PANTIP.COM : K4881981 ถามเรื่องมหาราชพระองค์แรกของชาติไทย [ประวัติศาสตร์]

ความคิดเห็นที่ 11

ท้าวฮุ่ง ขุนเจือง วีรบุรุษสองฝั่งโขง

ท้าวฮุ่ง หรือขุนเจือง เป็นชื่อของ "วีรบุรุษทางวัฒนธรรมข้ามพรมแดนเผ่าพันธุ์สองฝั่งโขง" (ฮุ่ง ก็คือรุ่ง หมายถึงสว่าง, สุกใส / เจือง หรือเจื่อง หรือเจี่ยง หมายถึงจอม, ยอดเยี่ยม, เป็นเอก) ที่เกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์และวรรณกรรมไทยสมัยโบราณ

ยุคแรกๆ เรื่องท้าวฮุ่ง ขุนเจือง คงเป็นคำบอกเล่าของผู้คนเผ่าพันธุ์ต่างๆ มาก่อน ต่อมาพวกตระกูลไทย-ลาว เอาคำบอกเล่ามาเรียบเรียงแล้วบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษรในรูปของร้อยแก้วกับร้อยกรอง ทำให้เรื่องของท้าวฮุ่งฯ เป็นที่รับรู้แพร่หลายออกไปอย่างกว้างขวาง มีความสำคัญทั้งในแง่ประวัติศาสตร์และวรรณคดี

ประเพณีการเรียบเรียงเรื่องต่างๆ เป็นลายลักษณ์อักษรในรูปของ "ตำนาน" มีหลักฐานว่าเริ่มขึ้นในล้านนาประเทศเมื่อราวหลังพุทธศตวรรษที่ ๒๐ (หลัง พ.ศ. ๑๙๐๐) หลังจากนั้นประเพณีนี้แพร่หลายไปเป็นแบบอย่างให้บ้านเมืองทางลุ่มน้ำโขงกับลุ่มน้ำเจ้าพระยาและที่อื่นๆ ฉะนั้นเรื่องท้าวฮุ่งฯ ทั้งที่เป็นร้อยแก้วกับร้อยกรองจึงเรียบเรียงขึ้นหลัง พ.ศ. ๑๙๐๐ แล้วแต่งเติมเสริมต่อกันเรื่อยๆ มา ทำให้เรื่องท้าวฮุ่งฯ แต่ละฉบับมีรายละเอียดแตกต่างกันบ้าง

หนังสือโคลงเรื่องท้าวฮุ่งหรือขุนเจืองแต่งด้วยฉันทลักษณ์ "โคลงสองฝั่งโขง" เกือบ ๕,๐๐๐ บท บรรดากลุ่มชนสองฝั่งโขงเรียก "หนังสือเจือง" และจิตร ภูมิศักดิ์ มีความเห็นว่าเป็นวรรณคดีประเภทที่จะต้องเรียกว่า "มหากาพย์" เพราะเป็นวรรณคดีที่เล่าเรื่องวีรบุรุษด้วยภาษาโบราณอย่างยิ่ง นับว่าโบราณกว่าวรรณคดีเรื่องใดๆ ในอีสาน และยังมีร่องรอยที่แสดงว่าภาษาที่ใช้เป็นภาษาทางล้านช้างหลวงพระบาง แต่บางคำก็เหลื่อมล้ำเข้าไปเป็นภาษาของไตโยนหรือไตยวน คือภาษาแบบโยนกหรือล้านนา

จิตรเชื่อว่าเป็นวรรณคดีที่แต่งขึ้นในบริเวณล้านช้างหลวงพระบางในสมัยโบราณ อย่างต่ำก็ต้องราวปลายพุทธศตวรรษที่ ๑๙ ขึ้นไป นั่นคือในปูนเดียวกับการสร้างกรุงศรีอยุธยาเป็นอย่างน้อย สำนวนที่ใช้ในหนังสือเจืองมีที่ตรงและใกล้เคียงกับสำนวนในศิลาจารึกครั้งสุโขทัย (กลางพุทธศตวรรษที่ ๑๙-๒๐) และตรงกับสำนวนครั้งต้นอยุธยาในวรรณคดีไทยภาคกลางมากทีเดียว (โองการแช่งน้ำ, สำนักพิมพ์ดวงกมล ๒๕๒๔, หน้า ๒๑๑)

วีรบุรุษทางวัฒนธรรมข้ามพรมแดนเผ่าพันธุ์
บทความเรื่อง ขุนเจือง : สำนึกร่วมทางวัฒนธรรมของคนในลุ่มน้ำโขงตอนบน โดย ศรีศักร วัลลิโภดม (พิมพ์ครั้งแรกในวารสารเมืองโบราณ ปีที่ ๒๐ ฉบับที่ ๑/มกราคม-มีนาคม ๒๕๓๗) น่าจะถือเป็นบทสรุปในชั้นแรกนี้ได้ว่า ท้าวฮุ่งฯ เป็น "วีรบุรุษข้ามพรมแดนทางเผ่าพันธุ์และวัฒนธรรมสองฝั่งโขง" คือไม่ได้เป็นสมบัติของชนกลุ่มใดหรือเผ่าใดเลย

