ความคิดเห็นที่ 1 (ไฟล์ภาพจากหอสมุดดำรงราชานุภาพ) (เรื่องจาก "ความทรงจำ" เล่มเดิมนะครับ) เรื่องเสด็จไปต่างประเทศครั้งแรก การที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จไปทอดพระเนตรต่างประเทศถึงเมืองสิงคโปร์ของอังกฤษและเมืองบะเตเวีย เมืองสมารังของฮอลันดา  ที่เรียกกันภายหลังแต่โดยย่อว่า "เสด็จสิงคโปร์" เมื่อปลายปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๑๓ นั้น   มูลเหตุมีมาแต่ในรัชกาลที่ ๔  จำเดิมแต่ทำหนังสือสัญญาเปิดบ้านเมืองให้ฝรั่งมาค้าขาย  มีกงสุลและพวกฝรั่งต่างชาติเข้ามาอยู่ในกรุงเทพฯมากขึ้นทุกที  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริจะทะนุบำรุงพระนครมิให้พวกฝรั่งดูหมิ่น  จึงให้เริ่มจัดการต่างๆ คือ ให้สร้างถนน(เจริญกรุง) สำหรับให้ใช้รถเป็นต้น  ได้โปรดฯให้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ กับพระเจ้าลูกเธอ กรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธร(๑)  ไปดูลักษณะการที่อังกฤษบำรุงเมืองสิงคโปร์เมื่อปีระกา พ.ศ. ๒๔๐๔  ด้วยเมืองสิงคโปร์อยู่ใกล้ไปมาได้สะดวกกว่าที่อื่น   ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชปรารภจะเสด็จไปเองให้ถึงเมืองสิงคโปร์  ชะรอยจะใคร่ทรงสืบสวนถึงวิธีฝรั่งปกครองบ้านเมืองด้วย  แต่พระองค์เป็นพระเจ้าแผ่นดิน  จะเสด็จไปถึงต่างประเทศเป็นการใหญ่  จึงต้องรอหาโอกาสมาจนถึงปีมะโรง พ.ศ. ๒๔๑๑  เมื่อเสด็จลงไปทอดพระเนตรสุริยอุปราคาที่หว้ากอ  ครั้งนั้น เซอร์แฮรี ออด เจ้าเมืองสิงคโปร์ กับภรรยาขึ้นมาเฝ้า  เพื่อจะดูสุริยอุปราคาหมดดวงด้วย  เซอร์แฮรี ออด ทูลเชิญเสด็จไปประพาสเมืองสิงคโปร์  จึงตรัสว่าจะเสด็จไปเยี่ยมตอบ  แล้วทรงปรึกษาเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ๆก็เห็นชอบด้วย  แต่กราบบังคมทูลขอให้มีเวลาตระเตรียมก่อน(สันนิษฐานว่า คงกำหนดว่าจะเสด็จไปเมื่อสิ้นฤดูมรสุมในเดือนมีนาคม ปีมะโรงนั้น)  แต่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จกลับจากหว้ากอ ก็มาประชวรเสด็จสู่สวรรคตเสีย  การที่จะเสด็จไปสิงคโปร์จึงเป็นอันค้างอยู่ (ความที่จะกล่าวต่อไปนี้  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวตรัสเล่าให้ฉันฟัง)  ครั้นถึงรัชกาลที่ ๕ เมื่อเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์แรกได้เป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน  พวกกงสุลต่างประเทศมี มิสเตอร์น็อกส์ กงสุลเยเนอราลอังกฤษเป็นต้น  ถามท่านว่าจะคิดอ่านให้พระเจ้าแผ่นดินทรงศึกษาวิธีปกครองบ้านเมืองด้วยประการใด  ท่าน(ระลึกถึงพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่ยังค้างอยู่)ตอบว่า  คิดจะให้เสด็จทอดพระเนตรวิธีปกครองบ้านเมืองของต่างประเทศที่เมืองสิงคโปร์และเมืองบะเตเวีย  พวกกงสุลก็พากันซ้องสาธุการและรับจะบอกไปถึงรัฐบาลของตน  ให้รับเสด็จให้สมพระเกียรติยศ  ฝ่ายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อทรงทราบว่าจะได้เสด็จไปทอดพระเนตรต่างประเทศก็ทรงยินดีเต็มพระราชหฤทัย  ครั้นได้รับเชิญของรัฐบาลอังกฤษ กับรัฐบาลฮอลันดาก็ลงมือเตรียมการตั้งแต่ต้นปีมะเมียมา ครั้งนั้น มีการต้องแก้ไขขนบธรรมเนียมเดิมให้สะดวกแก่ที่เสด็จไปต่างประเทศหลายอย่าง  เป็นต้นว่า (๑) เรือพระที่นั่งที่จะเสด็จไป  จะใช้เรือพระที่นั่งอัครราชวรเดช ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเคยทรง ก็ไม่ไว้ใจ  ด้วยทางที่จะเสด็จไปต้องผ่านท้องทะเลใหญ่  เผอิญในเวลานั้นซื้อเรือรบอย่างคอเวตต่อด้วยเหล็กมาจากสก๊อตแลนด์เพิ่งมาถึงใหม่ลำ ๑   ขนานนามว่า "เรือพิทยัมรณยุทธ" จัดเรือรบลำนั้นให้เป็นเรือพระที่นั่งทรง  ให้มีเรือรบซึ่งต่อในกรุงเทพฯเป็นเรือตามเสด็จลำ ๑  เป็นเรือล่วงหน้าลำ ๑  รวมเป็นเรือกระบวนเสด็จ ๓ ลำด้วยกัน (๒) ราชบริพารที่ตามเสด็จ  ซึ่งประเพณีเดิมเวลาเสด็จไปไหนในพระราชอาณาเขต  ต้องมัพนักงานต่างๆจามเสด็จด้วยมากมาย  ก็ให้ลดจำนวนคงแต่ ๒๗ คน   ทั้งเจ้านายที่โปรดฯให้ไปตามเสด็จด้วย คือ สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์(สมเด็จพระราชปิตุลาฯ)พระองค์ ๑   พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าสุขสวัสดิ์(กรมหลวงอดิศรอุดมเดช)เป็นนายร้อยมหาดเล็กอยู่แล้ว โปรดฯให้เป็นราชองครักษ์พระองค์ ๑   ขุนนางผู้ใหญ่ที่ไปตามเสด็จครั้งนั้นมีเจ้าพระยาสุรวงศ์วัยวัฒน์ อัครมหาเสนาบดีที่สมุหพระกลาโหม ๑  เจ้าพระยาภาณุวงศ์โกษาธิบดี เสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ ๑  พระยาสุรศักดิ์มนตรี(แสง ชูโต) จางวางมหาดเล็กได้บังคับทหารมหาดเล็กอยู่แล้ว โปรดฯให้เป็นราชองครักษ์ ๑   สมัยนั้นเครื่องแต่งตัวที่ใช้ในราชสำนักยังไม่ใช้ถุงเท้ารองเท้า  และยังใส่เสื้อแพรหรือเสื้อกระบอกผ้าขาวเข้าเฝ้า  จึงต้องคิดแบบเครื่องแต่งตัวสำหรับบรรดาผู้ที่จะตามเสด็จเข้าสมาคมและการพิธีต่างๆ  ให้ใส่ถุงเท้ารองเท้า  และแต่งเครื่องแบบทั้งฝ่ายทหารและพลเรือน  ฝ่ายทหารมีเครื่องแบบทั้งเต็มยศและเวลาปกติ  ฝ่ายพลเรือนมีเครื่องแบบแต่เต็มยศ เป็นเสื้อแพรสีกรมท่าปักทองที่คอและข้อมือ  เวลาปกติใช้เสื้อคอเปิดผูกผ้าผูกคออย่างฝรั่ง  แต่เครื่องแบบครั้งนั้นใช้นุ่งผ้าม่วงสีกรมท่าไม่นุ่งกางเกง  ทั้งทหารและพลเรือน  ผ้าม่วงสีกรมท่าขึงใช้เป็นเครื่องแบบและนุ่งในเวลามีการงาน แต่ครั้งนั้นสืบมา เนื่องแต่จัดระเบียบการแต่ตัวเมื่อครั้งเสด็จไปสิงคโปร์คราวปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๑๓ นั้น  เลยเกิดการเปลี่ยนแปลงประเพณีทั่วประเทศสยามอย่าง ๑  ซึ่งควรกล่าวไว้ด้วยในสมัยนั้นไทยยังไว้ผมตามประเพณีครั้งกรุงศรีอยุธยา  เด็กไว้ผมจุกเหมือนกันทั้งชายหญิง  ผู้ใหญ่ชายไว้ "ผมมหาดไทย" คือโกนผมรอบศรีษะไว้ผมยาวสัก ๕ เซ็นต์บนกลางกบาลหัว  แล้วหวีแต่งเรือนผมนั้นตามเห็นงาม  ส่วนผู้หญิงไว้ "ผมปีก" มีเรือนผมแต่บนกบาลหัวทำนองเดียวกับชาย  รอบหัวเดิมไว้ผมยาวลงมาจนประบ่า  ชั้นหลังเปลี่ยนเป็นตัดเกรียนรอบศรีษะ  และไว้ผมเป็นพู่ที่ริมหูสำหรับเกี่ยวดอกไม้เครื่องประดับ เรียกว่า "ผมทัด" ทั้งสองข้าง   ประเพณีไว้ผมเช่นว่ามา ไทยเราไว้อย่างเดียวกันทั้งบ้านทั้งเมืองจนเคยตามาหลายร้อยปี  ก็เห็นงามตามวิสัยมนุษย์ อันสุดแต่ทำอะไรให้เหมือนกันมากๆก็(เกิดเป็นแฟชั่น)เห็นว่างามตามกันไป  เป็นเช่นเดียวกันทุกชาติทุกภาษา  ยกตัวอย่างเช่นพวกจีนเดิมไว้ผมยาว  ครั้นพวกเม่งจูมาครอบครองบังคับไว้ผมเปีย นานเข้าก็นิยมว่าผมเปียสวยงาม  หรือจะว่าข้างฝรั่ง ยกตัวอย่างดังเครื่องแต่งตัวผู้หญิงที่เปลี่ยนแปลงไม่รู้จักหยุด ก็เป็นเหตุเช่นเดียวกัน   แต่การไว้ผมของไทยอย่างว่ามา  เมื่อไปยังต่างประเทศ  พวกชาวเมืองเห็นเป็นวิปริตแปลกตามักพากันยิ้มเยาะ  เมื่อครี่งทูตไทยไปยุโรปในรัชกาลที่ ๔ จึงให้ไว้ผมทั้งศรีษะและตัดยาวอย่างฝรั่ง  แต่เมื่อกหลับมาถึงกรุงเทพฯก็กลับตัดผมมหาดไทยไปอย่างเดิม   เมื่อจะเสด็จสิงคโปร์คราวนี้  ก็โปรดฯให้ผู้ที่จะตามเสด็จเริ่มไว้ผมยาวตั้งแต่เวลาตระเตรียม เว้นแต่สมเด็จเจ้าฟ้าภาณุรังษีฯให้ตามเสด็จทั้งไว้พระเกศาจุก  ครั้นเมื่อเสด็จกลับคืนพระนครทรงปรารภกับท่านผู้ใหญ่ในราชการว่า  การไปมาและคบหาสมาคมในระหว่างไทยกับฝรั่งจะมีมากขึ้นทุกที  ประเพณีไว้ผมมหาดไทยชวยให้ชาวต่างประเทศดูหมิ่นควรจะเปลี่ยนเป็นไว้ผมตัดยาวทั้งศรีษะ  ท่านผู้ใหญ่ในราชการก็เห็นชอบตามพระราชดำริ  จึงดำรัสสั่งให้เลิกตักผมมหาดไทยในราชสำนักตั้งแต่ปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๑๔ เป็นต้นมา   แต่มิได้บังคับถึงราษฎร ใครจะไว้อย่างไรก็ไว้ไปตามใจชอบ  แต่เมื่อคนทั้งหลายเห็นบุคคลชั้นสูงไว้ผมยาว ก็พากันตามอย่างมากขึ้นโดยลำดับ  หลายปีประเพณีไว้ผมมหาดไทยจึงหมดไป   ถึงกระนั้นเมื่อแรกเลิกตัดผมมหาดไทยนั้น  คนชั้นผู้ใหญ่สูงอายุก็ยังไม่สิ้นนิยมผมมหาดไทย  แม้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์มักให้ช่างตัดผมรอบศรีษะให้สั้น  และไว้ผมข้างบนยาวคล้ายกับเรือนผมมหาดไทย  เรียกกันว่า "ผมรองทรง ทางฝ่ายผู้หญิงนั้นก็โปรดฯให้เลิกผมปีก  เปลี่ยนเป็นไว้ผมตัดยาวแต่ในราชสำนักก่อน(๒) แล้วผู้หญิงพวกอื่นก็เอาอย่างต่อๆกันไปทั่วทั้งเมือง .................................................................................................................................................... (๑) พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าสุประดิษฐ์วรฤทธิราชมหามงกุฎ บุรุษรัตนราชวโรรส กรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธร  ทรงเป็นพระองค์ที่ ๒ ในบรรดาพระราชโอรสธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ประสูติแต่ เจ้าจอมมารดาน้อย(ธิดา พระอินทรอภัย ซึ่งเป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี) เสด็จในกรมฯประสูติก่อนที่สมเด็จพระบรมชนกนาถทรงผนวชเพียงเดือนเศษเท่านั้น ที่เรียกกันว่า "ประสูตินอกเศวตฉัตร" (๒) "เจ้าคุณแพ" เป็นผู้นำแฟชั่น  อ่านได้ในเพชรพระมหามงกุฎ ตอนเจ้าคุณพระประยูรวงศ์ ในคลังกระทู้เก่านะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 19 ก.ค. 48 20:53:50 ]

ความคิดเห็นที่ 2 มาจองที่นั่งฟังต่อค่ะ จากคุณ : little kitty - [ 20 ก.ค. 48 10:50:34 ]

ความคิดเห็นที่ 3 ขออนุญาติเกหนึ่งวันนะครับ กลับมาดึก จากคุณ : กัมม์ - [ 20 ก.ค. 48 23:59:03 ]

