ความคิดเห็นที่ 1 คำว่า "ทูลกระหม่อม" มาจากคำว่า "ทูนกระหม่อม" อันแปลว่า เทินขึ้นบนหัว เป็นคำเรียกลำลองพระมหากษัตริย์ คล้ายๆกับคำว่า "พระเจ้าอยู่หัว" ต่อมาเป็นคำที่ใช้แบ่งเจ้าฟ้า เป็นสองระดับ คือ เจ้าฟ้าระดับทูนกระหม่อม คือ พระมารดาเป็นพระอัครมเหสี หรือเป็นพระราชธิดาในรัชกาลก่อน กับ "เจ้าฟ้าระดับสมเด็จ" อันพระมารดาเป็นเจ้านายอื่น อนึ่งกรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร ท่านมีพระวิจารณ์ว่า คำปัจจุบันแผลงไป คำว่า ทูล แปลว่า บอก ทูนแปลว่า เทินไว้เหนือหัว ฉะนั้น การถวายของ ก็ควรจะใช้ "ทูนเกล้าทูนกระหม่อมถวาย" เจ้าฟ้า ชั้น "ทูนกระหม่อม" จากคุณ : natthaset เขียนเมื่อ : 18 ต.ค. 52 21:11:37

ความคิดเห็นที่ 2 จากกฎมนเทียรบาลในสมัยอยุธยา ถ้าจะเจรจากับ สมเด็จพระหน่อเจ้า (พอเทียบได้กับเจ้าฟ้าเอก) ใช้ เจ้านั่งกระหม่อมตรัสสั่งตรัสใช้ (ต่อมาเป็น "ทูนกระหม่อม") กับ พระเจ้าลูกเธอ ใช้ พระองค์เจ้าตรัสสั่งตรัสใช้ (สมัยหลังถึงเรียกพระเจ้าลูกเธอว่า "พระองค์เจ้า") จากการสันนิษฐาน สมัยก่อนสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เจ้าทุกองค์ใช้ "เจ้า" นำหน้าเช่น เจ้าอ้าย เจ้ายี่ เจ้าสาม เจ้านครอินทร์ เมื่อได้รับสถาปนาอิสริยยศ (เหมือน "ทรงกรม" ในสมัยหลัง) จะได้เป็น "พระ" เช่น พระราเมศวร พระมหินทร พระนเรศ พระเอกาทศรุทร สมัยพระบรมไตรโลกนาถมีการจัดระบบศักดินา บรรดาศักดิ์ ใหม่ ขุนนาง จากเดิม "ขุน" สูงสุด ก็มี "ออกญา" เป็นบรรดาศักดิ์สูงสุดแทน (เป็น "เจ้าพระยา" สมัยปลายอยุธยาประมาณหลังพระนารายณ์ และ "สมเด็จเจ้าพระยา" ในรัตนโกสินทร์) ฝ่ายเจ้านาย ก็มีชั้น สมเด็จหน่อพระพุทธเจ้า พระมหาอุปราช ลูกหลวงกินเมืองเอก เมืองโท และ พระเยาวราช น่าจะประมาณสมัยพระเอกาทศรถ สมเด็จหน่อพระพุทธเจ้า และพระมหาอุปราช รวมกันเป็นที่ "พระมหาอุปราช" และในสมัยพระมหาธรรมราชา ได้รับอิสริยยศ "เจ้าฟ้า" จากพม่ามาใช้ (ซึ่งเป็นธรรมเนียมไทใหญ่) สมัยพระนารายณ์มีการสถาปนา "เจ้าต่างกรม" ให้เจ้านายได้ทรงกรม และภายหลังก็ยกเลิกฐานันดรศักดิ์ "พระ" ไปในที่สุด รัชกาลพระเพทราชา ให้พระมหาอุปราชวังหน้าเป็นที่ "กรมพระราชวังบวรสถานมงคล" วังหลังเป็น "กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข" สมัยรัชกาลที่ ๔ จัดระเบียบเจ้าต่างกรมครั้งหนึ่ง และในรัชกาลที่ ๖ อีกครั้งหนึ่งโดยให้ ชั้น "สมเด็จกรมพระยา (กรมสมเด็จเดิมใน ร.๔)" สำรับฝ่ายใน เป็น "สมเด็จพระ" เช่น สมเด็จพระศรีสวรินทิราฯ สมัยอยุธยายังมีการตั้ง "เจ้าราชนิกุล" คือเชื้อสายของเจ้า (คือ หม่อมราชวงศ์ในปัจจุบัน) ขึ้นเป็นเจ้า เช่น เจ้าอนิรุธเทวา เจ้ารามราฆพ ในสมัยปลายอยุธยาใช้ "เจ้าพระ" เช่น เจ้าพระพิไชยสุรินทร์ ในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ เจ้าราชนิกุลใช้ "พระ" นำหน้า เช่น พระนเรนทรราชา พระพงศ์นรินทร์ ในรัชกาลที่ ๔ เปลี่ยนเป็น "หม่อมราชนิกุล" เช่น หม่อมราโชทัย ซึ่งประมาณรัชกาลที่ ๔-๕ นี้เอง ได้มีชั้น "หม่อมหลวง" เพิ่มขึ้นด้วย รู้สึกจะออกนอกเรื่องมากไปหน่อย ขออภัยเจ้าของกระทู้ด้วยครับ จากคุณ : เจ้าคุณแม่ทัพ เขียนเมื่อ : 19 ต.ค. 52 10:43:20