อาจารย์ศรีศักรเริ่มต้นเรื่อง ด้วยการอธิบายภาพรวมอย่างกว้างๆ ของดินแดนล้านนาที่ประกอบด้วยที่ราบลุ่มเชียงใหม่กับที่ราบลุ่มเชียงราย โดยกล่าวว่าการให้ความสำคัญกับบุคคลสำคัญในตำนาน ระหว่างแอ่งเชียงใหม่กับแอ่งเชียงรายมีไม่เท่ากันในสำนึกของคนส่วนมาก โดยเฉพาะเรื่องของพระนางจามเทวี ผู้เป็นปฐมกษัตริย์ของแคว้นหริภุญไชย กับขุนเจืองผู้เป็นกษัตริย์องค์สำคัญของเมืองพะเยา และบ้านเมืองทั้งหลายในแอ่งเชียงราย ทั้งนี้ก็เพราะในแอ่งเชียงใหม่มีหลักฐานทางโบราณคดีที่อาจกำหนดอายุได้มาสนับสนุน แต่ไม่อาจกระทำเช่นเดียวกันได้ในแอ่งเชียงรายที่มีหลักฐานประเภทตำนานพงศาวดารก่อนสมัยล้านนา ทั้งๆ ที่เรื่องราวของบุคคลและเหตุการณ์ในตำนานพงศาวดารเหล่านั้น มีข้อมูลที่มีค่าอย่างยิ่งต่อการศึกษาถึงความสัมพันธ์ ทางสังคมและความสำนึกร่วมทางวัฒนธรรมของผู้คนในแอ่งเชียงรายและภูมิภาคลุ่มน้ำโขงตอนบน ในส่วนรวมที่ยังไม่ใช่คนไทย แต่เป็นคนหลายเผ่าพันธุ์

อาจารย์ศรีศักรสรุปว่า สถานะการเป็นคนไทยที่เกิดขึ้นในล้านนานั้น เนื่องมาจากผู้คนในภูมิภาคนี้เปลี่ยนจากนับถือผีมานับถือพุทธ และการใช้ภาษาไทยกับอักษรไทยในการสื่อสาร แต่ก่อนที่จะหันไปนับถือพุทธนั้น กลุ่มชนในแถบนี้มีจุดศูนย์รวมที่แสดงให้เห็นความรุ่งเรืองอยู่ที่เรื่องราวของขุนเจือง ซึ่งเป็นผู้นำทางวัฒนธรรมคนสำคัญ ในยุคที่บ้านเมืองผ่านขั้นตอนของการสร้างบ้านแปลงเมืองมาแล้ว เป็นยุคที่มีเมืองเป็นศูนย์กลางของแว่นแคว้นแล้ว เช่น เมืองหิรัญนครเงินยาง เมืองเชียงราย และเมืองพะเยา เป็นต้น

การเป็นผู้นำทางวัฒนธรรมของขุนเจือง ต่างจากผู้นำในการสร้างบ้านแปลงเมือง เช่นพระเจ้าสิงหนวัติ แต่ขุนเจืองเป็นผู้นำในการรวบรวมบ้านเมืองให้เป็นปึกแผ่น และเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน หรืออาจเรียกว่าเป็นผู้สร้างอาณาจักรโดยมีศูนย์กลางอยู่ที่ตัวผู้นำเอง ในลักษณะเช่นนี้บุคคลที่เป็นผู้นำจะต้องมีความเป็นกลางในเรื่องเชื้อชาติและเผ่าพันธุ์ เพราะบรรดาบ้านเมืองที่ถูกนำมารวมนั้นล้วนมีความแตกต่างกันทางเผ่าพันธุ์ทั้งสิ้น

ขุนเจือง เป็นสัญลักษณ์ของผู้นำทางวัฒนธรรมที่ไม่มีพรมแดนทางเผ่าพันธุ์ คือไม่เป็นบุคคลของชนกลุ่มใดๆ ดังเห็นได้จากชายาทั้งหลายมีเชื้อสายต่างๆ กัน เช่น จาม เมง (มอญ) ลาว (กาว) แกว (ญวน) ฯลฯ เท่ากับสร้างความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันทางการเมือง สังคม และวัฒนธรรม บริเวณลุ่มแม่น้ำโขงตั้งแต่สิบสองพันนา สิบสองเจ้าไทย ล้านนา ล้านช้าง จนถึงลุ่มแม่น้ำดำ-แดงในภาคเหนือของเวียดนาม ทั้งยังได้รับการยกย่องสรรเสริญจากบ้านเมืองใหญ่ๆ ที่อยู่ใกล้เคียง