ความคิดเห็นที่ 4 นอกเรื่องตัดผม ยังมีการอื่นๆที่จัดเป็นอย่างใหม่ในกระบวนเสด็จอีกหลายอย่าง  เช่นให้ยืนเฝ้าและถวายคำนับเป็นต้น  แต่การรักษาพระนครในเวลาเสด็จไม่อยู่ ซึ่งเคยถือกันมาว่าเป็นการสำคัญ  แม้เพียงเสด็จไปหัวเมืองในพระราชอาณาเขตเมื่อรัชกาลก่อนๆ  แต่ครั้งนี้ไม่ลำบากด้วยพระเจ้าอยู่หัวยังไม่ได้ทรงว่าราชการแผ่นดิน  มีผู้สำเร็จราชการแผ่นดินแทนพระองค์ประจำอยู่แล้ว เสด็จออกจากกรุงเทพฯเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๔ แรม ๔ ค่ำ ปีมะเมีย  ไปหยุดพักที่เมืองสงขลาทอดพระเนตรบ้านเมืองวัน ๑  แล้วแล่นเรือต่อไปจนถึงเมืองสิงคโปร์เมื่อ เดือน ๔ แรม ๑๑ ค่ำ   รัฐบาลและพวกอังกฤษชาวเมืองสิงคโปร์จัดการต้อนรับอย่างยิ่งใหญ่ยิ่งกว่าเคยรับแขกเมืองมาแต่ก่อน   ด้วยเป็นครั้งแรกที่พระเจ้าแผ่นดินเสด็จไปถึงเมืองสิงคโปร์  รับเสด็จขึ้นเมืองเป็นการเต็มยศ  ผู้รั้งราชการเมืองสิงคโปร์กับข้าราชการทั้งปวงพร้อมกันมารับเสด็จที่ท่าเรือ  เชิญเสด็จตรวจแถวทหารกองเกียรติยศ  แล้วทรงรถแห่ไปยังศาลานคราทร  ซึ่งพวกพ่อค้าพาณิชย์ทั้งปวงคอยเฝ้าอยู่พร้อมกัน   เชิญเสด็จประทับราชอาสน์ แล้วผู้เป็นนายกสภาพาณิชย์เมืองสิงคโปร์อ่านคำถวายชัยมงคล  กล่าวความท้าวถึงสมเด็จพระบรมชนกนาถ  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ว่าทรงปกครองพระราชอาณาจักรด้วยพระปรีชาญาณ  ทรงทะนุบำรุงให้ประเทศสยามมีความเจริญรุ่งเรืองเป็นที่นับถือของนานาประเทศ และที่สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงประพฤติตามแบบอย่างต่อมาจนถึงทรงพระราชอุตสาหะเสด็จไปทอดพระเนตรเมืองต่างประเทศ  ก็สมควรเป็นเยี่ยงอย่างแก่พระเจ้าแผ่นดินประเทศอื่นๆ  พระเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำรัสตอบ  และเสด็จกลับขึ้นทรงรถแห่ไปยังจวนเจ้าเมือง  ซึ่งจัดถวายเป็นที่ประทับแรมตลอดเวลาเสด็จอยู่เมืองสิงคโปร์  ในเวลาเสด็จประทับอยู่ที่เมืองสิงคโปร์ ๗ วันนั้น  มีการสโมสรต่างๆที่จัดขึ้นรับเสด็จ  และเชิญเสด็จไปทอดพระเนตรกิจการและสถานที่ต่างๆ สำหรับบ้านเมืองมากมายหลายอย่างทุกๆวัน  ตามรายการในจดหมายเหตุดูเกือบไม่มีเวลาที่จะได้เสด็จพัก  การสโมสรนั้น นายทหารบกมีประชุมเต้นรำ(Ball)ที่โรงทหารคืน ๑  พวกฝรั่งชาวเมืองสิงคโปร์มีการประชุมแต่งตัวต่างๆเต้นรำ(Fancy Dress Ball)ที่ศาลานคราทรคืน ๑   ต่อมามีละครสมัครเล่นถวายทอดพระเนตรที่ศาลานคราทรคืน ๑  ผู้รั้งราชการเมืองมีการเลี้ยงอย่างเต็มยศ(Banquet)คืน ๑  พวกชาวสิงคโปร์มีการประกวดต้นไม้ดอกไม้ถวายทอดพระเนตรที่สวนสำหรับเมืองคืน ๑   ส่วนกิจการและสถานที่ๆเชิญเสด็จทอดพระเนตรนั้น คือ โรงทหารบก เรือรบ อู่เรือ ศาลชำระความ เรือนจำโรงพยาบาล โรงเรียน อาคารไปรษณีย์ สถานีโทรเลข สถานนีเครื่องดับไฟ โรงกลั่นไอประทีป(Gas-work) ห้างและตลาดขายของ  ทั้งทรงรถเที่ยวทอดพระเนตรถนนหนทางที่บำรุงบ้านเมืองด้วย  เสด็จประทับอยู่ในเมืองสิงคโปร์จนเดือน ๕ ขึ้น ๓ ค่ำ ปีมะแม  เสด็จกลับลงเรือพระที่นั่งมีการส่งเสด็จอย่างเต็มยศเหมืองเมื่อเสด็จไปถึง ออกเรือในค่ำวันนั้น   ไปถึงท่าเมืองบะเตเวียที่เกาะชวา ณ วันอาทิตย์เดือน ๕ ขึ้น ๖ ค่ำ  รัฐบาลฮอลันดาก็จัดการต่างๆรับเสด็จเป็นอย่างใหญ่  ทำนองเดียวกับอังกฤษรับเสด็จที่เมืองสิงคโปร์  มีรายการแปลกออกไปแต่มีการสวนสนามทหารบกอย่าง ๑  พวกมาลายูกับพวกจีนมีการแห่ประทีบอย่าง ๑  และพวกฝรั่งมีการจุดดอกไม้ไฟถวายทอดพระเนตร  มีแปลกที่ทอดพระเนตรโรงทำปืนอย่าง ๑  กับทอดพระเนตรพิพิธภัณฑสถานอีกอย่าง ๑  ซึ่งในเมืองสิงคโปร์ยังไม่มีในสมัยนั้นเสด็จประทับอยู่เมืองบะเตเวีย ๗ วัน  ถึงวันเสาร์ เดือน ๕ ขึ้น ๑๒ ค่ำ  เสด็จลงเรือพระที่นั่งแล้วออกเรือในเช้าวันนั้น รุ่งขึ้นก็ถึงเมืองสมารัง  แต่เสด็จไปถึงต่อในเวลาบ่าย  จึงประทับแรมอยู่ในเรือพระที่นั่งคืน ๑  ถึงวันขึ้น ๑๔ ค่ำ เวลาเช้าเรสิเดนต์(สมุหเทศาภิบาล)หัวหน้ารัฐบาลเมืองสมารังลงมารับเสด็จขึ้นเมืองเป็นการเต็มยศ และมีพิธีรับเสด็จคล้ายกับที่เมืองบะเตเวีย  มีสิ่งซึ่งได้ทอดพระเนตร ณ เมืองสมารังครั้งนั้นแปลกจากที่อื่นคือทรงรถไฟ  ซึ่งกำลังสร้างไปจนถึงสุกปลายรางอย่าง ๑  ทอดพระเนตรโรงทำดินปืนอย่าง ๑  กับเจ้ามังกุนคโรเมืองโสโลพาละครชวามาเล่นถวายทอดพระเนตรอย่าง ๑  เสด็จประทับอยู่เมืองสมารัง ๓ วัน  ถึงวันแรม ๒ ค่ำ เดือน ๕ ก็เสด็จลงเรือพระที่นั่งออกเรือในวันนั้นกลับมาถึงเมืองสิงคโปร์เมื่อแรม ๕ ค่ำ  มีพระราชดำรัสขออย่าให้มีการรับรองอย่างยศศักดิ์ให้ซ้ำซากลำบากแก่เขาอีก  ผู้รั้งราชการลงมารับเสด็จเป็นการไปรเวตเชิญเสด็จประทับร้อนที่จวนเจ้าเมือง  เชิญเสด็จเสวยกลางวันแล้วเสด็จประพาสตามพระราชอัธยาศัย  ครั้นเวลาค่ำเชิญเสด็จเสวยอีกเวลา ๑  และเสด็จทอดพระเนตรละครม้าแล้วจึงเสด็จกลับลงเรือพระที่นั่ง  รุ่งขึ้นวันอังคาร เดือน ๕ แรม ๗ ค่ำ  ออกเรือพระที่นั่งจากเมืองสิงคโปร์  เสด็จกลับมาถึงกรุงเทพฯ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๕ แรม ๑๑ ค่ำ  รวมเวลาที่เสด็จไปครั้งนั้น ๓๗ วัน   เมื่อเสด็จกลับมาถึงแล้วมีงานรื่นเริงเฉลิมพระเกียรติ และแต่งประทีปทั่วทั้งพระนคร ๕ วัน พิเคราะห์ราบการที่เสด็จประพาสเมืองสิงคโปร์เมืองบะเตเวียและเมืองสมารัง  เห็นได้ว่าสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทอดพระเนตรขนบธรมเนียมฝรั่งมาก  ทั้งในส่วนการสมาคมและกิจการต่างๆ  ซึ่งเนื่องในการปกครองทะนุบำรุงบ้านเมือง  การที่เสด็จไปต่างประเทศครั้งนั้น ความเข้าใจของคนทั้งหลายทั้งไทยและฝรั่งเป็นอย่างเดียวกันว่า  เสด็จไปทรงศึกษาหาแบบอย่าง  มาจัดการทะนุบำรุงประเทศสยาม  หากว่าเสด็จกลับมาไม่ทำอะไรเลย  ก็คงถูกติเตียนว่าเสด็จไปเที่ยวเล่นให้สิ้นเปลืองเวลาเปล่าๆ  หรือถึงหมิ่นพระปัญญาว่าไร้ความสามารถ  ก็แต่สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวยังมิได้ว่าราชการบ้านเมือง  จึงเริ่มทรงจัดการแก้ขนบธรรมเนียมแต่ในราชสำนัก  ด้วยความเห็นชอบของผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน   ในเวลานั้นอายุฉันได้ ๑๐ ขวบและอยู่ในราชสำนัก  ได้เห็นการเปลี่ยนแปลงที่จัด  เมื่อเสด็จกลับจากสิงคโปร์จำได้อยู่หลายอย่าง  เป็นต้นว่าโปรดฯให้กั้นฉากในพระที่นั่งไพศาลทักษิณเป็น ๑ ห้อง  ห้องทางตะวันตกตั้งโต๊ะเก้าอี้เป็นห้องรับแขก  ห้องตอนกลางคงเป็นทางเสด็จออกท้องพระโรงหน้า  ห้องทางตะวันออกจัดเป็นห้องเสวยตั้งโต๊ะเก้าอี้เลี้ยงแขกได้ราว ๒๐ คน  เวลาเช้าเสด็จออกท้องพระโรง  เจ้านายขุนนางยังหมอบเฝ้าและคงแต่งตัวเหมือนอย่างเดิม  แต่ตอนกลางวันเมื่อเสด็จขึ้นจากท้องพระโรงหรือตอนตอนบ่ายและตอนค่ำก่อนเสวยเย็น  เสด็จประทับที่ห้องรับแขกในพระที่นั่งไพศาลทักษิณ  ให้ผู้ที่เข้าเฝ้าแต่งตัวสวมถุงเท้ารองเท้า ใส่เสื้อเปิดคอแบบฝรั่ง นุ่งผ้าม่วงสีกรมท่า ยืนเฝ้าอย่างฝรั่ง  ถึงเวลาเสวยเย็นโปรดฯให้เจ้านายและข้าราชการผู้ใหญ่ในราชสำนักนั่งโต๊ะเสวยด้วย  ต้องแต่ตัวใส่เสื้อแย้กเก๊ตขาวเปิดคอ  เวลาบ่ายๆถ้าเสด็จทรงเที่ยวประพาสก็แต่งตัวใส่ถุงเท้ารองเท้า เสื้อปิดคอและยืนเฝ้าเหมือนกัน  การเปลี่ยนแปลงที่กล่าวมา ถ้าว่าตามความเห็นในสมัยนี้ก็ดูเป็นการเล็กน้อย  แต่คนในสมัยนั้นเห็นแปลกประหลาด  ถึงจมื่นเก่งศิลปคน ๑ เขียนลงเป็นจดหมายเหตุใน "ปูม" เมื่อวันเสาร์ เดือน ๗ ขึ้น ๒ ค่ำ (ปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๑๔) ว่า  "ในข้างขึ้นเดือนนี้ข้าราชการแต่งคอเสื้อผ้าผูกคอ  ด้วยธรรมเนียมฝรั่งธรรมเนียมนอก"  ดังนี้  พอเป็นเค้าให้เห็นได้ว่าคนในสมัยนั้นเห็นเป็นการสำคัญเพียงใด มีการอีกอย่างหนึ่ง ซึ่งทรงพระราชดำริเมื่อเสด็จกลับจากเมืองสิงคโปร์  คือจะจัดการศึกษาของูกผู้ดีซึ่งได้โปรดฯให้ตั้งโรงเรียนภาษาไทยขึ้นแต่ก่อนเสด็จไปสิงคโปร์แล้ว   เมื่อเสด็จกลับมีพระราชประสงค์จะให้มีโรงเรียนภาษาอังกฤษด้วย  แต่ขัดข้องด้วยหาครูไม่ได้  เพราะมิชชันนารีที่สอนภาษาอังกฤษแก่ไทยในเวลานั้น  สอนแต่สำหรับชักชวนคนให้เข้ารีตเป็นข้อรังเกียจอยู่  จึงโปรดฯให้เลือกหม่อมเจ้าหม่อมราชวงศ์ที่ยังเยาว์วัยส่งไปเรียนที่โรงเรียนแรฟเฟล ณ เมืองสิงคโปร์ในปีมะแมนั้นประมาณ ๒๐ คน  นักเรียนที่ส่งไปครั้งนั้นยังมีตัวอยู่ในเวลาเมื่อแต่งหนังสือนี้แต่ ๓ คน คือ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์พระองค์ ๑  พระองค์เจ้าปฤษฎางค์พระองค์ ๑  หม่อมเจ้าเพิ่ม ลดาวัลย์ องค์ ๑   เดี๋ยวนี้ทรงพระชราแล้วทุกพระองค์  แต่นักเรียนชุดนี้ไปเรียนอยู่ที่เมืองสิงคโปร์เพียงปีเศษถึงปีวอก พ.ศ. ๒๔๑๕  เมื่อเสด็จกลับจากอินเดียหาครูอังกฤษได้  โปรดฯให้ตั้งโรงเรียนหลวงสอนภาษาอังกฤษขึ้นแล้ว  ก็โปรดฯให้กลับมาเรียนในกรุงเทพฯเว้นแต่พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ หม่อมเจ้าเจ๊ก นพวงศ์ กับพระยาชัยสุรินทร(ม.ร.ว.เทวหนึ่ง สิริวงศ์) ทั้ง ๓ นี้เรียนรู้มากถึงชั้นสูงกว่าเพื่อน  จึงโปรดฯให้ส่งไปเรียนที่ประเทศอังกฤษต่อไป  เป็นแรกที่ส่งนักเรียนหลวงไปเรียนถึงยุโรป กรมที่ทรงจัดมากเมื่อเสด็จกลับจากสิงคโปร์นั้น คือทหารมหาดเล็ก  ถึงตอนนี้ทรงจัดแก้ไขเพิ่มเติมขยายการออกไปหลายอย่าง  คือให้ชักชวนพวกเชื้อสายราชสกุลและลูกมหาดเล็กเข้าเป็นทหาร  เพิ่มจำนวนคนขึ้น จัดเป็น ๖ กองร้อย  ให้สร้างตึกแถว ๒ ชั้นขึ้น ๒ ข้างประตูพิมานชัยศรีเป็นที่อยู่ของทหารมหาดเล็ก  และสร้างตึก ๒ ชั้นขึ้นอีกหลัง ๑  ที่ริมกำแพงด้านหน้าพระราชวัง   สำหรับเป็นที่อยู่ของนายทหารมหาดเล็ก  ตามแบบ ตังลินบาแร้ก  ณ เมืองสิงคโปร์  แต่ตึกหลังนี้เมื่อกำลังสร้างอยู่ประจวบเวลาเริ่มแก้ไขการพระคลังมหาสมบัติ(ซึ่งจะเล่าเรื่องต่อไปข้างหน้า)ไม่มีสถานที่จะทำการพระคลังฯจึงโปรดฯให้โอนไปเป็นสถานที่ทำการพระคลังฯขนานนามว่า "หอรัษฎากรพิพัฒน" (แต่ตัวตึกเดี๋ยวนี้แก้ไขต่อเติมผิดกับขอเดิมเสียมากแล้ว)  และในครั้งนั้นให้สร้างตึกใหญ่สำหรับเป็นที่สโมสรของทหารมหาดเล็กตามแบบสโมสรคองคอเดียที่เมืองบะเตเวียอีกหลัง ๑ (ซึ่งแก้ไขเป็นศาลาสหทัยสมาคมบัดนี้)  เรียกชื่อภาษาฝรั่งว่า "หอคองคอเดีย" จากคุณ : กัมม์ - [ วันอาสาฬหบูชา 19:08:08 ]

ความคิดเห็นที่ 5 เสด็จในกรมฯประสูติก่อนที่สมเด็จพระบรมชนกนาถทรงผนวชเพียงเดือนเศษเท่านั้น ที่เรียกกันว่า "ประสูตินอกเศวตฉัตร" หมายถึงประสูติก่อนที่ ในหลวง ร.4 จะทรงผนวช แสดงว่าเสด็จในกรมประสูติก่อนที่ ร.3 ที่ทรงครองราชย์ ใช่หรือไม่ครับ จากคุณ : กริชครับผม - [ วันเข้าพรรษา 14:00:50 ]

