ความคิดเห็นที่ 1 กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทสวรรคตแล้ว ๓ ปี  ถึงปีขาล พ.ศ. ๒๓๔๙ กรมพระราชวังหลังทิวงคต  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกจึงพระราชทานอุปราชาภิเษกแก่สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร คือพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ให้เป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคล  ความปรากฏในพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า  ครั้นนั้นคุณเสือ(๑) กราบทูลว่าพระราชวังบวรฯร้างไม่มีเจ้าของ ทรุดโทรมยับเยินไป  เหย้าเรือนข้างในก็ว่างเปล่ามาก  ขอพระราชทานให้เชิญเสด็จกรมพระราชวังบวรฯพระองค์ใหม่ขึ้นไปทรงครอบครองจึงจะสมควรพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกดำรัสว่า  "ไปอยู่บ้างช่องของเขาทำไม  เขารักแต่ลูกเต้าของเขา  เขาแช่งเขาชักไว้เป็นนักเป็นหนา"  และมีรับสั่งว่า พระองค์ก็ทรงพระชรามากอยู่แล้ว  กรมพระราชวังบวรฯพระองค์ใหม่อย่าต้องเสด็จไปอยู่พระราชวังบวรฯเลย  คอยเสด็จอยู่พระบรมมหาราชวังทีเดียวเถิด  อย่าต้องประดักประเดิดยักแล้วย้ายเล่าเลย  เมื่อทำพระราชพิธีอุปราชาภิเษกแล้  จึงโปรดฯให้พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จคงประทับอยู่ที่พระราชวังเดิม(๒)  ในที่ใต้วัดอรุณราชวราราม ต่อมาจนสิ้นรัชกาลที ๑ ตรงนี้จะต้องกล่าวถึงเรื่องพระราชพิธีอุปราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยให้พิสดารออกไปสักหน่อย  ด้วยเกี่ยวเนื่องถึงตำนานวังหน้าในรัชกาลหลังๆต่อไป  คือเมื่อแรกสร้างกรุงรัตนโกสินทร์นั้น  แบบตำราราชประเพณีสำหรับราชกาลครั้งกรุงเก่า  เป็นอันตรายหายสูญไปเสียเมื่อกรุงเสีย  แม้การพระราชพิธีปราบดาภิเษกพระบาทสมเด็จพระพทธยอดฟ้าจุฬาโลกก็ต้องทำแต่พอเป็นสังเขป ส่วนพระราชพิธอุปราชาภิเษกกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทก็ต้องทำแต่อย่างสังเขปเหมือนกัน ลักษณะการพระราชพิธีอุปราชาภิเษกครั้งนั้น  ถึงไม่มีจดหมายเหตุปรากฏ  ก็มีหลังสันนิษฐานพอคาดได้ไม่ห่างไกลว่าทำอย่างไร  เพราะเนื่องด้วยพระราชพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียรในพระราชวังบวรฯที่สร้างใหม่  ในเวลานั้นกรมพระราชวังบวรประดับอยู่ที่พระนิเวศน์เดิม ตรงป้อมพระสุเมรุเดี๋ยวนี้  คงเสด็จโดยกระบวนแห่ทางชลมารค  มาทรงสดับพระปริตที่พระราชมณเฑียรใหม่ในพระราชวังบวร ๓ วัน  ถึงวันพระฤกษเสด็จมาสรงอภิเษกในพระราชวังบวรฯ  แล้วเสด็จลงมารับพระราชทานพระสุพรรณบัตรที่พระราชวังหลวง  แล้วจึงเสด็จกลับขึ้นไปเฉลิมพระราชมณเฑียร  รูปการพระราชพิธีอุปราชาภิเษกครั้งแรกคงจะเป็นเช่นว่ามานี้ ไม่ผิดไปนัก แบบอย่างพระราชพิธีอุปราชาภิเษกครั้งกรุงเก่า  ที่พระมหาอุปราชเฉลิมพระราชมณเฑียรที่วังจันทรเกษมด้วย  ก็เป็นทำนองเดียวกับที่กล่าวมานี้  คือทำการพิธีที่วังหน้า เสด็จไปทรงฟังสวด ๓ วัน  เช้าวันที่ ๔ สรงอภิเษกแล้วเสด็จลงมารับพระราชทานพระสุพรรณบัตรที่พระราชวังหลวง  แล้วจึงกลับไปเฉลิมพระราชมณเฑียร   สันนิษฐานว่าจะพึ่งมามีแบบแปลกขึ้นเมื่อในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าบรมโกศ  ครั้งพระราชทานอุปราชาภิเษกสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนเสนาพิทักษ์ เป็นกรมพระราชวังบวรฯ  ด้วยเวลานั้นสมเด็จพระเจ้าบรมโกศประทับอยู่วังจันทรเกษม  เจ้าฟ้ากรมขุนเสนาพิทักษ์เสด็จอยู่ในพระราชวังหลวง (เข้าใจว่าที่พระตำหนังสวนกระต่าย)  จึงโปรดฯให้ทำการพระราชพิธีอุปราชาภิเษกในพระราชวังหลวง  แล้วให้เสด็ประทับอยู่ตำหนักเดิมต่อไป  ไม่มีพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียรด้วย ต่อมาในแผ่นดินนั้นเอง  เมื่อจะพระราชทานอุปราชาภิเษกแก่สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนพรพินิต  ครั้งหลังนี้เป็นเวลาวังจันทรเกษมว่าง  ด้วยสมเด็จพระเจ้าบรมโกศเสด็จไปประทับอยู่พระราชวังหลวงแล้ว แต่มีเหตอย่างใดอย่างหนึ่ง  ซึ่งไม่พอพระราชหฤทัยจะให้เจ้าฟ้ากรมขุนพรพินิตเสด็จไปเฉลิมพระราชมณเฑียรประทับที่วังหน้า  และเวลานั้นเจ้าฟ้ากรมขุนพรพินิตก็ประทับอยู่ที่ตำหนักสวนกระต่ายในพระราชวังหลวง  จึงโปรดฯให้ทำการพิธีอุปราชาภิเษกในพระราชวังหลวงเป็นครั้งที่ ๒  จัดพระที่หน้าสรรเพ็ชญ์ปราสาทเป็นที่ทำการพิธี  ตั้งพระแท่นสรงในบริเวณพระมหาปราสาทนั้น  แล้วจัดทางเดินแห่  ตั้งราชวัตรฉัตรเบญจรงค์รายแต่ตำหนักสวนกระต่ายมาจนถึงบริเวณที่ทำการพิธีอย่างพิธีโสกันต์ใหญ่  ครั้นถึงวันงาน เวลาบ่ายแห่เจ้าฟ้ากรมขุนพรพินิตมาทรงฟังสวด ๓ วัน  เช้าเสด็จมาทรงเลี้ยงพระแต่ลำพังพระองค์  ถึงวันที่ ๔ เวลาเช้าแห่เสด็จมาสรงอภิเษกแล้ว  เข้าใจว่าเสด็จเข้าไปรับพระราชทานพระสุพรรณบัตรที่พระที่นั่งบรรยงค์รัตนาศน์  อันเป็นที่สมเด็จพระเจ้าบรมโกศประทับเป็นพระราชมณเฑียร  แล้วก็แห่เสด็จกลับไปยังตำหนังสวนกระต่าย การอุปราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  เหตุการณ์เหมือนกับอุปราชาภิเษกเจ้าฟ้ากรมขุนพรพินิต  ทั้งที่เป็นสมเด็จพระราชโอรส  และที่จะไม่โปรดฯให้เสด็จไปอยู่วังหน้าอย่างเดียวกัน  จึงโปรดฯให้ถ่ายแบบอย่างครั้งการอุปราชาภิเษกเจ้าฟ้ากรมขุนพรพินิตมาเป็นตำราในครั้งนี้  ให้ทำพิธีในพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท  ตั้งพระแท่นมณฑลเหมือนอย่างบรมราชาภิเษก  และตั้งพระแท่นสรงที่ชาลาพระมหาปราสาทข้างด้านตะวันออก  แต่ต้องแก้ไขที่ผิดกัน มีอยู่อย่างหนึ่ง  ด้วยเมื่อครั้งกรุงเก่าเจ้าฟ้ากรมขุนพรพินิตประทับที่ตำหนักสวนกระต่ายในพระราชวังหลวง แต่พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จประทับอยู่ที่พระราชวังเดิมฟากข้างโน้น  จึงปลูกพลับพลาเป็นที่ประทับชั่วคราวขึ้นที่สวนกุหลาบในพระบรมมหาราชวังด้านตะวันออก  แทนตำหนักสวนกระต่าย  