บรรพบุรุษท้าวฮุ่งฯ ใน"โยนก"

มหากาพย์เรื่องท้าวฮุ่งฯ บอกว่าท้าวฮุ่งหรือขุนเจืองเป็นลูกของขุนจอมธรรมแห่งเมืองสวนตาลหรือเมืองนาคอง แต่ไม่ได้บอกว่าเมืองนี้อยู่ที่ไหน (จิตร ภูมิศักดิ์ ชี้ว่าอยู่ริมแม่น้ำโขง เหนือเมืองเชียงแสน แต่ไม่ได้อธิบายเหตุผล)

ส่วนพงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน บอกว่าขุนเจืองเป็นลูกขุนจอมธรรม เกิดที่เมืองพะเยา ภายหลังได้ครองเมืองพะเยา

มหาสิลา วีระวงส์ สันนิษฐานว่าเมืองสวนตาลหรือเมืองนาคองคือเมืองเชียงราย (จังหวัดเชียงราย) ส่วนจิตร ภูมิศักดิ์ ไม่กล่าวถึงที่เกิด แต่บอกว่าขุนเจืองเป็นกษัตริย์องค์หนึ่งของเมืองเงินยางหรือหิรัญนคร ก็คือเมืองเชียงแสน (อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย) แล้วระบุศักราชด้วยว่าอยู่ระหว่าง พ.ศ. ๑๖๖๕-๑๗๓๕ (ร่วมสมัยกับกษัตริย์ศรีสูรยวรรมันที่ ๒ ของเขมร) ภายหลังได้แยกไปตั้งหลักอยู่ที่เมืองพะเยา แต่ถึงกระนั้นขุนเจืองก็เป็นวีรบุรุษคนสำคัญของบ้านเมืองแถบลุ่มน้ำแม่กกทั้งหมด อันมีเมืองเงินยาง (เชียงแสน) เมืองเชียงราย และเมืองอื่นๆ รวมทั้งเมืองพะเยาที่อยู่ลุ่มน้ำแม่อิงด้วย

จะเห็นว่าท้าวฮุ่งฯ ถือกำเนิดและมีขอบเขต "เครือญาติ" สำคัญตั้งแต่เมืองเงินยางเชียงแสนถึงเมืองพะเยา จัดอยู่บริเวณที่ราบลุ่มเชียงราย-พะเยา ซึ่งมีชื่อเรียกมาแตโบราณวา โยนก

(อีกฟากหนึ่งเรียกว่าบริเวณที่ราบลุ่มเชียงใหม่-ลำพูน มีบ้านเมืองเก่าแก่ที่สุดในล้านนาคือเมืองหริภุญไชยหรือลำพูน ตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มแม่น้ำปิง มีพัฒนาการเป็นบ้านเมืองตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๑๓ (หรือหลัง พ.ศ. ๑๒๐๐) อันเนื่องมาจากการขยายอิทธิพลของแคว้นละโว้ (ลพบุรี) ที่เป็นบ้านเมืองหรือรัฐขนาดใหญ่บริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาภาคกลาง)

โยนก สมัยโบราณหมายถึงดินแดนและประชากรบริเวณที่ทุกวันนี้เรียกว่าที่ราบลุ่มจังหวัดเชียงรายกับจังหวัดพะเยา และต่อเนื่องเข้าไปถึงบางส่วนของพม่าและลาว โดยมีลำน้ำแม่กกเชื่อมแม่น้ำโขงเป็นแกน

ก่อนได้ชื่อว่าโยนก ตำนานสิงหนวติกุมาร (หรือสิงหนวัติ) กล่าวว่าบริเวณนี้เป็นดินแดน "สุวรรณโคมคำ" แต่รกร้างไปแล้ว เมื่อสิงหนวติกุมารนำไพร่บ้านพลเมืองจากนครไทยเทศมาถึง จึงสร้างเมืองใหม่ลงบริเวณนี้ แล้วให้ชื่อ "นาคพันธุสิงหนวตินคร" ภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็น "โยนกนครไชยบุรีราชธานีศรีช้างแส่น" (ช้างแส่น แปลว่าช้างร้อง) ภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็น "เชียงแสน" และเรียกพลเมืองของโยนกนครว่า "ยวน" หรือ "ชาวยวน" ต่อมาใช้โยนกเป็นชื่อแคว้นที่ประกอบด้วยเมืองเชียงราย เชียงของ และเชียงแสน ฯลฯ (ดร.วิลเลียม คลิฟตัน ดอดด์ หรือที่รู้จักกันในชื่อ "หมอดอดด์" กล่าวไว้ในเรื่อง "ชนชาติไทย" (The Thai Race - แปลโดย หลวงนิเพทย์นิติสรรค์) ถึงคำว่ายวน หาใช่ชื่อใหม่ไม่ แต่เป็นชื่อที่คนในถิ่นใกล้เคียงโดยรอบใช้เรียกคนไทยมาแต่ดึกดำบรรพ์แล้ว และพวกพม่ายังคงเรียกดินแดนตะวันออกของแม่น้ำสาละวินว่ายวน ส่วนจิตร ภูมิศักดิ์ สงสัยว่าคำที่พม่าเรียกชาวเชียงใหม่ว่ายูน ซึ่งคนไทยมักเข้าใจว่าจะเพี้ยนมาจากคำว่าไตยน หรือไทยวน นั้น แท้จริงเป็นคำภาษาพม่า ยูน แปลว่าข้าหรือทาส ในภาษาสุภาพของพม่าจะเรียกตัวเองว่า ยูนโนก แปลว่าทาสผู้ต่ำต้อย และเรียกผู้ที่พูดด้วยว่า ขิ่นพญา แปลว่าท่านนาย - ดูใน "ความเป็นมาของคำสยามฯ" : ฉบับพิมพ์ครั้งแรก ๒๕๑๙ : หน้า ๕๐๐, ๕๗๓)