ความคิดเห็นที่ 6 ภายนอกพระราชวังก็มีการก่อสร้างซึ่งเกิดขึ้นเมื่อเสด็จกลับจากสิงคโปร์ครั้งนั้นอีกหลายอย่าง  ว่าแต่ตามที่ฉันจำได้  คือทำถนนริมกำแพงรอบพระนครอย่าง ๑  สร้างสวนสราญรมย์อย่าง ๑  แต่งคลองตลาดตอนระหว่างสะพานช้างโรงสีกับสะพานมอญ  ทำเขื่อนอิฐมีถนนรถ(ซึ่งภายหลังขนานนามว่า ถนนราชินี และ ถนนอัษฎางค์)ทั้ง ๒ ฟาก และมีสะพานหกสำหรับรถข้ามคลอง เหมือนอย่างเมืองบะเตเวียด้วย  นอกจากที่พรรณนามามีการอื่นๆที่เกิดขึ้นแต่สมัยนั้นก็หลายอย่าง  เป็นต้นว่าหารถมาใช้ในกรุงเทพฯแพร่หลายมาแต่นั้น  ซื้อมาจากเมืองสิงคโปร์บ้าง เมืองบะเตเวียบ้าง  แต่ในไม่ช้าก็มีช่างตั้งโรงรับสร้างและซ่อมแซมรถขึ้นในกรุงเทพฯ  เช่นเดียวกับการที่แต่งตัวใส่เสื้ออย่างฝรั่งและใช้เกือกถุงตีน  ในไม่ช้าก็มีโรงรับจ้างตัดเสื้อและขายสิ่งของที่ต้องการใช้ หาได้ในกรุงเทพฯนี้เองไม่ต้องลำบาก  หรือว่าโดยย่อ การที่เสด็จสิงคโปร์ครั้งนั้นนอกจากเจริญการสมาคมในระหว่างไทยกับชาวต่างประเทศเป็นปัจจัยให้ชาวต่างประเทศนิยมเข้ามาค้าขายในประเทศนี้ยิ่งขึ้นกว่าแต่ก่อนเป็นอันมาก พอเสด็จกลับจากสิงคโปร์แล้วไม่ช้า  ในปีมะเเมนั้นเองก็เริ่มเตรียมการที่จะเสด็จไปอินเดีย  เหตุที่จะเสด็จไปอินเดียนั้น  เจ้าพระยาภาณุวงศ์ฯเคยเล่าให้ฉันฟัง  ว่าทรงพระราชปรารภแก่ตัวท่านตั้งแต่แรกเสด็จกลับมาถึงกรุงเทพฯ ว่าที่เสด็จไปเมืองสิงคโปร์และเมืองบะเตเวีย เมืองสมารัง ได้ทอดพระเนตรเห็นแต่เพียงเมืองขึ้นที่ฝรั่งปกครองคนต่างชาติต่างภาษา ได้ประโยชน์น้อย  ใคร่จะเสด็จไปถึงยุโรปให้ได้เห็นขนบธรรมเนียมราชสำนักและประเพณีบ้านเมืองของฝรั่งเอง(ตรงนี้จะแทรกวินิจฉัยของฉันลงสักหน่อย  ที่มีพระราชประสงค์เช่นนั้นเป็นธรรมดา  แต่เหตุเสด็จไปโดยด่วนไม่รั้งรอ  ข้อนี้ฉันสันนิษฐานว่าคงเป็นเพราะทรงพระราชดำริเห็นว่าเวลาที่ยังไม่ต้องทรงว่าราชการแผ่นดินมีอยู่เพียงอีก ๒ ปี  ถ้ารอไปจนถึงเวลาทรงว่าราชการเองแล้วคงยากที่จะหาโอกาสได้  เพราะฉะนั้นจึงจะรีบเสด็จไปยุโรปในเมื่อโอกาสยังมีอยู่)  เจ้าพระยาภานุวงศ์ฯเห็นชอบด้วยตามพระรชดำริ  รับจะไปพูดกับเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน  แต่เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ไม่เห็นชอบด้วย  อ้างว่ายุโรปทางก็ไกล เรือที่จะทรงก็ไม่มี เป็นการเสี่ยงภัยมากนัก  ไม่สะดวกเหมือนกับไปสิงคโปร์และเมืองชวา   เจ้าพระยาภาณุวงศ์ฯไม่อยากให้สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงโทมนัส จึงคิดขึ้นว่าอินเดียก็รุ่งเรืองคล้ายกับยุโรป  ผู้ปกครองมียศเป็นไวสรอยต่างพระองค์คล้ายกับราชสำนัก  และหนทางที่จะไปก็ไม่ไกลนัก   ส่วนเรือพระที่นั่งที่จะทรงไปนั้น  ในเวลานั้นห้างนะกุดาอิสไมส์ที่วัดเกาะสั่งเรือสำหรับส่งคนโดยสารระหว่างกรุงเทพฯกับเมืองสิงคโปร์เข้ามาใหม่ลำ ๑  ใหญ่โตมีห้องพอจะรับกระบวนเสด็จไปอินเดียได้  คิดจะขอซื้อ(คือเช่า)มาเป็นเรือหลวงชั่วคราวแล้วขายกลับคืนให้เจ้าของ ก็จะไม่สิ้นเปลืองนัก   ท่านได้ลองพูดกับเจ้าของก็ยอมตามความคิดไม่ขัดข้อง  ยังติดแต่ที่เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์  ท่านนำความขึ้นกราบบังคมทูลตามความคิด   สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวตรัสว่าถ้าจะไปถึงยุโรปยังไม่ได้ ไปเพียงอินเดียก็ยังดี  เจ้าพระยาภาณุวงศ์ฯจึงไปกระซิบปรึกษากับนายน๊อกส์กงสุลเยเนอราลอังกฤษ  นายน๊อกเห็นชอบด้วย  รับจะช่วยว่ากล่าวกับเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์  และที่สุดตัวเองรับจะไปตามเสด็จด้วย  การที่จะเสด็จอินเดียก็เป็นอันพ้นความขัดข้อง   ส่วนเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ เมื่อปลงใจให้เสด็จไปอินเดียแล้วก็ช่วยกะการต่อไปให้เสด็จทอดพระเนตรหัวเมืองสำคัญในพระราชอาณาเขตทางฝ่ายทะเลตะวันตก คือ เมืองภูเก็ต เมืองพังงา และเมืองไทรบุรีด้วย   การตระเตรียมกระบวนรเสด็จไปอินเดียไม่ยากเหมือนเมื่อครั้งเสด็จไปสิงคโปร์ เพราะได้เคยเห็นขนบธรรมเนียมฝรั่งอยู่มากแล้ว  เครื่องแต่งตัวก็แก้ไขเป็นแบบฝรั่งที่เดียว เว้นแต่ยังนุ่งผ้าไม่ใช้กางเกงเท่านั้น  ส่วนราชบริพารที่ตามเสด็จครั้งนี้เพิ่มจำนวนมากขึ้น  ผู้ที่เคยไปครั้งก่อนได้ไปอีกแทบทั้งนั้น  ที่เพิ่มขึ้นใหม่คือพระเจ้าน้องยาเธอ สมเด็จเจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี(กรมพระจักรพรรดิพงศ์)พระองค์ ๑  พระองค์เจ้ากฤษฎาภินิหาร(กรมพระนเรศวรฤทธิ์)พระองค์ ๑  พระองค์เจ้าอุณากรรณอนันตนรชัย เป็นนายทหารทหาดเล็กพระองค์ ๑  พระองค์เจ้าเทวัญอุทัยวงศ์(สมเด็จกรมพระยาเทวะวงศวโรปการ เพิ่งลาผนวชสามเณร)พระองค์ ๑  ขุนนางก็ล้วนชั้นหนุ่ม  เลือกคัดแต่ที่มีแววฉลาด ดูเหมือนวิธีเลือกสรรคนตามเสด็จครั้งก่อนจะเอาแต่ที่ต้องทรงใช้สอย  ครั้งหลังเลือกด้วยหมายจะให้ไปได้ความรู้เห็นมาสำหรับราชการภายหน้าเป็นสำคัญ เสด็จทรงเรือบางกอก ออกจากกรุงเทพฯเมื่อวันที่ ๑๘ ธันวาคม ปีมะแม พ.ศ. ๒๔๑๔ ไปแวะที่เมืองสิงคโปร์ เมืองปีนัง เมืองร่างกุ้ง แล้วไปยังเมืองกาลกัตตาอันเป็นเมืองหลวงของอินเดียในสมัยนั้น  ลอร์ดเมโยผู้เป็นไวสรอยที่อุปราชกับรัฐบาลอินเดียรับเสด็จในทางราชการ  เชิญเสด็จประทับที่จวนไวสรอยและมีพิธีรับเสด็จเฉลิมพระเกียรติด้วยประการต่างๆ (เสียดายนักที่หาจดหมายเหตุมีรายการพิศดารอย่างครั้งเสด็จไปสิงคโปร์ไม่พบ)  ทราบแต่พอเป็นเค้าว่าได้เสด็จไปถึงเมืองพาราณสี เมืองอาครา เมืองลักเนา เมืองเดลี และเมืองบอมเบ  แต่เมื่อเสด็จกำลังประพาสอยู่นั้น  ลอร์ดเมโยไวสรอย ไปตรวจที่ขังคนโทษหนัก ณ เกาะอันดมันถูกผู้ร้ายฆ่าตาย  ขาเสด็จกลับจึงดำรัสขอให้งดการรับเสด็จทางราชการด้วยเป็นเวลารัฐบาลอินเดียไว้ทุกข์  เสด็จอย่างไปรเวตมาลงเรือพระที่นั่งกลับจากอินเดีย  มาแวะทอดพระเนตรเมืองภูเก็ตและเมืองพังงา แล้วเสด็จมาขึ้นบกเมืองไทรบุรี   ครั้งนั้นเจ้าพระยาไทรบุรี(อหะมัต)(๑)สร้างวังขึ้นรับเสด็จที่เขาน้อย  เรียกว่าอนักบุเกต(เดี๋ยวนี้รื้อสร้างใหม่  แต่ยังใช้เป็นที่รับแขกเมืองมีบรรดาศักดิ์สูงอยู่)  และให้ทำทางให้รถจากเมืองไทรมาจนต่อแดนจังหวัดสงขลา  ข้างสงขลาเจ้าพระยาวิเชียรคีรี(๒)ผู้สำเร็จราชการจังหวัด ก็ให้ทำถนนรถแต่ปลายแดนมาจนถึงท่าลงเรือที่ตำบลหาดใหญ่(เป็นแรกที่จะมีถนนข้ามแหลมมลายู)  จึงทรงรถจากเมืองไทรบุรีมาประทับแรมที่ตำบลจังโลนแขวงเมืองไทรบุรีคืน ๑  ที่ตำบลสะเดาแขวงสงขลาคืน ๑  นับเป็นเวลาเดินทาง ๓ วัน  วันที่ ๓ ถึงหาดใหญ่ เสด็จลงเรือพายออกทะเลสาบ มาถึงเมืองสงขลา  เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ให้เรือจักรข้างชื่อ " ไรลิงสัน" ที่ท่านต่อไปรับเสด็จกลับกรุงเทพฯ  เมื่อวันที่ ๑ มีนาคม เข้าปีวอก(๓) พ.ศ. ๒๔๑๕ รวมเวลาที่เสด็จไปอินเดียครั้งนั้น ๔ เดือน ผลของการเสด็จอินเดีย เกิดความคิดอันเป็นส่วนปกครองบ้านเมืองมาหลายอย่าง(ซึ่งจะเล่าในตอนท้ายต่อไป)  แต่ยังไม่ประจักษ์แก่ตาคนทั้งหลายในเวลานั้น  เพราะสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวยังไม่ได้ว่าราชการ  จึงไม่ปรากฏว่าเมื่อเสด็จกลับจากอินเดียทรงจัดการเปลี่ยนแปลงประหลาดเหมือนเมื่อเสด็จไปสิงคโปร์  เป็นแต่แก้ไขขนบธรรมเนียมที่ได้เริ่มจัดให้ดีขึ้นเป็นพื้น  แต่ทางต่างประเทศเมื่อความปรากฏแพร่หลายว่าพระเจ้าแผ่นดินสยามพอพระราชหฤทัยเสด็จไปทอดพระเนตรต่างประเทศ  เพื่อจะแสวงหาขนบธรรมเนียมที่ดีของฝรั่งมาใช้ในพระราชอาณาเขต  ก็เป็นเหตุให้มีชาวต่างประเทศเกิดความนิยม  และประสงค์จะไปมาค้าขายกับประเทศสยามมากขึ้น  จะยกพอเป็นตัวอย่างดังเช่น ห้างแรมเซเว็กฟิลด์ ซึ่งเป็นห้างทำเครื่องแต่งตัวตั้งอยู่ ณ เมืองกาลกัตตา  พอเสด็จกลับก็ตามเข้ามาตั้งที่ถนนบำรุงเมือง  ซึ่งสร้างใหม่ตรงวงเวียนสี่แยก  รับทำเครื่องแต่งตัวอย่างฝรั่ง(คือเดิมของห้างแบดแมนในบัดนี้)  และมีชาวต่างประเทศที่เข้ามาตั้งทำการอย่างอื่นอีกหลายอย่าง  แม้เรือไฟไปมารับส่งสินค้าและคนโดยสารในระหว่างกรุงเทพฯกับเมืองฮ่องกงก็เกิดขึ้นในสมัยนั้น .................................................................................................................................................... (๑) เจ้าพระยาฤทธิสงคราม เจ้าเมืองไทรบุรี  นามเดิม ตนกูอาหมัด  เป็นบุตรพระยาไทรบุรี(ดาอี) หรือ (ดายี)  ในรัชกาลที่ ๔ ปีเถาะสัปตศก พ.ศ. ๒๓๙๘ พระยาไทรบุรี(ดาอี)ถึงอสัญกรรม  ในปีนั้นจึงทรงตั้งตนกูอาหมัดผู้บุตรเป็นพระยาไทรบุรี  มาในรัชกาลที่ ๕ เมื่อพ.ศ. ๒๔๑๕  ทรงตั้งพระยาไทรบุรี(อาหมัด) เป็น เจ้าพระยาไทรบุรี  มีราชทินนามตามตำแหน่งว่า "เจ้าพระยาฤทธิสงครามรามภักดี ศรีสุลต่านมหะหมัดรัตนราชมุนินทร์ สุรินทรวิวงศ์ผดุงทะนุบำรุงเกดะนครอมรรัตนาณาเขต ประเทศราชราไชสวริยาธิบดี วิกรมสีห เจ้าพระยาไทรบุรี" บุตรของท่านคือ พระยาไทรบุรี(ไซนารชิด)  เจ้าพระยาไทรบุรี(ฮามิด)  พระยาเสนีณรงค์ฤทธิ(อับดุล อาซีส) เป็นต้น เจ้าพระยาไทรบุรี(อาหมัด)ถึงอสัญกรรม เมื่อวันที่ ๒๒ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๒๒ (๒) เจ้าพระยาวิเชียรคีรี ผู้สำเร็จราชการเมืองสงขลา  นามเดิม เม่น เป็นบุตรพระยาวิเศษภักดี(เทียนจอง)ผู้ว่าราชการเมืองสงขลา  ในรัชกาลที่ ๓ เป็นนายจ่าเรศ มหาดเล็ก  มาในรัชกาลที่ ๔ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๔ โปรดฯให้เป็นพระสุนทรนุรักษ์ ผู้ช่วยราชการเมืองสงขลา แล้วเลื่อนขึ้นเป็นพระยาสุนทรนุรักษ์  ครั้น ปีฉลูสัปตศก พ.ศ. ๒๔๐๘ โปรดฯให้เป็นพระยาวิเชียรคีรี ผู้สำเร็จราชการเมืองสงขลา มีนามตามตำแหน่งว่า "พระยาวิเชียรคิรีศรีสมุทร วิสุทธิศักดามหาพิไชยสงคราม รามภักดีอภัยพิริยพาหุ"  มาในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้เป็นเจ้าพระยาวิเชียรคีรี(ผมคิดว่าน่าจะเป็นคราวเดียวกับที่โปรดฯให้ตั้งเจ้าพระยาไทรบุรี) บุตรของท่าน คือ พระยาสุนทรานุรักษ์(เนตร  ณ สงขลา) ซึ่งเป็นบิดาพระวิเชียรคีรี(ชม  ณ สงขลา)อันเป็นบิดาพระยาอภิรักษ์ราชอุทยาน(ทิศ  ณ สงขลา) และพระยาวิชชุโชติชำนาญ(ปรง  ณ สงขลา) และเป็นบิดาพระอนันตสมบัติ(เอม  ณ สงขลา)ผู้เป็นบิดาเจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ(จิตร  ณ สงขลา) เจ้าพระยาวิเชียรคีรี(เม่น  ณ สงขลา) ถึงอสัญกรรม เมื่อวันที่ ๕ มิถุนายน ปีวอก พ.ศ. ๒๔๒๗ (๓) คงไม่งงนะครับ  "วันที่ ๑ มีนาคม เข้าปีวอก พ.ศ. ๒๔๑๕" จากคุณ : กัมม์ - [ วันเข้าพรรษา 15:00:49 ]

ความคิดเห็นที่ 7 ถูกต้องครับคุณกริช จากคุณ : กัมม์ - [ วันเข้าพรรษา 15:02:36 ]

ความคิดเห็นที่ 8 เสด็จในกรมฯประสูติในแผ่นดิน พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย อีกพระองค์หนึ่ง คือ พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้านพวงศ์ วรองค์เอกอรรคมหามงกุฎ ปรมุตมราโชรส  กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาศ  ต้นสกุล "นพวงศ์" จากคุณ : กัมม์ - [ 23 ก.ค. 48 17:11:58 ]