ให้เป็นที่ประทับแรมของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยในเวลามีงานอุปราชาภิเษก  แต่งทางเสด็จจากพลับพลาสวนกุหลาบมาทางถนนริมกำแพงพระราชวังเข้าประตูสุวรรณบริบาล  ตั้งราชวัตรฉัตรเบญจรงค์รายตลอดทาง  เวลาบ่ายแห่เสด็จมาทรงฟังสวดที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท  ครั้นเวลาเช้าเสด็จทรงพระเสลี่ยงน้อยมาเลี้ยงพระ  ครั้นถึงฤกษ์วันอาทิตย์ เดือน ๔ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีขาล จุลศักราช ๑๑๖๘ พ.ศ. ๒๓๔๙ เวลาเช้าแห่เสด็จมาสรงอภิเษก  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  เสด็จออกพระราชทานน้ำมุรธาภิเษก  ครั้นเลี้ยงพระแล้วโปรดฯให้พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จเข้าไปรับพระราชทานพระสุพรรณบัตรที่พระที่นั่งไพศาลทักษิณ  เมื่อเสด็จกลับออกมาจึงแห่เสด็จเป็นกระบวนสถลมาครไปถึงท่าตำหนักแพ  แล้วมีกระบวนเรือพระที่นั่งดั้งกันตามพระเกียรติยศอย่างพระมหาอุปราช  รับเสด็จส่งไปที่พระราชวังเดิม  รายการโดยละเอียดของพระราชพิธีอุปราชาภิเษกที่กล่าวมานี้  มีอยู่ในหนังสือพระราชพงศาวดารรัชกาลที่ ๑  และจดหมายเหตุเรื่องตั้งพระบรมวงศานุวงศ์ พิมพ์แล้วทั้ง ๒ เรื่อง  เอาเนื้อความมากล่าวไว้ในที่นี้  ด้วยลักษณะการพระราชพิธีอุปราชาภิเษกที่ทำต่อมา ถ่ายแบบอย่างจากครั้งนี้  แต่ต้องแก้ไขตามเหตุการณ์มากบ้างน้อยบ้าง  จะปรากฏต่อไปในตำนานวังหน้าในตอนอื่น  เมื่ออ่านถึงตรงนั้นจะได้เข้าใจมูลเหตุเดิมของการที่ต้องแก้ไขนั้น .................................................................................................................................................... (๑) คุณเสือนี้ ชื่อเจ้าจอมแว่น  เป็นบาทบริจาริกามาตั้งแต่ยังไม่ได้เสด็จเถลิงราชสมบัติ  ครั้นเสด็จผ่านพิภพเข้ามาอยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ได้รับราชการในหน้าที่ราชูปฐากจึงได้เป็นพระสนมเอก  เป็นผู้อุปการแก่พระบาทสมเด็จพระพุทเลิศหล้านภาลัยมาแต่ก่อน  ที่เรียกว่าคุณเสือ เห็นจะเป็นด้วยพระเจ้าลูกเธอพระองค์น้อยๆ  เวลาเสด็จขึ้นไปเฝ้าอยู่ในความดูแลของเจ้าจอมแว่น  ถูกว่ากล่าวรบกวน  เห็นว่าดุจึงเรียกว่า "คุณเสือ"  จึงเลยเป็นนามที่เรียกกันอย่างนั้นทั่วไป  แม้ในโคลงพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  จารึกไว้ที่ผนังวิหารพระโลกนาถวันพระเชตุพน ก็เรียกคุณเสือ ...รจนาสุดารัตนแก้ว................กุมารี  หนึ่งฤา เสนออธิบายบุตรี.....................ลาภไซร้ บูชิตเชษฐชินศรี......................ฉลักเฉลา  หินเฮย บุญส่งจงลุได้.........................เสร็จด้วยดั่งถวิล ฯ ...กุมารหนึ่งพึงฉลักตั้ง.............ติดผนัง สถิตย์อยู่เบื้องหลัง..................พระไว้ คุณเสือสวาดิหวัง....................แสวงบุตร  ชายเฮย เฉลยเหตุธิเบศร์ให้..................