ดินแดนที่เรียกว่าโยนกสมัยโบราณซึ่งเป็นถิ่นฐานของพวกยวน อยู่บริเวณที่ราบลุ่มเขตจังหวัดเชียงรายกับจังหวัดพะเยาและที่ใกล้เคียงโดยรอบ มีเทือกเขาเรียกว่าดอย ขนาบตามแนวเหนือ-ใต้ มีลำน้ำเกิดจากดอยต่างๆ ไหลจากทิศตะวันตกไปลงแม่น้ำโขงทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือทั้งสิ้น ลำน้ำสำคัญได้แก่ น้ำแม่กก น้ำแม่ลาว น้ำแม่อิง ทำให้เกิดที่ราบลุ่มสำคัญๆ อย่างน้อย ๔ แห่ง อันเป็นที่ตั้งบ้านเมืองของกลุ่มโยนกโบราณหรือกลุ่มเครือญาติท้าวฮุ่งฯ

พัฒนาการของดินแดนโยนกบริเวณที่ราบลุ่มเชียงราย-พะเยา อาจแบ่งกว้างๆ ได้ ๒ ยุค คือ

๑. ยุคก่อนรับศาสนา หรือก่อนพุทธศตวรรษที่ ๑๙ (ก่อน พ.ศ. ๑๘๐๐) มักเกี่ยวข้องกับคน ๒ พวก คือพวกที่สูงกับที่ราบ ยังไม่รับศาสนาพุทธ-พราหมณ์ นับถือผี เช่น ผีฟ้าผีแถน ผีมดผีเม็ง ฯลฯ อาจเรียกยุคนี้ว่า "ก่อนประวัติศาสตร์" เพราะยังใช้เครื่องมือหิน ท้าวฮุ่งฯ อยู่ช่วงปลายยุคนี้

๒. ยุคหลังรับศาสนา หรือหลังพุทธศตวรรษที่ ๑๙ (หลัง พ.ศ. ๑๘๐๐) มีพุทธศาสนาเป็นศาสนาหลัก เชื่อมโยงและหล่อหลอมให้ผู้คนกลุ่มต่างๆ ทั้งที่อยู่บนที่สูงและที่ราบรวมเป็นพวกเดียวกัน จนเกิดเป็นบ้านเมืองขนาดเล็กๆ ขึ้นบริเวณที่ราบลุ่ม แล้วมีพัฒนาการขึ้นเป็นบ้านเมืองใหญ่ที่ภายหลังมีชื่อเรียกในจารึกสุโขทัยหลักที่ ๒ จารึกวัดศรีชุมว่า "เชียงแสน" กับ "พะเยา"

จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 16 พ.ย. 49 19:36:55 ]

ความคิดเห็นที่ 13

พวกที่ราบ

อยู่บริเวณที่ราบลุ่มในหุบเขา ที่ราบลุ่มแม่น้ำ และที่ราบตามชายฝั่งทะเล ซึ่งเหมาะแก่การเพาะปลูกกว้างขวางกว่าเขตที่สูงมีน้ำท่วมถึง หรือมีการชักน้ำเข้ามาหล่อเลี้ยงพืชพันธุ์ที่เพาะปลูกได้ ทำให้มีโคลน หรือตะกอนจากที่อื่นๆ เข้ามาทับถมกลายเป็นปุ๋ยธรรมชาติ ที่ดินจึงมีความอุดมสมบูรณ์เสมอๆ ทุกๆ ปี จนไม่ต้องโยกย้ายไปหาที่เพาะปลูกใหม่ และสามารถเก็บเกี่ยวพืชผลได้เต็มเม็ดเต็มหน่วยพอเลี้ยงคนได้จำนวนมาก ทั้งมีส่วนเกินพอที่จะนำไปแลกเปลี่ยนสิ่งของกับชุมชนอื่นๆ ด้วย