ความคิดเห็นที่ 9 มีการที่เกิดขึ้นในปีวอก พ.ศ. ๒๔๑๕  เมื่อเสด็จกลับจากอินเดียอย่าง ๑   ซึ่งภายหลังมาเป็นประโยชน์แก่บ้านเมืองและเป็นคุณแก่ตัวฉันเองมาก  คือเรื่องตั้งโรงเรียนสอนภาษาอังกฤษแก่ลูกผู้ดี  เรื่องนี้ได้ทรงพระราชดำริมานานแล้วแต่ยังหาครูไม่ได้  จึงต้องรอมาเมื่อเสด็จกลับจากอินเดีย  เผอิญมีครูอังกฤษคน ๑ ชื่อ ฟรานซิส จอร์ช แปตเตอร์สัน  เข้ามาเยี่ยม หลวงรัถยาภิบาลบัญชา(กัปตันเอม)ผู้บังคับการพลตระเวนในกรุงเทพฯซึ่งเป็นน้าชาย   ได้ทรงทราบก็โปรดฯให้ว่าจ้างไว้เป็นครู  และโปรดฯให้ตั้งโรงเรียนสอนภาษาอังกฤษขึ้นในกรมทหารมหาดเล็กอีกโรง ๑  เป็นคู่กับโรงเรียนภาษาไทยที่ได้ตั้งมาแต่ก่อน  ที่ตั้งโรงเรียนนั้นโปรดฯให้โอนตึก ๒ ชั้นที่สร้างสำหรับทหารมหาดเล็ก หลังข้างตะวันออกประตูพิมานชัยศรี(ซึ่งเป็นสำนักงานพระคลังข้างที่อยู่บัดนี้)ใช้เป็นโรงเรียน   ห้องตอนต่อประตูพิมานชัยศรีให้เป็นที่อยู่ของครู  ห้องตอนเลี้ยวไปข่างเหนือ(ข้างหลังศาลาสหทัยสมาคมบัดนี้)จัดเป็นห้องเรียน  ส่วนนักเรียนนั้นมีรับสั่งให้สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอกับพระเจ้าน้องยาเธอเข้าเป็นนักเรียน  เว้นแต่บางพระองค์ที่มีตำแหน่งรับราชการแล้ว  หรือที่เป็นนักเรียนอยู่แล้วในโรงเรียนภาษาไทย  พวกนายร้อยทหารมหาดเล็กก็โปรดฯให้มาเรียนภาษาอังกฤษด้วย   เจ้านายเรียนตอนเช้า พวกทหารมหาดเล็กเรียนตอนบ่าย   เมื่อแรกตั้งโรงเรียนดูเหมือนจะมีนักเรียนสัก ๕๐ คน  แต่ต่อมาจำนวนลดลง เพราะเจ้านายชั้นผู้ใหญ่ออกไปรับราชการ  ที่เป็นชั้นกลางก็ถึงเวลาไปทรงผนวชเป็นสามเณร  พวกหม่อมเจ้าก็พากันไปทำการงาน  พวกทหารมหาดเล็กต้องเรียนวิชาอื่นอีกมากก็มาเรียนภาษาอังกฤษน้อยลงทุกที  ถึงปีระกาเหลือนักเรียนอยู่ไม่ถึงครึ่งจำนวนเดิม  และยังลดจำนวนลงเรื่อยมา  นักเรียนที่เข้าใหม่ก็ไม่มี  ถึงปีจอเหลือแต่เจ้านายที่รักเรียนจริงๆยังทรงพยายามเรียนอยู่สัก ๕ พระองค์  จึงย้ายไปเรียน ณ หอนิเพธพิทยา อันเป็นที่ประทับของสมเด็จเจ้าฟ้าภานุรังษีสว่างวงศ์  อยู่ริมประตูศรีสุนทร(แต่เดี๋ยวนี้รื้อเสียแล้ว)  ครูไปสอนในเวลาเช้าทุกวัน  จนถึงกลางปีจอ พ.ศ. ๒๔๑๗ ครบ ๓ ปี  พอสิ้นสัญญาครูก็ลากลับไปเมืองนอก  โรงเรียนนั้นก็เป็นอันเลิก  แต่นั้นเจ้านายที่รักเรียนก็พยายามเรียนต่อมาโดยลำพังพระองค์ด้วยอาศัยอ่านหนังสือบ้าง ให้ผู้อื่นสอนบ้าง  จนมีความรู้สามารถใช้ภาษาอังกฤษรับราชการได้โดยไม่ต้องไปเมืองนอกหลายพระองค์  ในเจ้านายนักเรียนชั้นนั้นควรยกย่อง สมเด็จกรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ว่าเป็นยอดเยี่ยมยิ่งกว่าพระองค์อื่นๆ ในปีระกานี้ เกิดอหิวาตกโรคเป็นระบาดเมื่อเดือน ๗ คนตื่นตกใจกันมาก  เพราะแต่ก่อนเคยมีอหิวาตกโรคเป็นระบาดเกิดขึ้น ผู้คนล้มตายมากในปีมะโรง พ.ศ. ๒๓๖๓ ในรัชกาลที่ ๒  และมาเกิดอีกครั้ง ๑ ในรัชกาลที่ ๓ เมื่อปีระกา พ.ศ. ๒๓๙๒ คนชั้นผู้ใหญ่ที่เคยเห็นยังมีมากจึงพากันตกใจ  ผู้ที่ไม่เคยเห็นได้ฟังเล่าก็ตกใจไปตามกันด้วย  แต่วิธีที่จัดระงับโรคอหิวาห์คราวนี้  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้จัดเป็นการรักษาพยาบาลแทนทำพิธีในทางศาสนาเช่นเคยทำมาแต่ก่อน   พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์อธิบดีกรมหมอคิดปรุงยารักษาโรคเป็นอย่างฝรั่งขึ้นใหม่ ๒ ขนาน  คือเอายาวิสัมพญาใหญ่ตามตำราไทยกับด้วยกอฮอล์ทำเป็นยาหยดในน้ำขนาน ๑  เอาการบูรทำเป็นยาหยดเช่นนั้นเรียกว่าน้ำการบูรขนาน ๑    สำหรับรักษาอหิวาตกโรคและแนะนำให้ใช้การบูรโรยเสื้อผ้าเป็นเครื่องป้องกันเชื้อโรคอีกอย่าง ๑   สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำรัสขอแรงเจ้านายและข้าราชการผู้ใหญ่รับยาหลวงไปตั้งเป็นทำนองโอสถศาลาขึ้นตามวังและบ้านหรือตามที่ประชุมชนรักษาราษฎรทั่วทั้งพระนคร    แต่โรคอหิวาห์ที่เกิดขึ้นครั้งนั้นมีอยู่สักเดือนหนึ่งก็สงบ   เมื่อสงบแล้วโปรดฯให้สร้างเหรียญทำด้วยทองสัมฤทธิ์ ด้าน ๑ รูแปเทวดาถือพวงมาลัย  อีกด้าน ๑ เป็นตัวอักษรทรงขอบใจ พระราชทานเป็นบำเหน็จแก่ บรรดาผู้ที่ได้รับตั้งโอสถศาลาทั้งนั้นทั่วกัน  ของฉันยังอยู่จนทุกวันนี้ แต่นี้ไปจนปลายตอนที่ ๕ จะเล่าเรื่องประวัติของตัวฉันในระหว่างปีมะเเม พ.ศ. ๒๔๑๓ ไปจนถึงปีกุน พ.ศ. ๒๔๑๘ ให้สิ้นเรืองเมื่อเป็นเด็กเสียชั้นหนึ่ง  เพราะในตอนที่ ๖ และที่ ๗ จะเล่าเรื่องในราชการบ้านเมืองเป็นสำคัญ สมัยเมื่อแก้ไขประเพณีในราชสำนักเมื่อเสด็จกลับจากสิงคโปร์นั้น  เจ้านายเด็กๆพวกฉันยังตามเสด็จอยู่เสมอ เวลาเสด็จประทับยห้องรับแขก ถ้าไม่ถูกในเวลามีเข้าเฝ้าแหนก็ได้นั่งเก้าอี้เส่นสนุกดี  เวลาเสด็จทรงรถเที่ยวประพาสในตอนบ่าย  ก็ดอดขึ้นรถที่นั่งรองไปตามเสด็จ  ถึงเวลาค่ำเมื่อเสวย ถ้าวันไหนคนนั่งโต๊ะขาดจำนวนก็โปรดฯให้มาเรียกเจ้านายเด็กๆไปนั่งเก้าอี้ที่ว่าง  ก็ได้ "กินโต๊ะ"  และได้กินไอศกริมก็ชอบ   ไอศกริมเป็นของวิเศษในเวลานั้น  เพราะเพิ่งได้เครื่องทำน้ำแข็งอย่างเล็กๆที่สำหรับเขาทำกันตามเมืองนอกเข้ามาถึงเมืองไทย  ทำบางวันน้ำก็แข็งบางวันก็ไม่แข็ง  มีไอศกริมตั้งเครื่องแต่บางวัน จึงเห็นเป็นของวิเศษ  เจ้านายเด็กๆพวกฉันไม่ถูกบังคับให้ใช้เครื่องแต่งตัวอย่างใหม่  ถึงกระนั้นเห็นผู้ใหญ่เขาแต่ง ก็อยากใส่ถุงน่องรองเท้าเป็นกำลัง  ฉันไปอ้อนวอนแม่  แม่เห็นว่าตามเสด็จอยู่เสมอก็ซื้อเกือกถุงตีนให้ ดีใจนี่กระไร  แต่เมื่อใส่ในวันแรก  เกิดเสียใจด้วยเกือกนั้นเงียบไปไม่มีเสียง  เพราะเคยได้ยินเขาว่าต้องดัง "อ๊อด อ๊อด" จึงเป็นเกือกอย่างดี  ไปถามพวกนายทหารมหาดเล็กว่า ทำอย่างไรเกือกจึงจะดัง  เขาแนะให้เอาน้ำมันมะพร้าวหยอดที่พื้นเกือก  ก็จำมาพยายามทำ  มีเสียง "อิ๊ด อิ๊ด" ก็ชอบใจ จากคุณ : กัมม์ - [ 23 ก.ค. 48 18:50:41 ]

ความคิดเห็นที่ 10 ถึงสมัยเมื่อตั้งโรงเรียนหลวงสอนภาษาอังกฤษ  ตัวฉันอยู่ในพวกเจ้านายที่ถูกส่งเข้าโรงเรียนภาษาอังกฤษแต่แรกตั้ง  แต่ว่าน้ำใจรักจะเรียนภาษาอังกฤษผิดกับเมื่อเรียนภาษามคธ  ถึงกระนั้นก็ไม่พ้นความลำบากด้วยไม่รู้ว่าครูจะใช้วินัยสำหรับโรงเรียนอย่างกวดขัน   เมื่อไปเรียนได้สักสองสามวัน  ฉันไปซุกซนรังแกเพื่อนนักเรียนเมื่อกำลังเรียนอยู่ด้วยกัน  ครูจับได้แล้วลงโทษอย่างฝรั่ง  เอาตัวขึ้นยืนบนเก้าอี้ตั้งประจานไว้ที่มุมห้องเรียนสัก ๑๕ นาที(บางทีจะเป็นครั้งแรกที่เด็กไทยโดนลงโทษเช่นนั้น)  พวกเพื่อนนักเรียนเห็นแปลกก็พากันจ้องดูเป็นตาเดียวกัน  บางคนยิ้มเยาะ  ฉันรู้สึกละอายจนเหงื่อตกโทรมตัว  ตั้งแต่นั้นก็เข็ดหลาบไม่ซุกซนในห้องเรียน  แต่ยังรู้สึกอัปยศอยู่หลายวัน  มาจนวันหนึ่งเห็นเพื่อนถูกครูเอาไม้บรรทัดตีฝ่ามือลงโทษ เจ็บจนหน้านิ่ว ๒ คน  ดูร้ายยิ่งกว่าฉันถูกยืนบนเก้าอี้เลยหายละอาย   เมื่อตอนแรกตั้งโรงเรียนนั้น ลำบากที่ครูยังพูดภาษาไทยไม่ได้ ลูกศิษย์ก็ยังพูดภาษาอังกฤษไม่เป็น  มีแต่พระองค์เจ้ากฤษฏาภินิหาร(กรมพระนเรศวรฤทธิ์)พระองค์เดียวที่ทรงทราบบ้างเล็กน้อย  และท่านเป็นเจ้าพี่ชั้นใหญ่ได้เคยเรียนภาษาอังกฤษต่อแหม่มลิโอโนเวนส์ เมื่อในรัชกาล ๔ พอเป็นล่ามแปลคำง่ายๆได้บ้าง  ถ้าเป็นคำยากเกินความรู้ของกรมนเรศวณ์ฯ ครูต้องเปิดหนังสืออภิธานภาษาอังกฤษให้นักเรียนดูคำภาษาไทยในนั้น  หนังสืออภิธานที่ใช้มี ๒ เล่ม  เล่มหนึ่งสำหรับลูกศิษย์ใช้ เรียกว่า "สัพพะจะนะภาษาไทย" ซึ่งสังฆราชปาลกัวแต่ง   เอาศัพท์ภาษาไทยตั้งแปลเป็นภาษาอังกฤษ ภาษาฝรั่งเศสและภาษาละติน ๓ ภาษา  เล่มใหญ่โตมาก  อีกเล่มหนึ่งสำหรับครูใช้  จะเรียกว่ากะไรฉันลืมเสียแล้ว  แต่หมอแม๊กฟาแลนด์(บิดาพระอาจวิทยาคม)เป็นผู้แต่งแปลแต่ศัพท์อังกฤษแปลเป็นภาษาไทยให้พวกศิษย์  แต่ลำบากไม่ช้าอยู่เท่าใด  ครูค่อยรู้ภาษาไทยศิษย์ก็ค่อยเข้าใจคำครูสั่งสอนเป็นภาษาอังกฤษ  ด้วยไม่จำต้องใช้ถ้อยคำมากหรือยากเท่าใดนัก นานๆจึงต้องวเปิดอภิธาน   ในการที่พวกฉันใช้หนังสืออภิธานครั้งนั้นมีผลสืบมาจนบัดนี้ประหลาดอยู่เรื่อง ๑  ในบทเรียนบท ๑ มีคำว่า ไบ(By) ดูเหมือนจะเป็นเช่นประโยคว่า He went by boat หรืออะไรทำนองนี้  ครูจะให้แปลเป็นภาษาไทย  นักเรียนพวกฉันไม่เข้าใจคำ By ครูจึงเปิดอภิธานให้ดู  ในหนังสือนั้นแปลคำ By ว่า "โดย"  พวกนักเรียนก็แปลว่า "เขาไปโดยเรือ"  แต่นั้นมาเมื่อแปลคำ By ก็แปลว่า โดย เสมอมา  เช่น Written by แปลว่า "แต่งโดย"  แล้วพวกฉันเลยใช้คำนี้ต่อมาในเวลาเมื่อออกจากโรงเรียนแล้ว  มีในหนังสือค๊อดเป็นต้น   จึงเลยเป็นมรดกตกมาถึงคนชั้นหลัง  ที่จริงไม่ถูกตามภาษาไทย เพราะคำ "โดย" เป็นศัพท์ภาษาเขมรแปลว่า "ตาม"  แต่โดย ก.  ความแสดงว่า ข. แต่งตามคำบอกของ ก.  แต่มารู้ว่าผิดเมื่อใช้กันแพร่หลายเสียแล้ว ในบรรดาศิษย์ที่เรียนกันครั้งนั้น  เมื่อเรียนมาได้สัก ๖ เดือน  มีที่เป็นศิษย์ครูชอบมาก Favourite Pupils  ๔ พระองค์  เรียงลำดับพระชันษา คือ พระองค์เจ้าเทวัญอุทัยวงศ์(สมเด็จ กรมพระยาเทวะวงศวโรปการ)พระองค์ ๑  สมเด็จเจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์(สมเเด็จพระราชปิตุลาฯ)พระองค์ ๑  พระองค์เจ้ามนุษยนาคมานพ(สมเด็จกรมพระยาวชิรญาณวโรรส)พระองค์ ๑  กับตัวฉันอีกคน ๑  เห็นจะเป็นด้วยเห็นว่าเขม้นขะมักรักเรียน ครูก็สอนให้มากกว่าคนอื่น  แต่เมื่อได้สักปี ๑  สมเด็จกรมพระยาเทวะวงศฯ กับสมเด็จพระราชปิตุลาฯ ต้องไปทำราชการมีเวลามาเรียนน้อยลง  คงมีแต่สมเด็จกรมพระยาวชิรญาณฯกับตัวฉัน(สมเด็จกรมพระวชิรญาณฯได้ทรงแสดงความข้อนี้ไว้ในหนังสือ "พระประวัติตรัสเล่า" ที่ท่านทรงแต่งเมื่อเป็นสมเด็จพระมหาสมณะ)  ถึงปีระกา สมเด็จกรมพระวชิรญาณฯไปทรงผนวชเป็นสามเณร  แต่นั้นฉันจึงได้เป็นศิษย์ติดตัวครูอยู่แต่คนเดียว   เวลานักเรียนอื่นกลับแล้วครูให้ฉันอยู่กินกลางวันด้วย  แล้วสอนให้ในตอนบ่ายอีก  เมื่อเรียนแล้ววันไหนครูขึ้นรถไปเที่ยวก็มักชวนฉันไปด้วย  เพราะเหตุที่อยู่กับครูมาก  และได้พบปะพูดจากับพวกฝรั่งเพื่อนฝูงของครูบ่อยๆ เมื่อยังเป็นเด็กฉันจึงพูดภาษาอังกฤษได้คล่องเกินความรู้ที่เรียนหนังสือทั้งได้เริ่มคุ้นเคยกับฝรั่งแต่นั้นมา  การที่ได้เป็นศิษย์ติดตัวครู มาเป็นคุณแก่ตัวฉันในภายหลังอีกอย่าง ๑  ด้วยเมื่อสมเด็จพระเจ้าอยู่หัเสด็จย้ายไปประทับ ณ พระที่นั่งใหม่ในปีระกา พ.ศ. ๒๔๑๖ มีพระราชประสงค์จะทรงศึกษาภาษาอังกฤษต่อไปถึงวิธีแต่งหนังสือ  โปรดฯให้ครูแปตเตอร์สันเข้าสอนถวายในเวลาค่ำเมื่อทรงว่างราชการ  ดูเหมือนจะเป็นสัปดาห์ละ ๒ ครั้ง  ทรงทราบว่าฉันเป็นศิษย์ติดตัวครู  จึงมีรับสั่งให้ฉันเป็นพนักงานนำครูเข้าไปเวลาทรงพระอักษร  ฉันได้อยู่ด้วยทุกคืน  ตรัสถามครูถึงการเรียนของฉันบ้าง  ตรัสถามอะไรๆเป็นภาษาอังกฤษให้ฉันเพ็ดพูดบ้างเนื่องๆ  เห็นได้ว่าทรงพระกรุณายิ่งขึ้นกว่าแต่ก่อน  แต่การที่ทรงศึกษาภาษาอังกฤษครั้งนั้น  ทรงอยู่ได้ไม่นานก็ต้องเลิก ด้วยพระราชธุระอื่นมีมากขึ้นทุกทีไม่มีเวลาว่างมากเหมือนแต่ก่อน ตรงนี้จะเล่าเรื่องประวัติของครูแปตเตอร์สันต่อไปอีกสักหน่อย  เพราะยังมีการเกี่ยวข้องกับตัวฉันอีกภายหลังและเป็นเรื่องน่าจะเล่าด้วย  เมื่อครูแปตเตอร์สันไปจากประเทศนี้แล้ว  ไปได้ตำแหน่งรับราชการอังกฤษเป็นครูประจำโรงเรียนของรัฐบาลที่เกาะมอรีสเซียส  ในตอนนี้ดูเหมือนจะไม่มีศิษย์คนใดได้รับจดหมายจากครูเลย  เพราะเกาะมอรีสเซียสอยู่ห่างไกลมหาสมุทรอินเดีย  การส่งจดหมายไปมาในระหว่างประเทศสยามกับต่างประเทศในสมัยนั้นลำบาก  ด้วยยังไม่มีกรมไปรษณีย์ ใครๆจะมีจดหมายกับประเทศอื่นก็ต้องอาศัยกงสุลอังกฤษ  เพราะมีเรือกลไฟในบังคับอังกฤษเดินในระหว่างกรุงเทพฯกังเมืองสิงคโปร์และเมืองฮ่องกง  กงสุลอังกฤษที่ศาลาท่าน้ำของสถานกงสุลอเป็นออฟฟิศไปรษณีย์ห้อง ๑  และเอาตั๋วตราไปรษณีย์เมืองสิงคโปร์พิมพ์อักษร B (เป็นเครื่องหมายว่า บางกอก )เพิ่มลงเป็นเครื่องหมาย  ใครจะส่งหนังสือไปต่างประเทศก็ไปซื้อตั๋วตรานั้นปิดตามอัตราไปรษณีย์อังกฤษ  แล้วมอบไว้ที่สถานกงสุล  เมื่อเรือจะออกกงสุลอังกฤษให้รวบรวมหนังสือนั้นใส่ถุง  ฝากส่งกรมไปรษณีย์ที่เมืองสิงคโปร์หรือเมืองฮ่องกงไปส่งอีกชั้น ๑  แต่หนังสือของรัฐบาลนั้นกรมท่ามอบกับนายเรือให้ไปส่งกับกงสุลสยาม  ทิ้งไปรษณีย์ที่เมืองสิงคโปร์ หาได้ส่งทางไปรษณีย์ที่สถานกงสุลไม่  เมื่อเรือเข้ามาถึง ผู้ใดคาดว่าจะได้รับหนังสือจากต่างประเทศ  ก็ไปสืบที่สถานกงสุลอังกฤษ  ถ้ามีก็รับเอามาหรือถ้าพบหนังสือถึงผู้อื่นก็ไปบอกกันให้ไปรับ  เป็ยเช่นกล่าวนี้มาจนตั้งกรมไปรษณีย์เมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๖ การส่งหนังสือจึงสะดวกแต่นั้นมา ครูแปตเตอรสันรับราชการอยูที่เกาะมอริเซียสจนชราจึงออกมารับเบี้ยบำนาญกลับไปอยู่ประเทศอังกฤษ  แต่ก็ไม่ปรากฏว่าเขียนหนังสือมาถึงใครในประเทศนี้  จนถึงในรัชกาลที่ ๖ เมื่อฉันเป็นกรมพระ  และย้ายมาอยู่วังวรดิสแล้ว วันหนึ่งได้รับจดหมายของครูแปตเตอร์สันส่งมาจากประเทศอังกฤษ  สลักหลังซองถึง "พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร" เผอิญมีใครในพนักงานไปรษณีย์เขารู้ว่าเป็นชื่อเดิมของฉันจึงส่งมาให  ได้ทราบเรื่องประวัติของครูแปตเตอร์สันในฉบับนั้นว่า  ตั้งแต่ออกจากราชการที่เมืองมอรีสเซียสแล้วกลับไปอยู่ในประเทศอังกฤษ  ต้องทิ้งบ้านเดิมที่เกาะเจอสี เพราะต้องขายแบ่งมรดกกันเมื่อบิดาตาย  ครูไปแต่งงานอยู่กับเมียในอิงแลนด์เป็นสุขสบายหลายปี  ครั้งเมียตายเหลือแต่ตัวคนเดียวมีความลำบากด้วยแก่ชรา  หลานคน ๑ ซึ่งบวชพรตเขาสงสารรับเอาไปไว้ด้วยที่เมืองคลอยสเตอร์  แกรำลึกขึ้นมาถึงศิษย์เดิมที่ในประเทศสยาม คือ เจ้าฟ้าภาณุรังษี พระองค์เทวัญ พระองค์มนุษย์ และตัวฉัน  อยากทราบว่าอยู่ดีด้วยกันหรืออย่างไร  จึงมีจดหมายมาถามขอให้บอกไปให้ทราบ  เวลานั้นสมเด็จกรมพระยาเทวะวงศ์ฯกับสมเด็จพระมหาสมณฯสิ้นพระชนม์เสียแล้ว  เหลือแต่สมเด็จพระราชปิตุลาฯ  ฉันนำจดหมายครูไปถวายทอดพระเนตรก็ทรงยินดี  มีลายพระหัตถ์และส่งพระรูปกับเงินไปประทาน  ส่วนฉันก็ทำเช่นเดียวกัน  ได้บอกไปให้ครูทราบพระประวัติของเจ้านายที่แกถามถึง  ส่วนตัวฉันเองบอกว่าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้เลื่อนยศสูงขึ้น  เป็นเหตุให้ใช้นามใหม่ว่า "ดำรง" ซึ่งคนทั้งหลายเรียกกันในเวลานี้  ครูมีจดหมายตอบมาว่าเสียดายจริงๆที่เพิ่งรู้  ด้วยเมื่อตัวฉันไปยุโรป(ครั้งแรก)ใน พ.ศ. ๒๔๓๔ นั้นประจวบเวลาครูกลับไปเยี่ยมบ้านอยู่ในประเทศอังกฤษ  ได้ยินเขาโจษกันว่ามีเจ้าไทยองค์ ๑ เรียกว่า "ปรินซ์ดำรง"  ไปเฝ้าสมเด็จพระราชินีวิคตอเรียที่สก๊อตแลนด์  และมีคนถามแกว่ารู้จักปรินซ์ดำรงหรือไม่  แกตอบว่าไม่รู้จัก  เมื่อเวลาอยู่ในเมืองไทยก็ไม่เคยได้ยินชื่ปรินซ์ดำรง  ไม่รู้เลยว่าคือศิษย์รัก(Favourite Pupil)ของแกนั่นเอง  ถ้ารู้จักรีบมาหา  ถึงกระนั้นเมื่อรู้ก็ยินดีอย่างยิ่ง  ที่ฉันได้มีชื่อเสียงเกียรติยศถึงเพียงนี้ จากคุณ : กัมม์ - [ 24 ก.ค. 48 14:14:07 ]