ความคิดเห็นที่ 3 เคยอ่านเจอในหนังสือ (ที่จำชื่อไม่ได้ซะแล้ว) ว่า. การออกพระนามสมเด็จพระบรมชนกนาถว่า "ทูลกระหม่อม" เริ่มจากพระราชโอรสธิดาในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว จำผิดขออภัยด้วยครับ จากคุณ : กัมม์ เขียนเมื่อ : 19 ต.ค. 52 18:03:22

ความคิดเห็นที่ 4 แสดงว่าที่ใช้ ทูลกระหม่อม ก็ผิดน่ะสิ จากคุณ : ooh maple เขียนเมื่อ : 19 ต.ค. 52 19:25:11

ความคิดเห็นที่ 5 แต่ราชบัณฑิตก็จะบอกว่า เวลาเปลี่ยน ภาษาก็เปลี่ยน ทั้งๆที่ ทูล และ ทูน ต่างกัน จากคุณ : natthaset เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 01:23:31

ความคิดเห็นที่ 6 แต่ที่เคยอ่านเจอ  คำว่าทูลกระหม่อน  จะต้องใช้กับเจ้าฟ้าที่ประสูตตอนที่พระราชบิดาเป็นกษัตรย์เท่านั้น  เช่น ทูลกระหม่อนแดง(สมเด็จพระราชบิดา)ที่เป็นเจ้าฟ้าชั้นเอก  ส่วนพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวองค์ปัจจุบัน  ไม่ค่อยมีใครเรียกว่าทูลกระหม่อน  นอกจากเจ้าฟ้าหญิงจุฬาภรณ์ทรงตรัสถึงพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวที่เป็นทูลกระหม่อนพ่อเท่านั้นไม่ใช่หรือค่ะ   หรือว่าเราจะเข้าใจผิด  ใครรู้ความจริงช่วยตอบให้รู้ด้วยค่ะ จากคุณ : มีความจริงใจมาให้ เขียนเมื่อ : 22 ต.ค. 52 11:56:50

ความคิดเห็นที่ 7 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยุ่หัว ทรงอธิบายเรื่อง "ทูลกระหม่อม" ไว้ในธรรมเนียมราชตระกูลในกรุงสยาม" ดังนี้ครับ "...อนึ่งยังมีคำของคนทั้งปวงที่เรียกยกยอนอกจากยศที่พระเจ้าแผ่นดินให้  เคยเรียกอยู่ในเจ้าฟ้าซึ่งเป็นลูกเธอว่า ทูลกระหม่อม  คำซึ่งเรียกว่าทูลกระหม่อมนี้ไม่เป็นยศในตำแหน่ง  เป็นแต่เรียกกันขึ้นลอยๆ  เหมือนดังขุนนางเป็นพระยาแล้ว บ่าวไพร่ฤาใครๆที่มียศต่ำกว่า ฤาขุนนางด้วยกันเองที่มียศเสมอกัน  เคยเรียกว่าเจ้าคุณ  แต่คำที่เรียกเจ้าคุณนี้  ถ้าจะใช้กราบทูลในราชการก็ใช้ไม่ได้ ต้องเรียกชื่อพระยาอันนั้นตามที่ตั้งฉันใด คำที่เรียกว่า ทูลกระหม่อม นี้ก็เหมือนกันอย่างนั้น  แต่บางทีถ้าไม่เป็นที่ใช้ในหนังสือราชการ  แลคำกราบทูลที่ไม่เป็นราชการแท้  ก็กราบทูลว่า ทูลกระหม่อม ได้บ้างเป็นแต่ไปรเวต คำที่เรียกว่าทูลกระหม่อมนี้  บางทีคนที่ฟังจะสงสัยไป ว่าเรียกไม่ทั่วกันเป็นเฉพาะแห่ง  แต่ที่จริงนั้นถ้าเจ้าฟ้าชั้นเอกแล้ว เรียกทูลกระหม่อมได้ทั้งสิ้น  ถึงโดยผู้อื่นจะเรียกบ้างไม่เรียกบ้าง  ข้าไทคนใช้นั้นคงเรียกว่า ทูลกระหม่อม อนึ่งพระเจ้าลูกเธอ  เรียกพระเจ้าแผ่นดินผู้เป็นพระราชบิดา ว่าทูลกระหม่อมบ้าง  ลูกเจ้าฟ้าเหล่านี้ก็เรียกเจ้าฟ้าผู้เป็นพระบิดาว่า ทูลกระหม่อม เหมือนกัน  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็รับสั่งว่าอย่างนี้  เป็นการถูกธรรมเนียมแล้ว  แต่ยศนี้เจ้าแผ่นดินไม่ต้องตั้ง  คนทั้งปวงเรียกเองได้  ก็เป็นยศของเจ้าฟ้าผิดกับพระองค์เจ้าด้วยอย่างหนึ่..." จากคุณ : รอยใบลาน เขียนเมื่อ : 23 ต.ค. 52 22:03:16