ด้วยเหตุดังกล่าวจึงทำให้ท้องถิ่นนั้นๆ มีผู้คนหนาแน่นขึ้นเรื่อยๆ ในที่สุดก็มีการแบ่งงานกันทำกิจกรรมเฉพาะ รวมทั้งมีโอกาสร่วมมือในกิจการงานด้านต่างๆ เช่น การทดน้ำ หรือระบายน้ำเพื่อการเพาะปลูก การติดต่อแลกเปลี่ยนสิ่งของกับชุมชนอื่น และการขยายตัวของชุมชนไปยังบริเวณใกล้เคียง ฉะนั้นเขตนี้จึงมักมีพัฒนาการของชุมชนที่เป็น "หมู่บ้าน" ขึ้นเป็น "เมือง" แล้วก้าวหน้าเป็น "รัฐ" และ "อาณาจักร" ได้ แต่ก็มิได้หมายความว่าทุกหนทุกแห่งในเขตที่ต่ำ จะมีโอกาสพัฒนาขึ้นเป็นบ้านเมืองจนเป็นรัฐและเป็นอาณาจักรได้เหมือนกันหมด เพราะยังมีข้อแตกต่างกันด้านอื่นๆ ที่อาจเป็นทั้งสิ่งเอื้ออำนวยและข้อจำกัดอีก

พวกตั้งถิ่นฐานอยู่ที่ราบในยุคหนึ่งเป็นพวก "สิงหนวัติ" ตำนานสิงหนวัติเล่าว่ากษัตริย์เทวกาลครองนครไทยเทศ (หรือ "เมืองราชคฤห์นครหลวง") มีราชบุตรคนโตชื่อพิมพิสารราช ราชบุตรคนที่สองชื่อสิงหนวัติ ต่อมาได้แบ่งราชสมบัติให้พิมพิสารราชครองนครไทยเทศ ส่วนสิงหนวัติให้ "แยกครัว" ไปก่อบ้านสร้างเมืองใหม่ แสดงว่าสิงหนวัติเป็นราชบุตรผู้ถ้วน (คนที่สอง) ของกษัตริย์เทวกาล นครไทยเทศแห่งลุ่มน้ำสาละวิน (ชาวบ้านเรียกแม่น้ำคง แต่ตำนานเรียกแม่น้ำสาระพู) ซึ่งอยู่ทางตอนเหนือของพม่า

ต่อมาสิงหนวัติเสด็จออกจากนครไทยเทศข้ามแม่น้ำสาละวินลงมาทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ถึงลุ่มแม่น้ำโขงอันเป็นเขตแดนแคว้นสุวรรณโคมคำที่ร้างไปแล้ว ขณะนั้นมีแต่พวกมิลักขุหรือลาวกะยูคือปู่เจ้าลาวจกอาศัยอยู่ตาม "ซอกห้วยราวเขาภูดอย" จึงสร้างหลักแหล่งตั้งถิ่นฐานใหม่ให้ชื่อเมืองโยนกนาคพันธุสิงหนวัตินคร แล้วรวบรวมพวกมิลักขุมาอยู่ในอำนาจ จากนั้นปราบปรามพวก "กล๋อม" หรือ "กรอม" ที่อยู่ใกล้เคียง เมื่ออยู่ได้ระยะหนึ่งก็เปลี่ยนชื่อเป็นเมืองโยนกนครราชธานีไชยบุรีศรีช้างแสน

บริเวณที่พวกสิงหนวัติมาตั้งถิ่นฐานนั้น เอกสารระบุว่า "มีสถานที่อันราบเพียงเรียงงาม มีแม่น้ำใหญ่ แม่น้ำฮาม น้ำน้อยมากนัก...อันจักสร้างไร่แต่งนาดีนักแล" แสดงว่าเป็นที่ราบลุ่มหรือเขตที่ต่ำ

เชื้อสายสิงหนวัติปกครองเมืองโยนกสืบมาอีกนาน แล้วถูกพวก "กล๋อม" รุกราน จนต้องหนีไปอยู่กับตระกูลลาวจกที่เมืองเวียงสีทวง จึงเกิดพรหมกุมารหรือพระเจ้าพรหมมาปราบปรามพวก "กล๋อม" สำเร็จแล้วขยายอำนาจออกไปหลายทิศทาง ต่อมาเมืองโยนกถูกรุกรานจากบ้านเมืองทางทิศตะวันตก (มอญ ไทยใหญ่) ทำให้เชื้อสายสิงหนวัติต้องหนีลงไปทางใต้ หลังจากนั้นแคว้นโยนกก็ล่มสลาย