ความคิดเห็นที่ 11 แต่นั้นครูกับฉันก็มีจดหมายถึงกันมาเนื่องๆ  ครั้นเมื่อฉันไปยุโรป(คราวหลัง)ใน พ.ศ. ๒๔๗๓ ตั้งใจว่าจะไปพบครูแปตเตอร์สันให้จงได้  ทราบว่าเวลานั้นอายุได้ถึง ๘๕ ปี  และยังอยู่ที่เมืองคลอยสเตอร์เหมือนบอกมาแต่ก่อน  หมายว่าไปพบครูเมื่อไรจะชวนถ่ายรูปฉายาลักษณ์ด้วยกันเหมือนเช่นเคยถ่ายเมื่อยังเป็นเด็ก เอามาให้ลูกหลานดู  พอฉันไปถึงกรุงลอนดอนมีพวกหนังสือพิมพ์มาขอสนทนาด้วยหลายคน  ทุกคนถามฉันว่าเรียนภาษาอังกฤษที่ไหน  ฉันตอบว่าเรียนในบ้านเมืองของฉันเอง  เขาพากันประหลาดใจถามว่าใครสอนให้  ฉันบอกว่าครูของฉันเป็นอังกฤษชื่อ มิสเตอร์ ฟรานซิส ยอร์ช แปตเตอร์สัน  ตัวยังอยู่อายุได้ ๘๕ ปีแล้ว  ฉันพยายาม Making a pilgrimage ไปหาให้ถึงเมืองคลอยสเตอร์ที่ครูอยู่  หนังสือพิมพก็พากันขึ้นชื่อสรรเสริญครูแปตเตอร์สันแพร่หลาย  ครั้นเมื่อฉันสิ้นกิจอื่นในลอนดอนถึงเวลาที่จะไปหาครู  ฉันขอให้อุปทูตบอกไปถึงนักพรตผู้เป็นหลานว่า  ฉันประสงค์จะไปเยี่ยมครู ในวันใดจะสะดวกแก่เขา  ได้รับคำตอบมาว่าครูกำลังป่วยเป็นโรคชราอาการเพียบอยู่  ตั้งแต่เขาได้ยินข่าวทางวิทยุกระจายเสียงว่าฉันไปถึงลอนดอน  เขาก็อยากจะบอกให้ครูรู้ด้วยเขาทราบอยู่ว่าครูรักฉันมาก แต่เห็นว่าอาการป่วยเพียบจึงปรึกษาหมอๆห้ามมิให้บอกครู  เพราะเกรงว่าความยินดีที่จู่โจมขึ้นแก่ครู Sudden Excitement อาจจะเป็นเหตุให้เกิดอันตรายก็ไม่กล้าบอก  เมื่อฉันทราบความดังนั้นก็จนใจ  ได้แต่ส่งเงินไปช่วยในการรักษาพยาบาล  เมื่อฉันออกจากลอนดอนในไม่ช้า  ก็ได้รับจดหมายของนักพรตบอกว่าครูถึงแก่กรรม  รู้สึกเสียใจและเสียดายยิ่งนักที่มิได้พบครูแปตเตอร์สันดังประสงค์ จากคุณ : กัมม์ - [ 24 ก.ค. 48 14:14:18 ]

ความคิดเห็นที่ 12 มารออ่านต่อครับ โดยส่วนตัวผมนับถือในพระปรีชาสามารถของพระองค์มากครับ และทึ่งในความสามารถของพระองค์มากครับ จากคุณ : เด็กเกาหลี_Boy - [ 25 ก.ค. 48 21:55:35 ]

ความคิดเห็นที่ 13 (เช่นกันครับ  มาว่ากันต่อเลยนะครับ) เมื่อฉันกำลังเรียนภาษาอังกฤษอยู่ในปีระกา พ.ศ. ๒๔๑๖ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงผนวชเป็นพระภิกษุ  เสด็จไปประทับอยู่ ณ พระที่นั่งทรงผนวชที่พระพุทธรัตนสถาน ๑๕ วัน  เจ้านายพวกฉันเรียนหนังสือแล้วก็พากันไปอยู่ ณ ที่เสด็จประทับทุกวัน  คล้ายกับเป็นลูกศิษย์วัด  ส่วนตัวฉันเองไปนึกอยากรู้จักพระ  จึงมักไปเฝ้าสมเด็จกรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์(เวลานั้นยังดำรงพระยศเป็นกรมหมื่นบวรรังษีสุริยพันธุ์) กับสมเด็จพระสังฆราช(ปุสฺสเทว สา  เมื่อยังเป็นที่พระสาสนโสถณ)เนืองๆ  สมเด็จกรมพระยาปวเรศฯโปรดทรงสั่งสอนและตรัสเล่าอะไรให้ฟัง  ส่วนสมเด็จพระสังฆราชก็ประทานหนังสือพิมพ์ ซึ่งพิมพ์สอนพระพุทธศาสนาให้อ่าน   วันถ่ายรูปหมู่พวกตามเสด็จไปเป็นลูกศิษย์วัด  เผอิญฉันถือสมุดนั้นติดมือไปด้วย  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวตรัสสั่งให้ฉันยืนเปิดสมุดเหมือนอย่างอ่านหนังสือ  เป็นเหตุให้ช่างถ่ายรูปเขาจัดให้ยืนกลางเพื่อน รูปยังปรากฏอยู่  เมื่อเสด็จลาผนวชมีงานพระราชพิธีบรมราชาภิเษกอีกครั้ง ๑ (ซึ่งจะพรรณาในที่อื่นต่อไปข้างหน้า)แล้วเสด็จประทับอยู่พระที่นั่งใหม่  ตอนนี้เวลาบ่ายๆมักเสด็จออกทรงรถเที่ยวประพาส  และทรงโครเกต์(Corquet)ที่สนามหน้าพระที่นั่งใหม่(ยังมีรูปฉายาลักษณ์ปรากฏอยู่)  แต่ตัวฉันยังเป็นเด็กไม่ได้เข้าเล่นด้วย  แต่ในปีระกานั้นเองโปรดฯให้ฉันเป็นผู้พาครูเข้าไปสอนภาษาอังกฤษดังกล่าวมาแล้ว  เป็นมูลเหตุที่เริ่มทรงพระเมตตาเฉพาะตัวฉันมาแต่นั้น  ครั้นถึงปีจอ พ.ศ. ๒๔๑๗ เมื่อเลิกโรงเรียนภาษาอังกฤษ จึงมีพระราชดำรัสสั่งให้ฉันเข้าไปรับใช้ประจำพระองค์  มีหน้าที่ตามเสด็จและอยู่คอยรับใช้ในเวลาค่ำเมื่อทรงพระสำราญพระราชอิริยาบถเวลาเสร็จราชกิจประจำวันแล้ว  ได้อยู่ใกล้ชิดติดพระองค์เสมอ  เป็นเหตุให้ฉันได้รับพระบรมราโชวาทและได้ฟังพระราชดำริ  ได้รู้เรื่องต่างๆที่ตรัสเล่า  ทั้งมีโอกาสทูลสนองหรือทูลถามได้ด้วยทรงพระกรุณา  แต่ข้อสำคัญที่มาประจักษ์แก่ใจฉันต่อภายหลังนั้น  คือที่ได้รู้พระราชอัธยาศัย และสมเด้จพระเจ้าอยู่หัวก็ทรงทราบนิสัยของฉันแต่นั้นมา ข้อนั้นมาปรากฏเมื่อฉันเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  จัดตั้งมณฑลเทศาภิบาลแล้วให้มีการประชุมสมุหเทศาภิบาลในกรุงเทพฯปีละครั้ง  เวลาเสด็จคราวประชุม  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดฯให้มีการเลี้ยงพระราชทานเป็นเกียรติยศแก่เทศาภิบาลทุกปี  และในการเลี้ยงมักมีพระราชดำรัสพระราชทานพระบรมราโชวาท  และสรรเสริญความอุตสาหะของสมุหเทศาภิบาลด้วย  ในปีหนึ่งตรัสเกี่ยวกับตัวฉันว่า  ได้ทรงสังเกตเห็นตั้งแต่เป็นเด็ก  ว่าเติบโตขึ้นคงจะได้เป็นคนสำคัญในราชการบ้านเมืองคน ๑ ดังนี้   แต่การที่มีพระราชดำรัสทรงยกย่อง  บางทีก็เกิดรำคาญแก่ตัวฉัน  เช่นต่อมาอีกปีหนึ่งมีพระราชดำรัสว่า พระมหามงกุฏเป็นเครื่องหมายของราชาธิปไตย  พระมหามงกุฏสง่างามด้วยประดับเพชรนิลจินดาอันมีค่าฉันใด  ข้าราชการที่อุตส่าห์พยายามช่วยกันทะนุบำรุงบ้านเมืองให้มีความเจริญสุข  ก็เปรียบเหมือนเพชรนิลเครื่องประดับพระมหามงกุฏฉันนั้น  พระราชดำรัสนี้ที่จริงทรงอุปมาด้วยข้าราชการทั่วไปไม่เฉพาะผู้หนึ่งผู้ใด  แต่เผอิญตรัสเมื่อเลี้ยงเทศาภิบาล  พอรุ่งขึ้นก็มีคน(ที่ไม่ชอบ)แกล้งเรียกใส่หน้าให้ฉันได้ยินว่า "นั่นแหละ เพชรประดับพระมหามงกุฏ" ดูก็ขันดี ในปีจอ พ.ศ. ๒๔๑๗ นั้น อายุฉันถึงปีโกนจุกในสมัยนั้นพระเจ้าลูกเธอยังเยาว์วัยทั้งนั้น  เจ้านายโสกันต์มีแต่ชั้นพระเจ้าน้องเธอ  ปีใดพระเจ้าน้องเธอที่ทรงพระกรุณามากโสกันต์ ก็โปรดฯให้มีการแห่ทางในพระราชวัง  ถ้าเป็นสามัญก็โสกันต์ในพิธีตรุษจามแบบอย่าง ครั้งรัชกาลที่ ๓  ในปีจอนั้นมีเจ้านายที่ทรงพระกรุณามากหลายพระองค์  ตัวฉันแก่กว่าเพื่อน ตรัสถามฉันว่าอยากให้แห่หรือไม่  ฉันกราบทูลว่าอยาก  จึงดำรัสสั่งให้มีการโสกันต์ในปีนั้น  แต่เกือบไม่ได้แห่ เพราะเกิดเรื่องกรมพระราชวังบวรฯหนีไปอยู่กับอังกฤษ(ซึ่งจะเล่าเรื่องในตอนอื่นต่อไปข้างหน้า)แทรกเข้ามา  เป็นเหตุให้สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเดือดร้อนรำคาญพระราชหฤทัยอยู่นาน  ตรัสว่าถ้าเรื่องวังหน้ายังไม่เรียบร้อนก็จะแห่ให้ไม่ได้  รอมาจนพ้นฤกษ์เมื่อเดือนยี่  พวกฉันก็ยิ่งพากันโกรธวังหน้า  จนถึงเดือน ๔ เรื่องวังหน้าเป็นอันเรียบร้อย  จึงมีการแห่โสกันต์เมื่อก่อนพิธีตรุษไม่กี่วัน  เจ้านายโสกันต์ด้วยกันในปีนั้น ๕ พระองค์ มีตัวฉันคน ๑  พระองค์เจ้าศรีเสาภางค์(ซึ่งภายหลังได้เป็นราชเลขาธิการ  และเป็นผูจัดตั้งโรงพยาบาลศิริราช  แต่สิ้นพระชนม์เสียก่อนรับกรม)พระองค์ ๑  พระองค์เจ้าหญิงสว่างวัฒนา(คือสมเด็จพระพันวัสสามาตุจฉาเจ้าฯ)พระองค์ ๑  ทั้ง ๓ นี้พระชันษา ๑๓ ปี  พระองค์เจ้าหญิงนภาพรประภา(กรมหลวงทิพยรัตนกิริฏกุลินี)พระองค์ ๑  และพระองค์เจ้าหญิงประสานศรีใสพระองค์ ๑  ทั้ง ๒ นี้พระชันษา ๑๑ ปี   เมื่อโกนจุกแล้วฉันยังรับราชการประจำพระองค์ต่อมา  ในตอนที่รับราชการประจำพระองค์นี้ต้องอยู่ในวังไม่มีโอกาสไปเที่ยวค้างคืนที่อื่นเหมือนแต่ก่อน  ถึงกระนั้นตอนเช้าว่างก็มักไปเฝ้าสมเด็จพระราชปิตุลาฯ ณ หอนิเพธพิทยาบ้าง  ไปเล่นกับพวกนายทหารมหาดเล็กที่โรงทหารบ้าง  ด้วยคุ้นเคยกันมาแต่ยังเป็นนักเรียน  เพราะโรงเรียนภาษาอังกฤษอยู่ติดต่อกับโรงทหาร  จึงเริ่มอยากเป็นทหารมาแต่ตอนนี้ จากคุณ : กัมม์ - [ 26 ก.ค. 48 15:36:29 ]