ในที่สุดแล้วพวกที่สูงกับพวกที่ราบก็ผสมกลมกลืนกัน

พวกที่สูงมีความรู้และชำนาญในการถลุงโลหะ ดังตำนานบอกว่าปู่เจ้าลาวจกมีจอบ (ทำด้วยโลหะ เช่นเหล็ก) มากกว่าใครๆ ส่วนพวกที่ราบมีความรู้และชำนาญการทำนาปลูกข้าวในที่ลุ่ม ทั้งสองพวกนี้มีการแลกเปลี่ยนสิ่งของกันตลอดเวลา จนถึงระยะเวลาหนึ่งพวกที่สูงก็ลงมาอยู่ที่ราบ ดังตำนานเล่าว่าปู่เจ้าลาวจกเป็นหัวหน้าผู้คนอาศัยอยู่บนที่สูงได้เคลื่อนย้ายลงสู่ที่ราบแล้วก่อบ้านสร้างเมืองชื่อ "หิรัญนครเงินยางเชียงแสน" ปู่เจ้าลาวจกจึงได้นามใหม่ว่า "ลวจักราช" ถือเป็น "ต้นตระกูลลาว" ทั้งลาวล้านนาและลาวล้านช้าง (พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน)

ครั้นสิ้นลวจักราช ก็มีลูกหลานหลายสิบคนถือครองบ้านเมืองสืบมาจนถึงยุค "ลาวเงิน" ลาวเงินให้ลูกชายชื่อ "ขุนจอมธรรม" ขยับขยายไปสร้างบ้านแปลงเมืองใหม่ที่เชิงเขาชมภูหรือดอยด้วนใกล้แม่น้ำสายตา หรือน้ำแม่อิง ซึ่งเป็นบริเวณที่มีผู้คนบนที่สูงอาศัยอยู่ตามเนินเขาลูกเตี้ยๆ เต็มไปหมด พวกนี้น่าจะเป็นพวกลัวะหรือข่าที่พูดตระกูลภาษามอญ-เขมร ต่อมาภายหลังจึงเปลี่ยนไปพูดภาษาตระกูลไทย-ลาว เมื่อสร้างเมืองแล้วให้เรียกเมืองใหม่นี้ว่า "ภูกามยาว" หรือ "พะเยา"

นี่คือการผสมกลมกลืนทางสังคมและวัฒนธรรมของพวกที่สูงกับพวกที่ราบ แล้วกลายเป็นบรรพบุรุษของท้าวฮุ่งหรือขุนเจือง ฉะนั้นจะบอกว่าท้าวฮุ่งฯ เป็นตระกูลมอญ-เขมรก็ถูก หรือเป็นตระกูลไทย-ลาวก็คงไม่ผิด เพราะในมหากาพย์เรื่องท้าวฮุ่งฯ ระบุร่องรอยความสัมพันธ์ของ ๒ ตระกูล คือแม่เป็นมอญ-เขมร ส่วนพ่อเป็นไทย-ลาว ดังนี้

อาณาเขตของเมืองสวนตาลหรือเมืองนาคอง อันเป็นเมืองของพ่อแม่ท้าวฮุ่งฯ มีอาณาเขตติดต่อกับเมืองเม็งก็คือเมืองมอญ มีโคลงว่า "บุรีเท้าเมืองเม็ง มนุษยโลก" ทั้งป้ากับแม่ท้าวฮุ่งฯ ล้วนเป็นมอญ เพราะเลี้ยงผีเม็ง และเรียกเมียชื่อนางง้อม (ลูกสาวของป้า) ว่านางเม็ง, นางมอญบ้าง ลูกเม็ง, ลูกมอญบ้าง (ดู จิตร ภูมิศักดิ์) นี่เท่ากับสายแหรกข้างแม่เป็นตระกูลมอญ-เขมร

แต่สายแหรกข้างพ่อของท้าวฮุ่งฯ น่าจะเป็นตระกูลไทย-ลาว เพราะนับถือแถนเป็น "ผีด้ำใหญ่" เมื่อทำพิธีบนบานขอลูกก็ขอกับแถน มีโคลงว่า

จิ่งจัก ทวนความเท้าเถิงแถน ดาด่วน

ขอลูกแก้วบุญเกื้อ เกิดมา ฯ

เมื่อคลอดท้าวฮุ่งฯ ก็เปรียบเทียบว่างามเหมือนลูกแมน มีโคลงว่า "นางก็ ประสูติแก่นแก้วงามแม้ง ลูกแมน" ซึ่งเป็นพวกเดียวกับแถน

ด้วยเหตุนี้เอง ทั้งพวกมอญ-เขมร เช่น พวกข่า (ข้า), ลัวะ (ละว้า) ฯลฯ และพวกไทย-ลาว ต่างก็อ้างอิงท้าวฮุ่งหรือขุนเจืองว่าเป็นบรรพบุรุษของพวกตน

สงคราม
"ความทรงจำ"

เท่าที่เล่าเรื่องเรียงลำดับมาทั้งหมด จะเห็นว่า พระเจ้าพรหม กับขุนเจือง เป็น "วีรบุรุษในตำนาน" ทั้งคู่ แต่อยู่ในความทรงจำของคนต่างพวก ต่างเผ่า หรือต่างพันธุ์