ความคิดเห็นที่ 14 ถึงเดือน ๘ ปีกุน พ.ศ. ๒๔๑๘  อายุครบบวชเป็นสามเณร  แล้วจะต้องออกไปอยู่นอกพระราชวังตามประเพณีก็ออกจากราชการประจำพระองค์  ในปีนั้นมีเจ้านายทรงผนวชด้วยกันหลายพระองค์ เป็นพระภิกษุบ้าง เป็นสามเณรบ้าง  ส่วนตัวฉันเมื่อบวชที่วัดพระศรีรัตนศาสดารามแล้ว ไปอยู่วัดบวรนิเวศฯกับเจ้านายพี่น้องก็ไม่เดือดร้อนอันใดในการที่บวช  ถ้าจะว่าประสาใจเด็กอายุเพียงเท่านั้น  กลับจะออกสนุกดีด้วยเพราะในสมัยนั้นประเพณีที่กวดขันในการศึกษาของพระเณรบวชใหม่ยังไม่ได้เกิดขึ้น  หนังสือฉบับพิมพ์สำหรับศึกษาพระธรรมวินัยก็ยังไม่มี  ได้อาศัยศึกษาแต่ด้วยฟังเทศนาและคำสั่งสอนของพระอุปัชฌาย์อาจารย์  ข้อบังคับสำหรับเจ้านายที่ทรงผนวชอยู่วัดบวรนิเวศฯ ตอนแรกทรงผนวช  ตอนรุ่งเช้าต้องจัดน้ำบ้วนพระโอษฐ์กับไม้สีพระทนต์ไปถวายพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์(สมัยนั้นยังดำรงพระยศเป็นกรมพระ)  เรียกกันว่า "สมเด็จพระอุปัชฌาย์" หรือเรียกกันในวัดตามสะดวกแต่โดยย่อว่า "เสด็จ" ทุกวันตามเสขิยวัตร  และถึงตอนค่ำเวลา ๑๙ นาฬิกาต้องขึ้นไปเฝ้าฟังทรงสั่งสอนพระธรรมวินัยอีกครั้งหนึ่ง  ถ้าจะออกบิณฑบาตในวันรุ่งขึ้นก็ต้องทูลลาในเวลาค่ำนั้น  แต่การทั้ง ๓ อย่างนี้เมื่อทำได้สัก ๗ วันก็โปรดประทานอนุญาตมิให้ต้องทำต่อไป  เว้นแต่จะไปธุระอื่นจึงต้องขึ้นไปทูลลาทุกครั้ง  เสด็จพระอุปัชฌาย์ท่านทรงประพฤติวัตรปฏิบัติตรงตามเวลาแน่นอนผิดกับผู้อื่นโดยมาก  บรรทมตื่นแต่ก่อน ๗ นาฬิกา  พอเสวยเช้าแล้วใครจะทูลลาไปไหนก็ขึ้นเฝ้าตอนนี้  ถึง ๙ นาฬิกาเสด็จลงทรงเป็นประธานพระสงฆ์ทำวัตรที่ในพระอุโบสถ  เสด็จกลับขึ้นตำหนักราว ๑๐ นาฬิกาประทับรับแขกที่ไปเฝ้าจนเพล  เสวยเพลแล้วพอเที่ยงวันเสด็จขึ้นตำหนักชั้นบน  ทรงสำราญพระอิริยาบถและบรรทมจนบ่าย ๑๕ นาฬิกาเสด็จลงที่ห้องรับแขก  ใครจะเฝ้าในตอนนี้อีกก็ได้  พอแดดอ่อนมักเสด็จลงทรงพระดำเนินประพาสในลายวัดจนเวลาพลบค่ำ  ถึงตอนนี้ราว ๑๙ นาฬิกาเจ้านายที่ทรงผนวชใหม่ขึ้นเฝ้าฟังคำสั่งสอนที่ประทานตามอุปัชฌายวัตรไปจน ๒๐ นาฬิกา  เสด็จลงเป็นประธานพระสงฆ์ทำวัตรค่ำอีกเวลาหนึ่ง(๑)  เมื่อทำวัตรแล้วถ้าในพรรษาโปรดให้ฐานานุกรมผู้ใหญ่ขึ้นนั่งธรรมมาสน์อ่านบุรพสิกขาสอนข้อปฏิบัติแก่พระบวชใหม่  วันละตอนแล้วซ้อมสวดมนต์ต่อไปจนจวน ๒๓ นาฬิกาจึงเสร็จการประชุมสงฆ์เสด็จขึ้นเข้าที่บรรทม   ว่าเฉพาะการศึกษาสำหรับสามเณรที่บวชใหม่เช่นตัวฉัน  มีข้อสำคัญก็ต้องท่องสวดทำวัตรเช้าและเย็น  กับคำสวดสิกขาบทของสามเณรเรียกว่า "อนุญญาสิโข" ซึ่งสามเณรต้องจำได้และเข้าใจความ ทั้งต้องสวดในโบสถ์เมื่อทำวัตรเช้าเสร็จแล้วทุกวัน  ฉันเคยได้รับสรรเสริญของเสด็จพระอุปัชฌาย์วันหนึ่ง  ด้วยในวันนั้นไม่มีสามเณรอื่นลงโบสถ์  ฉันกล้าสวดอนุญญาสิโขแต่คนเดียว  ตรัสชมว่าจำได้แม่นยำดี เขาเล่าว่า เสด็จพระอุปัชฌาย์ท่านเคยตรัสว่า  เมื่อแผ่นดิน(๒)พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกนั้นถ้าใครเข้มแข็งในการศึกก็เป็นคนโปรด  ถึงแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยใครแต่งกาพย์กลอนก็เป็นคนโปรด  ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวใครสร้างวัดวาก็เป็นคนโปรด  ครั้นมาถึงแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวถ้าใครรู้ภาษาฝรั่งก็เป็นคนโปรด   เห็นจะมีใครไปทูลว่าฉันรู้ภาษาฝรั่ง วันหนึ่งประทานหนังสือตำราดาราศาสตร์ฝรั่ง  ซึ่งหมอบรัดเลแปลพิมพ์เป็นภาษาไทยให้ฉันดู  ในนั้นมีดาวฤกษ์ ๒ ดวงซึ่งผู้แปลหาชื่อในภาษาไทยไม่ได้  จึงใช้อักษรโรมันพิมพ์ชื่อว่า Nepture กับ Uranus ตรัสถามฉันว่าเรียกอย่างไร  ฉันก็อ่านถวายตามสำเนียงตัวอักษร  ดูเหมือนท่านจะเข้าพระหฤทัยว่าฉันได้เรียนดาราศาสตร์ฝรั่งด้วย  ตรัสถามต่อไปว่ามันตรงกับดาวดวงนั้นของเรา  ฉันก็สิ้นความรู้ทูลว่าไม่ทราบ  แต่ก็ทรงพระเมตตาไต่ถามถึงเรื่องที่ฉันเรียนภาษาฝรั่งบ่อยๆ  ข้างฉันก็พอใจขึ้นไปเฝ้า เพราะได้ฟังท่านตรัสเล่าเรื่องโบราณต่างๆให้ทราบเนืองๆ  ในเวลานั้นเสด็จพระอุปัชฌาย์ยังไม่ทรงชรานัก  แต่วิธีท่านตรัสเล่าผิดกับผู้อื่น  เมื่อทรงบรรยายไปจนตลอดเรื่องแล้ว มักกลับเล่าแต่เนื้อความซ้ำอีกครั้งหนึ่ง  คนที่ฟังตรัสเล่าย่อมเข้าใจและจำความได้ไม่ผิด  ฉันชอบเอาวิธีนั้นมาใช้เมื่อเป็นผู้ใหญ่  เคยถูกนินทาว่าเล่าอย่างคนแก่แต่ยังเห็นดีอยู่นั่นเอง  ด้วยเห็นว่าการที่เล่าอะไรเพื่อให้ความรู้หรือสอนวิชาให้แก่ผู้อื่น ผิดกับพูดเล่นเจรจากัน  เพราะประโยชน์ข้อสำคัญอยู่ที่ต้องให้ผู้ฟังรู้และเข้าใจจริงๆ  เสด็จพระอุปัชฌาย์ท่านก็ทรงพระดำริเช่นนั้น  เมื่อตรัสเล่าอะไรประทานแก่สานุศิษย์มักเล่าซ้ำดังว่ามา เมื่อฉันบวชเป็นสามเณร ทำเวลาให้ล่วงไปด้วยประการอย่างใดยังจำได้อยู่  ดูน่าจะเล่าด้วยมีคติอยู่บ้าง  ตื่นเช้ามักออกบิณฑบาต  ไปด้วยกันกับพระเณรที่คุ้นเคยกันบ้าง ไปตามลำพังตัวบ้าง  การที่ออกบิณฑบาตที่จริงเป็นโอกาสที่จะไปเที่ยวเตร่  เพราะถ้าจะไปเวลาอื่นต้องทูลลาเสด็จอุปัชฌาย์  ถ้าไปบิณฑบาตประทานอนุญาตไว้ไม่ต้องทูลลา   ออกบิณฑบาตเสียแห่งหนึ่งสองแห่งแล้วก็ขึ้นรถหรือลงเรือไปที่ไหนๆ  บางทีไปกินเพลกลางทางกลับวัดจนบ่ายก็มี  เมื่อเจ้าพระยาภูธราภัย(๓)และเจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรงยกกองทัพไปปราบฮ่อ  ฉันก็ไปดูวิธียกทัพอย่างโบราณด้วย  เริ่มไปบิณฑบาตดังว่ามานี้ ฬครพบเข้าก็ไม่รู้ว่าเลี่ยงไป  แต่นานจึงเลี่ยงไปเที่ยวครั้ง ๑  โดยปกติมักกลับวัดทันสวดอนุญญาสิโขเวลาลงโบสถ์เช้า  เพราะเสด็จพระอุปัชฌาย์ท่านเสด็จลงเสมอ  เกรงจะติโทษว่าเกียจคร้าน   .................................................................................................................................................... (๑) ประเพณีโบราณ พระสงฆ์ลงประชุมในโบสถ์แต่วันสวดปาฏิโมกข์  จึงเรียกกันว่า "ลงโบสถ์" โดยปกติเวลาเย็นคณะไหนก็ไหว้พระสวดมนต์ ณ หอสวดมนต์คณะนั้น  การประชุมสงฆ์ลงไหว้พระสวดมนต์ในโบสถ์วันละ ๒ ครั้ง  เป็นประเพณีตั้งขึ้นเมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงผนวช (๒) คำว่า "แผ่นดิน" นี้เป็นคำเก่า  ต่อมาในรัชกาลที่ ๕  จึงเกิดมีคำว่า "รัชกาล" มาใช้แทน  หนังสือเก่า เช่น ประชุมพระราชหัตถเลขาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวล้วนแต่ใช้คำว่า "แผ่นดิน" แทน "รัชกาล" (๓) เจ้าพระยาภูธราภัย(นุช บุณยรัตพันธุ์)  นามเดิมว่า นุช เป็นบุตรเจ้าพระยาอภัยภูธร  ในรัชกาลที่ ๓ เดิมเป็นนายสนิท หุ้มแพร  แล้วเป็นหลวงศักดินายเวร  แล้วเลื่อนเป็นพระยาสุริยภักดี  เมื่อปลายรัชกาลที่ ๓ ถูกถอด  ถึงรัชกาลที่ ๔ โปรดฯให้เป็นพระยามหามนตรี  แล้วเลื่อนเป็น เจ้าพระยายมราช   ครั้นเจ้าพระยานิกรบดินทร(โต กัลยาณมิตร) ถึงอสัญกรรม  จึงโปรดฯให้เจ้าพระยายมราช(นุช) เป็นเจ้าพระยาที่สมุหนายก  มีสมญาว่า "เจ้าพระยาภูธราภัย เมตยาภิธยาศรัยมหาดไทยนายก สยามดิลกมหาเสนาบดี กรธารีวรราชสีห์สิงหมุรธาธร มหาชนนิกรกิจจานุกิจ สฤษดิรพาหสกโลตรรัษฏาธิปาลานุรักษ์ อุดมศักดิ์สรรพประสิทธิวิจิตรปรีชา อภัยพิริยบรากรมพาหุ" บุตรธิดาของท่านคือ เจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช(เวก) , พระยาสิหราชฤทธิไกร(แย้ม) , เจ้าจอมมารดาตลับ , ท้าวสมศักดิ์(โหมด) เป็นต้น เจ้าพระยาภูธราภัย เกิดเมื่อปีมะโรง พ.ศ. ๒๓๕๑ ถึงอสัญกรรมเมื่อวันที่ ๑๕ พฤษภาคม ปีขาล พ.ศ. ๒๔๒๑ อายุได้ ๗๑ ปี จากคุณ : กัมม์ - [ 27 ก.ค. 48 16:49:31 ]