ถ้าพิจารณาจากเอกสาร จะเห็นว่าขุนเจืองเป็นตำนานเก่าแก่มีมาก่อน เป็นที่ยอมรับกว้างขวางครอบคลุมกลุ่มชนเผ่าพันธุ์ต่างๆ ทั้งสองฝั่งโขง (ตอนบน) กล่าวได้ชัดเจนว่าขุนเจืองเป็นวีรบุรุษทางวัฒนธรรมข้ามพรมแดนเผ่าพันธุ์สองฝั่งโขง แต่อยู่ในความทรงจำอย่างเหนียวแน่นในกลุ่มชนตระกูลมอญ�เขมร เช่น พวกลัวะ กับพวกข่า

ส่วนพระเจ้าพรหม เป็นตำนานใหม่กว่า เพิ่งมีขึ้นทีหลัง แพร่หลายอยู่ในความทรงจำของกลุ่มชนตระกูลไทยลาวเท่านั้น เช่น พวกไทยใหญ่ จึงน่าเชื่อว่าตำนานเรื่องพระเจ้าพรหมได้ต้นแบบไปจากเรื่องขุนเจือง

ปัญหาน่าคิดต่อไป คือเกิดอะไรขึ้นกับชน ๒ ตระกูล? ถึงสร้างตำนาน "วีรบุรุษ" ขึ้นมา ๒ เรื่อง แล้วแยกยกย่องกันคนละเรื่อง แต่มีโครงเรื่องสำคัญอย่างเดียวกัน

คำตอบโต้งๆ แท้ๆ แน่นอน คงไม่มี ตอบไม่ได้ แต่มีร่องรอย มีเบาะแสบางอย่างพอจะประมวลมาอธิบายได้บ้าง จะมากหรือน้อย จะจริงหรือลวง ก็ลองดูก่อน ต่อไปนี้

แต่ก่อนคนเราไม่ได้โง่ แต่มีวิถีชีวิตความเป็นอยู่อย่างง่ายๆ รวมกันเป็นชุมชนหมู่บ้านขนาดเล็กกระจัดกระจาย ในท่ามกลางสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติอุดมสมบูรณ์

พวกที่สูง "เฮ็ดไฮ่" คือทำไร่เลื่อนลอย ส่วนพวกที่ราบ "เฮ็ดนา" คือทำนาทดน้ำ ทั้งสองพวกนับถือผีต่างกัน ผีใครผีมัน ไม่ปะปนกัน แต่มีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกันทางเศรษฐกิจ คือแลกเปลี่ยนสิ่งของซึ่งกันและกัน แล้วเกี่ยวดองกันทางสังคม คือแต่งดองหรือแต่งงานกันด้วย แต่ก็ขัดแย้งกันบ้างซึ่งถือเป็นปกติ บางคราวถึงขนาดยกพวกยกเผ่าเข้าโรมรันพันตูสู้รบกันก็มี

เริ่มจากชุมชนหมู่บ้านขนาดเล็ก เมื่อนานเข้าก็ขยายเป็นหมู่บ้านขนาดใหญ่ เพราะมีผู้คนเคลื่อนย้ายมาอยู่ด้วยกันมากขึ้น ทำให้ต้องมี "หัวหน้า" เป็นผู้นำ ทำหน้าที่ตัดสินใจเรื่องสำคัญๆ เป็นส่วนรวมของชุมชนหมู่บ้าน

เมื่อหมู่บ้านขยายตัวใหญ่ขึ้นก็กลายเป็นเมือง มีการก่อบ้านสร้างเมือง หรือสร้างบ้านแปลงเมืองระดับต่างๆ กัน มีบ้านเล็กบ้านใหญ่ แล้วมีเมืองเล็กเมืองใหญ่ กระจัดกระจายอยู่ทั่วไปบนเส้นทางคมนาคม และในแหล่งอุดมสมบูรณ์

มีบ้านมากขึ้น มีเมืองมากขึ้น ความขัดแย้งย่อมมีมากขึ้นตามมาด้วย เพราะพูดภาษาต่างกันก็มี นับถือผีต่างกันก็มาก ทำให้เกิดมีผู้ตั้งตนเป็นใหญ่ที่ใหญ่กว่าคนอื่นๆ ขึ้นมา พยายามรวบรวมบ้านต่างๆ กับเมืองต่างๆ รวมเข้าด้วยกันให้เป็นน้ำหนึ่งใจเดียว หรือเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน จะได้ไม่ขัดแย้งแข่งอำนาจกัน

คนที่พยายามตั้งตนเป็นใหญ่กว่าคนอื่นๆ มีหลายคราว และมีหลายคน แต่คนที่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางชื่อเจือง ภายหลังเรียกกันทั่วไปว่าขุนเจือง พวกลื้อเรียกพญาเจิง แต่พวกลาวเรียกท้าวฮุ่ง

การที่เรียกชื่อเจืองต่างกัน เพราะผู้คนหลายเผ่าหลายพันธุ์หลายภาษาหลายสำเนียง ต่างยกย่องให้เป็นใหญ่กว่าใคร จึงต่างก็เรียกชื่อตามภาษา ตามสำเนียง และตามประเพณีของเผ่าพันธตนที่ต่างจากเผ่าพันธุ์อื่น

ความยิ่งใหญ่ของเจือง เห็นได้จากเมื่อตายไปแล้วก็ยังได้รับยกย่องอย่างสูงให้เป็นผีบรรพบุรุษ เรียกผีเจือง ถือเป็นผีใหญ่ที่สุดกว่าตนอื่นๆ ที่เคยเชื่อถือมาแต่ก่อน (พวกนี้ยังไม่รู้จักพระพุทธเจ้า ยังไม่นับถือพุทธ)

ต่อมามีคนกลุ่มใหม่พวกหนึ่ง เคลื่อนย้ายจากฝั่งตะวันตกของแม่น้ำคง (คือแม่น้ำสาละวิน) ข้ามแม่น้ำคงเข้าไปตั้งบ้านเรือนอยู่บริเวณที่ราบริมแม่น้ำโขง (เขตเชียงแสนเชียงราย)

คนกลุ่มใหม่พวกนี้รู้จักพระพุทธเจ้า รู้จักพระพุทธศาสนา รู้จักนับถือพุทธที่แพร่หลายจากชมพูทวีปเข้ามาทางลุ่มแม่น้ำอิรวดี-สาละวิน ก็ยกย่องคติพุทธติดเข้าไปด้วย จากนั้นลงมือก่อบ้านสร้างเมือง หรือสร้างบ้านแปลงเมือง ลงบริเวณที่แวดล้อมด้วยผู้คนเผ่าพันธุ์เก่าที่เคารพนับถือเจืองอย่างเหนียวแน่นมาก่อนแล้ว ทำให้เกิดการปะทะกันทางสังคมและวัฒนธรรม

การปะทะกันมีทั้งด้านดีและด้านร้าย ด้านดีก่อให้เกิดความก้าวหน้า ขยายเผ่าพงศ์วงศ์วานว่านเครือเชื้อสายออกไปกว้างขวาง ด้านร้ายคือส่อเสียดเบียดเบียนรุกรานหาญหัก แล้วขับไล่ไสส่งสู้รบ เอาชนะคะคานกัน ดังมีตัวอย่างในตำนานสิงหนวติกุมาร ว่าพระยาขอมดำเมืองอุโมงคเสลายึดได้เมืองโยนกนาคนคร แล้วขับเจ้าเมืองโยนกไปอยู่ที่อื่น

พวกเผ่าพันธุ์เก่านับถือผี มีเจืองเป็นวีรบุรุษที่เข้มแข็งอาจหาญ เป็นศูนย์รวมมีพลังกว้างขวาง

พวกเผ่าพันธุ์ใหม่นับถือพุทธ แต่ไม่มีวีรบุรุษ เลยต้องสร้าง "พรหม" ขึ้นมาเป็นวีรบุรุษ ต่อมาเรียกพรหมกุมาร แล้วยกขึ้นเป็นพระเจ้าพรหม มีสิ่งของคู่บุญบารมีอย่างเจือง คือช้างพานคำ กับฆ้อง แล้วเรียกตัวเองว่าไทหรือไต เพื่อให้ต่างจากเผ่าพันธุ์อื่นที่ไม่ได้นับถือพุทธ

ในที่สุด "พรหม" กลายเป็นวีรบุรุษ เป็นศูนย์กลางของพวกเผ่าพันธุ์ใหม่ที่อยู่ในตระกูลไทย-ลาว เป็นผู้นำขับไล่พวกขอมดำสำเร็จ ในตำนานสิงหนวติกุมาร บอกว่าพรหมกุมารกำจัดพญาขอมดำและพวกขอมบริวารทั้งหลาย หนีลงไปทางทิศใต้ พรหมกุมารตามพิฆาตเข่นฆ่า จนร้อนถึงพระอินทร์ต้องเนรมิตกำแพงหินกั้นกางขวางหน้าไว้ เพื่อช่วยชีวิตพวกขอมดำมิให้สูญเผ่าพันธุ์เก่าที่เคารพนับถือเจือง

แต่นั้นสืบมา พวกเผ่าพันธุ์ใหม่ในตระกูลไทย-ลาว นับถือพุทธก็เป็นใหญ่ในโยนก ครอบครองแว่นแคว้นแดนดินถิ่นฐานของเจืองทั้งหมด ชื่อของพระเจ้าพรหมกลายเป็น "วีรบุรุษในตำนาน" ยิ่งใหญ่เหนือกว่าเจือง และเหนือกว่าใครๆ ในความทรงจำของพวกที่เรียกตัวเองว่า ไต-ไท-ไทย

จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 16 พ.ย. 49 19:37:21 ]