ความคิดเห็นที่ 15 พ้นเวลาลงโบสถ์แล้วก็ว่างตลอดวัน  จะศึกษาหรือทำอะไรก็ได้  ในการศึกษาสำหรับสามเณรที่บวชใหม่นั้น  เมื่อท่องทำวัตรกับยอนุญญาสิโขจำได้และศึกษาธรรบางอย่างมีอภิหณปัจจเวกขณ์เป็นต้นเข้าใจแล้ว  จะศึกษาอะไรก็เลือกได้ตามชอบใจ  เจ้านายที่ท่านทรงผนวชอยู่หลายพรรษาย่อมทรงศึกษาคันธุระคือเรียนภาษามคธ  แต่ที่จะทรงผนวชอยู่เพียงพรรษาเดียว  มักทรงศึกษาวิชาอย่งอื่นที่ง่ายกว่า  ส่วนตัวฉันจะเป็นใครแนะนำก็จำไม่ได้เสียแล้ว  เกิดอยากเรียนวิชาอาคม คือ วิชาที่ทำให้อยู่คงกะพันชาตรีด้วยเวทมนต์และเครื่องรางต่างๆ  มีผู้พาอาจารย์มาให้รู้จักหลายคน  ที่เป็นตัวสำคัญนั้นคือนักองค์วัตถาน้องสมเด็จพระนโรดมเจ้ากรุงกัมพูชา  เพราะเธออยู่ที่วังเจ้าเขมรริมคลองตรงข้ามกับบ้านคุณตา  และคุ้นกับคุณตามาแต่ก่อน  เป็นมูลเหตุให้ฉันได้คุ้นเคยกับเจ้าเขมร  และมีผลได้อุปการะทั้งนักองค์ดิศวงศ์ลูกนักองค์วัตถาและนักสราคำลูกนักองค์ดิศวงศ์ต่อมาในเวลาเมื่อฉันเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  การศึกษาวิชาอาคมในเวลานั้นเชื่อถือเป็นการจับใจมาก  โดยเฉพาะสำหรับเด็กรุ่นหนุ่มเช่นตัวฉัน  ด้วยได้ฟังเขาเล่าเรื่องและบางทีทดลองให้เห็นอิทธิฤทธิ์  กับทั้งได้สะสมมีเครื่องรางแปลกประหลาดที่ไม่เคยเห็นเป็นต้นแต่พระธาตุ(ฉันได้รู้จักพระธาตุที่นิยมกันมาแต่ครั้งนั้น)  และพระพุทธรูปกับพระควัมที่ทำเป็นเครื่องราง  ทั้งของประหลาดแปลกธรรมชาติต่างๆเช่น พด และเขี้ยวงาที่งอกได้  ตลอดจนผ้าประเจียดและลูกแร่ปรอท  หลอมเล่นของเหล่านี้จนเพลินจเลยละหนังสือไปคราวหนึ่ง เครื่องรางที่ฉันมีในเวลานั้น  เป็นของสำคัญในทางโบราณคดีสิ่ง ๑ และมีเรื่องต่อมาอีกในภายหลัง  จะเล่าไว้ในหนังสือนี้ด้วยคือ "พระกริ่ง" องค์ ๑  คุณตาให้แต่เมื่อฉันยังไว้ผมจุก  เป็นพระพุทธรูปนั่งถือหม้อน้ำมนต์  หล่อด้วยทองสัมฤทธิ์ขนาดเล็ก  หน้าตักไม่ถึง ๒ เซ็นต์  ถ้ายกขึ้นเขย่าเกิดเสียงดังกริ่งอยู่ในองค์พระ  จึงเรียกกันว่า พระกริ่ง เป็นของหายากด้วยมีแต่เมืองเขมร  เชื่อกันว่าพระเจ้าปทุมสุริยวงศ์สร้างด้วยอิทธิฤทธิ์  จึงนับถือเป็นเครื่องรางสำหรับป้องกันอันตราย  พระกริ่งของคุณตามี ๒ องค์  ได้ยินว่าพระอมรโมลี(นพ  อมาตยกุล)วัดบุปผารามไปได้มาจากเมืองอุดงมีชัยในรัชกาลที่ ๔ เมื่อครั้งไปส่งพระมหาปานที่ไปเป็นสมเด็จพระสุคนธฯสังฆราชฝ่ายธรรมยุติกาในกรุงกัมพูชา  แล้วเอามาให้คุณตาเป็นของฝากด้วยชอบกันมาก  ครั้งหนึ่งคุณตารับฉันไปค้างที่บ้านแล้วท่านให้พระกริ่งนั้นแก่ฉันองค์ ๑ บอกว่าให้เอาไว้สำหรับตัวเมื่อเติบใหญ่  แต่แรกฉันไม่รู้ว่าเป็นของวิเศษอย่างไร จนเมื่อบวชเป็นสามเณรสะสมเครื่องราง  เห็นจะเป็นนักองค์วัตถาบอกว่าพระกริ่งเขมรเป็นเครื่องรางอย่างสำคัญนัก  ฉันจึงเชิญไปไว้ที่กุฏิ  ในไม่ช้าความทราบถึงพระกรรณเสด็จพระอุปัชฌาย์ว่าฉันมีพระกริ่ง  ก็ตรัสสั่งให้ฉันเชิญไปถวายทอดพระเนตร  ท่านเชิญพระกริ่งของท่านมาเทียบก็เหมือนกัน  จึงตรัสบอกให้เข้าใจว่าพระกริ่งที่เป็นของแท้นั้นมี ๒ อย่าง  สีทองคล้ามเรียกกันว่า "พระกริ่งดำ" อย่าง ๑  กับสีทองอ่อนเรียกกันว่า "พระกริ่งเหลือง" อย่าง ๑  รูปทรงอย่างเดียวกัน  ถ้าแปลกไปอย่างอื่นเป็นของปลอมทั้งนั้น  พระกริ่งของฉันเป็นของแท้อย่างที่เรียกกันว่า "พระกริ่งดำ" ให้รักษาไว้ให้ดี  ตรัสเพียงเท่านั้นหาได้ประทานอธิบายอย่างอื่นไม่(๑) ต่อมาเมื่อเสด็จพระอุปัชฌาย์สิ้นพระชนม์แล้วช้านานเวลาฉันเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  พระครูเจ้าคณะสงฆ์เมืองสุรินทร์  ซึ่งอยู่ต่อแดนประเทศกัมพูชาเข้ามาในกรุงเทพฯได้พระกริ่งมาให้ฉันอีกองค์ ๑  เทียบกับองค์ที่คุณตาให้เห็นเหมือนกันหมดทุกอย่างก็รู้ว่าเป็นของแท้  แต่ถึงชั้นนี้ฉันไม่เชื่อเรื่องคงกะพันชาตรีเสียแล้ว  ถึงกระนั้นก็เห็นว่าพระกริ่งเป็นของสำคัญอย่างหนึ่งในทางโบราณคดี  ครั้นถึงรัชกาลที่ ๖ ฉันมีโอกาสได้ออกไปเที่ยวเมืองเขมรเมื่อปีชวด พ.ศ. ๒๔๖๗  เมื่อไปพักอยู่ที่กรุงพนมเพ็ญนึกขึ้นถึงเรื่องพระกริ่งอยากรู้ว่าพวกเขมรนับถือกันอย่างไร  จึงถามพระราชาคณะกับทั้งเจ้านายและขุนนางกรุงกัมพูชาบรรดาที่ได้พบทั้งหลาย  มีคนเดียวที่เป็นชั้นสูงอายุบอกว่าได้เคยเห็นและโดยมากที่เป็นคนชั้นหนุ่มไม่มีใครรู้ว่ามีพระกริ่งทีเดียว ออกประหลาดใจ   ครั้นเมื่อไปถึงนครวัดไปถามมองสิเออร์มาซาลผู้เป็นหัวหน้าอำนวยการรักษาโบราณสถานอีกคน ๑  ว่าได้เคยเห็นพระกริ่งบ้างหรือไม่  เขาบอกว่าเมื่อก่อนฉันไปถึงไม่ช้านัก  เขาพบกรุที่บนยอดเขาพนมปาเกงซึ่งอยู่ริมเมืองนครธมได้พระพุทธรูปองค์เล็กๆลักษณะเป็นเช่นพรรณนาหลายองค์  แล้วส่งตัวอย่างมาให้ดูมี ๒ ขนาด  ขนาดใหญ่เท่ากันและเหมือนกันกับพระกริ่งของคุณตา  ขนาดเล็กรูปสัณฐานก็อย่างเดียวกันเป็นแต่ย่อมลงไปหน่อยหนึ่ง  สันนิษฐานว่าจะเป็นอย่างที่เสด็จพระอุปัชฌาย์ตรัสเรียกว่าพระกริ่งเหลืองนั่นเอง  แต่ประหลาดอยู่พระพุทธรูปที่พบบนเขาปาเกงไม่ปิดฐานทำเป็นกริ่ง  จะเป็นด้วยเหตุใดรู้ไม่ได้  เห็นได้เป็นแน่แท้แต่ว่าคงมีพิมพ์สำหรับทำหุ่นขี้ผึ้งแล้วหล่อพระพุทธรูปชนิดนี้คราวละมากๆ รูปสันฐานจึงเหมือนกันทั้งหมด สังเกตเห็นเค้าเงื่อนขึ้นใหม่อีกอย่าง ๑  ที่พระเศียรและดวงพระพักตร์พระกริ่งเป็นแบบจีนผิดกับพระพุทธรูปแบบขอม  ทั้งฐานก็ทำเป็นรูปบัวหงายบัวคว่ำเป็นอย่าง "บัวหลังเบี้ย" ตามแบบพระพุทธรูปจีน  จึงสันนิษฐานว่าพระกริ่งเห็นจะเป็นของหล่อในเมืองจีน  แล้วส่งมายังกรุงกัมพูชาในสมัยเมื่อกำลังรุ่งเรือง คือที่เขมรเรียกกันว่า "ครั้งพระเจ้าปทุมสุริยวงศ์"  ความที่ว่านี้ต่อมาได้พบหลักฐานประกอบที่สถานทูตเดนมาร์กในกรุงเทพฯ  ด้วยท่านเครเมอราชทูตเคยอยู่ที่เมืองปักกิ่งเมื่อก่อนมากรุงเทพฯ  รวบรวมพระพุทธรูปและรูปพระโพธิสัตว์ของจีนแต่โบราณไว้หลายองค์ เอาออกมาตั้งเรียงไว้ในห้องรับแขก  วันหนึ่งฉันได้รับเชิญไปกินเลี้ยง แล้วพาไปดูของเหล่านั้น  ฉันเห็นพระพุทธรูปองค์ ๑ เหมือนพระกริ่ง แต่กาไหล่ทองและต่างพิมพ์กับพระกริ่งที่มาจากเมืองเขมร  บอกราชทูตว่าพระพุทธรูปชนิดนั้นถ้าเอาขึ้นสั่นมักจะมีเสียงกริ่งอยู่ข้างใน  แกลองเอาขึ้นสั่นก็มีเสียงจริงดังว่า  เลยประหลาดใจบอกว่าได้พระองค์นั้นไว้หลายปีแล้วเพิ่งมารู้ว่าเป็นพระกริ่งเพราะฉันบอก  ต่อมาเมื่อจะกลับไปบ้านเมืองเลยให้ฉันไว้เป็นที่ระลึก  มองสิเออร์มาซาลที่นครวัดก็มีแก่ใจแบ่งพระที่พบในกรุบนยอดเขาพนมปาเกงให้มาเป็นที่ระลึกเช่นเดียวกัน  เดี๋ยวนี้ยังอยู่ที่พิพิธภัณฑ์สถานในกรุงเทพฯ   ฉันเพิ่งมารู้เรื่องตำนานของพระกริ่งตามทางโบราณคดีเมื่อเป็นนายกราชบัณฑิตยสภา  ค้นหามูลเหตุที่สร้างพระพุทธรูปปางต่างๆในอินเดียได้ความว่าเดิมมีแต่ ๘ ปาง คือแบบอย่างอนุโลมตามเรื่องพุทธบริโภคเจดีย์ทั้ง ๘แห่ง  ครั้นต่อมาเมื่อเกิดลัทธิมหายานขึ้นในพระพุทธศาสนา  พวกถือลัทธิมหายานคิดทำพระพุทธรีปขึ้นอีกปาง ๑ เป็นพระนั่งพระหัตถ์ถือหม้อน้ำมนต์หรือวชิร หรือผลไม้ที่เป็นโอสถเช่นลูกสมอเป็นต้น  เรียกว่า "ไภสัชชคุรุ" สำหรับโสรจสรงทำน้ำมนต์รักษาโรค บำบัดภัย  เมื่อได้ความตามตำราดังนี้ก็เข้าใจตลอดไปถึงเหตุที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงประดิษฐานพระกริ่งตรึงไว้ในขันครอบซึ่งโปรดฯให้พระมหาเถระดับเทียนทำน้ำมนต์ในมงคลราชพิธีเช่นงานเฉลิมพระชันษาเป็นต้น  อันยังเป็นประเพณีสืบมาจนทุกวันนี้  พระกริ่งที่ได้มาถึงเมืองไทย ก็คงเป็นด้วยพบกรุอย่างเช่นมองสิเออร์มาซาลว่าในกาลก่อน  แต่พวกเขมรไม่นิยมพระกริ่งเหมือนกับไทย  นานเข้าพระกริ่งจึงมามีแต่ในประเทศสยาม ครั้งฉันเลื่อมใสเครื่องรางในสมัยเมื่อบวชเป็นสามเณรนั้น  ได้เคยเห็นฤทธิ์เครื่องรางประจักษ์แก่ตัวเอง  ครั้งหนึ่งเมื่อต้องไปเทศน์มหาชาติในวังหน้า  พระมหาราชครูมหิธร(ชู)ผู้เป็นอาจารย์วิตกเกรงฉันจะไปประหม่าเทศน์ไม่เพราะ  มีใครบอกว่าอาจารย์วิทยาคมคนหนึ่งทำเครื่องรางกันประหม่าได้ให้ไปขอ  ได้มาเป็นก้อนขี้ผึ้งแข็งปั้นกลมๆขนาดสักเท่าเมล็ดมะกล่ำตาช้าง  บอกว่าเมื่อจะขึ้นธรรมาสน์ให้อมไว้ใต้ลิ้นจะไม่ประหม่าเลย  ฉันกระทำตามก็จริงดังสัญญา  มิได้รู้สึกครั่นคร้ามตกประหม่าเลยแต่สักนิดเดียว  จนพระมหาราชครูผู้เป็นอาจารย์ประหลาดใจ  ก็เลยลงเนื้อเชื่อถือว่าเพราะเครื่องรางนั้นป้องกัน  ต่อมาหวลคิดเมื่อเป็นผู้ใหญ่จึงเข้าใจว่าความเชื่อมั่นของเราในเครื่องรางนั่นเองป้องกันมิให้ตกประหม่าทำนองเดียวกับรดน้ำมนต์แก้โรคต่างๆ .................................................................................................................................................... (๑) เรื่องนี้คงเป็นมูลเหตุให้เกิด "พระกริ่งปวเรศ" ที่เลืองชื่อในวงการพระเครื่อง  ถือกันว่าเป็นที่สุดของพระกริ่ง  ท่านใดมีครอบครอง หากกรุณาขยายความและนำมาอวดกันบ้าง จะเป็นพระคุณยิ่ง และคงเป็นมูลเหตุที่ทำให้เกิดเป็นประเพณีมีการสร้างพระกริ่งขึ้นในประเทศนี้ด้วย จากคุณ : กัมม์ - [ 28 ก.ค. 48 13:40:21 ]

ความคิดเห็นที่ 16 เสด็จพระอุปัชฌาย์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ คือพระองค์เจ้าฤกษ์   สมเด็จพระสังฆราชองค์ที่ ๘   พระชนก กรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์ พระชนนี เจ้าจอมมารดาน้อยเล็ก เมื่อสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส สิ้นพระชนม์เมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๖  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวไม่ได้โปรดฯสถาปนาพระมหาเถระรูปใดเป็นสมเด็จพระสังฆราชจนตลอดรัชกาล  ต่อมาในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศฯ ขณะดำรงพระอิสริยยศพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระ  เป็นสมเด็จพระสังฆราช สมเด็จพระมหาสมณเจ้า  ทรงอุปสมบทเมื่อ พ.ศ. ๒๓๗๓  และทรงศึกษาในสำนักพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ธรรมยุติกา  ปีพ.ศ. ๒๓๙๕ ทรงสถาปนาพระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าฤกษ์  ขึ้นเป็น กรมหมื่นบวรรังษีสุริยพันธุ์ ประธานาธิบดีแห่งคณะธรรมยุติ เป็นเจ้าคณะใหญ่พระองค์แรกในคณะธรรมยุตินี้  ในปีพ.ศ. ๒๔๑๖ ทรงเป็นพระอุปัชฌายาจารย์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อทรงสละราชสมบัติออกผนวช  ในปีเดียวกันนี้โปรดฯเกล้าให้เป็นสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์  แต่พระองค์ทรงไม่ยอมรับถวายสมมุตมาภิเษก  จนปีพ.ศ. ๒๔๓๘  จึงทรงยอมรับถวาย เมื่อพระชนมายุได้ ๘๒ พรรษา ข้อมูลและไฟล์ภาพจาก http://www.dhammathai.org/thailand/sangkharaja08.php แก้ไขเมื่อ 28 ก.ค. 48 14:18:18 จากคุณ : กัมม์ - [ 28 ก.ค. 48 14:14:50 ]

ความคิดเห็นที่ 17 พระกริ่งปวเรศ ไฟล์ภาพจาก เว็บไซต์ คมชัดลึก จากคุณ : กัมม์ - [ 28 ก.ค. 48 14:16:37 ]

ความคิดเห็นที่ 18 (พรุ่งนี้ไม่ได้อยู่พิมพ์  ต้องเอาวันนี้ให้จบเลยนะครับ) เรื่องเล่นวิทยาคมที่เล่ามา  เป็นการเล่นของฉันในตอนเช้าก่อนเพล  เมื่อเพลแล้วเป็นประเพณีพระเณรย่อมนอนกลางวัน  ถึงตอนบ่ายมักไปเที่ยวกับพวก(มหาดเล็ก)เด็กหนุ่มที่ไปอยู่ด้วย  ไปเล่นที่ลานรอบวิหารพระศาสดาเป็นพื้น  บางวันก็ช่วยกันทำดอกไม้ไฟจุดเล่น  บางวันก็เล่านิทานสู่กันฟัง  ไม่มีอะไรเป็นสาระนอกจากไม่ทำความชั่วเท่านั้น ครั้นเวลาเย็นพระเณรที่ชอบอัธยาศัยอยู่ในคณะเดียวกัน  มักไปประชุมกันที่กุฏิองค์ใดองค์หนึ่ง  ตรงนี้ควรชมประเพณีการบวชในพระพุทธศาสนาที่ถือว่าเสมอกันหมดไม่ต้องยำเกรงด้วยยศศักดิ์  นั่งสนทนาปราศรัยกันตามชอบใจ  ในเวลาประชุมกันตอนเย็นนี้โดยเฉพาะผู้บวชใหม่เริ่มจะเกิดหิว  จึงมักช่วยกันเคี่ยวน้ำตาลน้ำผึ้งสำหรับบริโภคกับน้ำชาในเวลาค่ำ  การเคี่ยวน้ำตาลกับน้ำผึ้งที่ว่านี้  ค่าที่พระตามวัดเคยทำสืบต่อกันมาช้านาน  อาจจะผสมส่วนทำได้แปลกๆน่ากินหลายอย่าง  สนทนากันและกินน้ำชากับน้ำตาลน้ำผึ้งเป็นที่บันเทิงใจ  จนเวลาค่ำกลับขึ้นกุฏิ การท่องสวดมนต์มักท่องเวลานี้กับเวลาแรกรุ่งเช้าก่อนบิณฑบาตอีกเวลาหนึ่ง  ครั้นถึงเวลา ๒๐ นาฬิกาได้ยินเสียงระฆังสัญญาณก็พากันลงโบสถ์เวลาค่ำ  เสร็จแล้วก็เป็นสิ้นกิจประจำวัน  ตามความที่เล่ามาจะเห็นได้ว่าการที่บวชเป็นสามเณรนั้น  โดยเฉพาะเจ้านาย ถ้าบวชแต่พรรษาเดียวดูไม่สู้จะเป็นประโยชน์เท่าใดนัก  เพราะยังเป็นเด็กเห็นแต่แก่จะสนุกสนาน  ฟังสั่งสอนศีลธรรมก็ยังมิใคร่เข้าใจ  ได้ประโยชน์เป็นข้อสำคัญแต่ความคุ้นเคยอยู่ในข้อบังคับบัญชา  และสมาคมกับเพื่อนพรหมจรรย์โดยฐานเป็นคนเสมอกัน  เป็นนิสัยปัจจัยต่อไปข้างหน้า  แต่จะว่าการที่บวชเณรไม่เป็นประเพณดีก็ว่าไม่ได้  ถ้าคิดถึงชั้นบุคคลพลเมืองสามัญในสมัยเมื่อรัฐบาลยังมิได้ตั้งโรงเรียน  ที่เรียนหนังสือและเรียนศีลธรรมมีแต่ในวัด  พ่อแม่ส่งลูกไปอยู่วัดก็คือว่าให้ไปเข้าโรงเรียนนั่นเอง  ชั้นแรกเป็นแต่ลูกศิษย์วัดตรงกับเรียนวิชาชั้นปฐมศึกษา  เมื่อได้ความรู้เบื้องต้นและคุ้นกับวัดจนเกิดเลื่อมใสในพระพุทธศาสนา  จึงให้บวชเป็นสามเณรเสมือนขึ้นชั้นมัธยม  มีเวลาเล่าเรียนมากขึ้นและได้รับความเคารพอุดหนุนของชาวบ้านยิ่งกว่าเป็นลูกศิษย์วัด  แต่ต้องบวชเป็นสามเณรอยู่นานจนถึงอุปสมบทเป็นพระภิกษุ  หรือมิฉะนั้นก็ต้องบวชหลายพรรษาจึงจะได้ความรู้ที่เป็นประโยชน์ติดตัวในเวลาเมื่อสึกไปเป็นฆราวาส  เมื่อสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส(๑)เป็นประธานสงฆ์  ทรงดำริความตามที่กล่าวมานี้ จึงจัดตั้งวิธีสอนและสอบความรู้พระเณรที่เป็น "นวก"(๒) บวชพรรษาเดียว  ซึ่งใช้เป็นแบบอยู่ทั่วไป ณ บัดนี้  โดยพระประสงค์จะปลูกน้ำใจผู้บวชใหม่ให้นิยมพยายามศึกษาประกวดกันและกัน  ตั้งแต่แรกบวชไปจนสมหมายเมื่อสิ้นพรรษา  และได้ความรู้ศีลธรรมติดตัวไปเป็นประโยชน์เมื่อเวลาเป็นฆราวาส  การที่บวชพรรษาเดียวเดี๋ยวนี้ จึงนับว่าดีกว่าสมัยเมื่อฉันบวชเณรมาก  แต่ถ้าบวชอยู่ตั้ง ๑ พรรษาขึ้นไป  ถึงในสมัยก่อนก็เป็นประโยชน์  เพราะสมัครเป็นบรรชิตด้วยเห็นทางที่จะแสวงหาคุณวิเศษอย่างไรต่อไปแล้วจึงบวชอยู่  พอล่วงพรรษาแรกก็ตั้งหน้าพยายามตามจำนง  เป็นต้นว่าเรียนภาษามคธหรือฝึกหัดศิลปศาสตร์ในสำนักอาจารย์ในวัดนั้นต่อไปจนสำเร็จ  พระเถระที่รอบรู้พระพธรรมวินัยและช่างที่มีชื่อเสียงมาแต่ก่อน  ล้วนเริ่มเรียนวิชาแต่เวลายังบวชเป็นสามเณรแทบทั้งนั้น  ว่าถึงตัวฉันเองเมื่อออกพรรษาปีกุน พ.ศ. ๒๔๑๘ ได้พระราชทานกฐินหลวงให้ไปทอดที่วัดคงคาราม ได้ไปเมืองเพชรบุรีเป็นครั้งแรก  ทอดกฐินแล้วกลับมาสึกในเดือน ๑๒ นั้น  ก่อนจะสึกต้องถวายดอกไม้ธูปเทียนทูลลาสมเด็จพระอุปัชฌาย์  แล้วต้องเข้าเฝ้าทูลลาสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวด้วยแต่ไม่มีความลำบากอันใด  ด้วยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงทราบมาแต่แรกแล้วว่า  ฉันจะบวชแต่พรรษาเดียวแล้วสึกออกมารับราชการ  ก็พระราชทานพระบรมราชานุญาตโดยง่าย เมื่อสึกแล้วฉันไปอยู่บ้านคุณตาที่ฉันได้รับมรดก  แม่ก็ออกไปอยู่ด้วย  เหตุที่ฉันจะได้บ้านคุณตาเป็นมรดกนั้น  แม่เล่าให้ฟังว่าเมื่อฉันยังเล็ก  คุณตาซื้อบ้านจงผึ้งที่ริมคลองวัดสุทัศน์ฯไว้  แล้วบอกแก่แม่ว่าฉันโตขึ้นจะให้เป็นที่ทำวังของฉัน  จะได้อยู่ใกล้ๆกับกรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร  ครั้นสิ้นรัชกาลที่ ๔ คุณป้าเที่ยงสิ้นวาสนาจะออกไปอยู่นอกวังกับกรมหมื่นราชศักดิ์ฯแต่ท่านอยากมีบ้านของท่านเองต่างหาก  คุณตาสงสารจึงโอนที่บ้านจงผึ้งไปให้แก่คุณป้าเที่ยง  เพราะบ้านนั้นอยู่ใกล้กับกรมหมื่นราชศักดิ์ฯดังกล่าวมาแล้ว  ท่านจึงบอกแก่แม่ว่าจะให้บ้านของท่านเองแทนบ้านจงผึ้ง  แล้วแสดงให้ปรากฏในวงญาติว่าจะให้บ้านเป็นมรดกแก่ฉันเพราะตัวท่านก็ชราแล้ว  กว่าฉันจะเติบใหญ่ถึงต้องมีรั้ววังก็เห็นจะพอสิ้นอายุของท่าน  หรือมิฉะนั้นถ้าท่านยังอยู่ก็จะให้ไปอยู่กับท่านไปพลาง  น่าจะเป็นเพราะท่านเจตนาเช่นนั้น  คุณตาจึงมักรับฉันไปนอนค้างที่บ้านบ่อยๆดังเล่ามาแล้ว  ผิดกับเจ้านายพระองค์อื่นๆที่เป็นหลานด้วยกัน  เผอิญการก็เป็นอย่างคุณตาว่า  พอถึงปีฉันโกนจุกคุณตาก็ถึงอนิจกรรม  บ้านคุณตาจึงตกเป็นของฉันแต่นั้นมา  เรือนชานในบ้านคุณตาสร้างด้วยเครื่องไม้ทั้งนั้น  มีตึกหลังเดียวเรียกว่า "หอสูง" ที่ท่านอยู่และฉันอยู่ต่อมาในตอนก่อนสร้างเป็นวัง   มีของแปลกประหลาดอย่างหนึ่ง คือเสาสำหรับชักธงเหมือนอย่างที่มีตามกงสุลปักไว้ข้างหน้าบ้าน  ฉันมาทราบในภายหลังว่าการทำเสาธงนั้นเกี่ยวกับการเมืองเป็นของสำคัญ  ควรจะเล่าไว้ให้ปรากฏ  คือในเมืองไทยแต่ก่อนมาการตั้งเสาชักธงมีแต่ในเรือกำปั่น  บนบกหามีประเพณีเช่นนั้นไม่  มีคำเล่ากันมาว่าเมื่อในรัชกาลที่ ๓ พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดขนบธรรมเนียมฝรั่งให้ทำเสาธงขึ้น ณ พระราชวังเดิม(ที่เป็นโรงเรียนนายเรือบัดนี้)อันเป็นที่เสด็จประทับ  และชักธงบริวารเป็นเครื่องบูชาในเวลาเมื่อพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จไปทอดพระเนตรเห็น  ตรัสถามผู้ที่อยู่ใกล้พระองค์ว่า "นั่นท่านฟ้าน้อยเอาผ้าขี้ริ้วขึ้นตากทำไม"  พิเคราะห์เห็นว่ามิใช่เพราะไม่ทรงทราบว่าทำโดยความเคารพตามธรรมเนียมฝรั่ง  ที่มีพระราชดำรัสเช่นนั้นเพราะไม่โปรดที่ไปเอาอย่างฝรั่งมาตั้งเสาชักธงเท่านั้นเอง  ครั้นถึงรัชกาลที่ ๔ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  มีพระราชดำรัสสั่งให้ทำเสาธงขึ้นทั้งในวังหลวงวังหน้า  เสาธงวังหลวงให้ชักธงตราพระมหามงกุฎ  และเสาธงวังหน้าให้ชักธงจุฑามณี(ปิ่น)  คนทั้งหลายก็เข้าใจกันว่า เสาชักธงนั้นเป็นเครื่องหมายพระเกียรติยศของพระเจ้าแผ่นดิน  ครั้นเมื่อทำหนังสือสัญญาทางพระราชไมตรีกับรัฐบาลฝรั่งต่างประเทศแล้ว  มีกงสุลนานาประเทศเข้ามาอยู่ในกรุงเทพฯ  มาตั้งเสาชักธงชาติของตนขึ้นตามสถานกงสุล  เหมือนอย่างสถานกงสุลที่เมืองจีน  คนทั้งหลายไม่รู้ประเพณีฝรั่งก็พากันตกใจโจษกันว่าพวกกงสุลจะเข้ามาตั้งแข่งพระราชานุภาพ  ความทราบถึงพระกรรณของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงรำคาญพระราชหฤทัย  จึงทรงพระราชดำริหาอุบายแก้ไขด้วยดำรัสสั่งเจ้านายต่างกรมกับทั้งขุนนางผู้ใหญ่ให้ทำเสาธงช้างขึ้นตามวังและที่บ้าน(๓) เมื่อมีเสาธงชักขึ้นมากคนทั้งหลายก็หายตกใจ  เรื่องนี้ฉันเคยเล่าให้พวกราชทูตต่างประเทศฟัง  หลายคนพากันชอบใจชมพระสติปัญญาของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ว่าช่างทรงพระราชดำริแก้ไขดีนัก  แต่เมื่อฉันได้ไปบ้านคุณตา  ปัญหาเรื่องเสาธงระงับมาช้านานแล้ว  เสาธงของคุณตาก็ผุยังแต่จะหักโค่น  จึงสั่งให้เอาลงเสีย เรื่องที่จะเล่าในตอนต่อไปนี้  จะว่าด้วยราชการบ้านเมืองที่ฉันได้ทันเห็นเมื่อเป็นเด็กอยู่ในปีระกา พ.ศ. ๒๓๑๖  และปีจอ พ.ศ. ๒๔๑๗  แต่มารู้ความตระหนักเมื่อเป็นผู้ใหญ่เป็นการสำคัญมีหลายเรื่อง .................................................................................................................................................... (๑) คือพระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้ามนุษยนาคมานพ  เป็นพระองค์ที่ ๔๗ ในบรรดาพระราชโอรสธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  และเป็นพระราชโอรสองค์ที่ ๔ ในจำนวน ๕ พระองค์ของเจ้าจอมมารดาแพ คือ พระองค์เจ้าหญิงยิ่งเยาว์ลักษณ์  พระองค์เจ้าหญิงภักตรพิมลพรรณ  พระองค์ชายเกษมสันต์โสภาค  พระองค์ชายมนุษยนาคมานพ  และพระองค์หญิงบรรจบเบญจมา ทรงผนวชในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแล้วมิได้ทรงสึกจากสมณเพศ  ทรงได้รับสถาปนาเป็น สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส  เป็นประธานสงฆ์ทั่วพระราชอาณาเขต  สิ้นพระชนม์ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๔ พระชันษา ๖๒ (๒) อ่านว่า นะ-วะ-กะ  หนังสือที่ทรงแต่งขึ้นเรียกว่า "นวโกวาท"  ยังคงใช้อยู่จนปัจจุบันนี้  เมื่อผมบวชยังได้ใช้เรียนอยู่ (๓) ได้ทราบมูลเหตุของการกำเนิดธงชาติอีกเรื่องแล้ว   และในเรื่องนี้ก็เป็นมูลเหตุในประเพณีการประดับธงชาติที่บ้านอีกด้วย จากคุณ : กัมม์ - [ 28 ก.ค. 48 18:51:38 ]

ความคิดเห็นที่ 19 จบตอนแล้วครับ และเป็นที่น่าเสียดาย  หนังสือเล่มนี้ที่ทรงไว้จบลงเพียงเท่านี้  ไม่บริบูรณ์ตามพระประสงค์ ในตอนหน้าผมต้องหาหนังสือเล่มอื่นที่ทรงไว้ อันเกี่ยวเนื่องในพระประวัติของพระองค์ท่าน เรื่องราชการบ้านเมืองที่ทรงทันเห็น  ขอยกไว้ในพระราชประวัติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว นะครับ ตอน ๕ เป็นเรื่อง -ทรงผนวชพระภิกษุ ที่วัดนิเวศน์ธรรมประวัติ -ทรงประชวร โรคกระสาย -ทรงเมากัญชา ยาอภัยสาลี -ทรงคิดแบบเรียนเร็ว ใช้แทนมูลบทบรรพกิจของพระยาศรีสุนทรโวหาร(น้อย)  แรกมี ก.ไก่ ข.ไข่ -ประวัติอาจารย์ พระยาพฤฒาธิบดีศรีสัตยานุการ(อ่อน โกมลวรรธนะ) -แรกมีธรรมเนียมการถวายอติเรกเมื่อรับพระราชทานบำเหน็จ จากคุณ : กัมม์ - [ 28 ก.ค. 48 18:51:52 ]

ความคิดเห็นที่ 20 เพชรพระมหามงกุฎ สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ตอน ๕ เมื่อทรงผนวชพระภิกษุ ที่นี่ครับ http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K3637922/K3637922.html จากคุณ : กัมม์ - [ 30 ก.ค. 48 16:30:26 ]

ความคิดเห็นที่ 21 ขอบคุณคุณกัมม์มากนะครับ จากคุณ : jaxcu - [ 1 ส.ค. 48 11:26:37 ]