สฤษดิแสร้งแต่งผล ฯ ในสาส์นสมเด็จมีพระดำริว่าเป็นพระนิพนธ์ในสมเด็จกรมพระปรมานุชิตฯ  แต่สมเด็จเจ้าฟ้าฯกรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์มีพระดำริว่า "เห็นจะไม่ใช่ฝีพระโอษฐกรมพสมเด็จพระปรมานุชิตฯ  คงจะทำขึ้นที่หลัง"  ท่านใดมีโอกาสได้ไปไหว้พระโลกนาถแวะเข้าไปชมบ้างนะครับ** (๒) ที่เรียกว่าพระราชวังเดิม  มีบางคนเข้าใจว่าเพราะพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จประทับอยู่ที่นั่นก่อน  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานพระบรมราชาธิบายว่า  ที่จริงเขาหมายความว่า เป็นพระราชวังครั้งกรุงธนบุรี แก้ไขเมื่อ 19 ธ.ค. 48 15:19:23 จากคุณ : กัมม์ - [ 19 ธ.ค. 48 11:28:52 ]

ความคิดเห็นที่ 2 -ทรุดโทรม ยังเยิน ไป   เย้าเรือน ข้างในก็ว่างเปล่ามาก   -แบบอย่างพระราชพิธี อุปราชภิเษก ครั้งกรุงเก่า -อันเป็นที่สมเด็จพระเจ้าบรมโกศประทับเป็น พระพราช มณเฑียร   -พระพุทธ เลิศหลบ้านภาลัย ในเวลามีงานอุปราชาภิเษก    /  แต่งทางเสด็จจากพลับพลา สวรกุหลาบ จริงๆแล้วก็ผิดนิดผิดหน่อย อ่านแล้วก็ยังได้ความ แต่ ผิดอันหลังนี่สิ โทษร้ายแรงเชียวนา ท่าน จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 19 ธ.ค. 48 13:39:20 ]

ความคิดเห็นที่ 3 ขออภัยอย่างสูงครับสำหรับข้อหลัง ข้ออื่น  ขออภัยอย่าง กลางๆ  ก็แล้วกันครับ ขอบพระคุณมากครับ  ท่านจำปูน จากคุณ : กัมม์ - [ 19 ธ.ค. 48 15:15:15 ]

ความคิดเห็นที่ 4 ตามมารออ่านอย่างเคยครับ จากคุณ : เลอสิน (LehXin) - [ 19 ธ.ค. 48 16:46:52 ]

ความคิดเห็นที่ 5 สวัสดีครับ คุณเลอสิน เนื้อหาในกระทู้นี้สั้นนิดเดียว เรื่อง ศึกถลาง ก็เป็นข้อสำคัญในพระประวัติ จบตำนานวังหน้าตอนนี้แล้ว จะเอาเรื่องศึกถลางมาลงไว้ด้วยนะครับ อีกอย่าง  เทศนาบวรราชประวัติ  ที่ว่าจะตัดมาลงเป็นตอนๆ เป็นเรื่องที่ติดต่อกันไปโดยตลอด   ขอนำมาลงปิดท้าย ตำนานวังหน้า เหมือน ภะวะตุสัพฯ ปิดท้ายบทสวดนะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 20 ธ.ค. 48 12:03:29 ]

ความคิดเห็นที่ 6 ยังตามอ่านของเก่าๆ ไม่หมดเลย จากคุณ : กริชครับผม - [ 20 ธ.ค. 48 13:06:21 ]

ความคิดเห็นที่ 7 เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกพระราชทานอุปราชาภิเษกแก่พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยแล้ว  ทรงพระกรุณาโปรดฯให้สถาปนาพระเกียรติยศแก่  สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าฯกรมหลวงเสนานุรักษ์  เป็นพระบัณฑูรน้อย  แต่การทรงสถาปนาพระบัณฑูรน้อยไม่ปรากฏว่ามีพิธีอย่างใด  พระนามที่ขานในราชการก็ยังคงขานว่า สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงเสนานุรักษ์  เป็นแต่เติมคำ "พระบัณฑูรน้อย" ต่อเข้าข้างท้ายพระนาม  และไม่ปรากฏว่ามีข้าราชการในทำเนียบพระบัณฑูรน้อยอย่างไร  ที่ทราบได้เป็นแน่แต่ว่า เวลามีบัตรหมายอ้างรับสั่งของพระบัณฑูรน้อยใช้ว่า "มีพระบัณฑูร" เหมือนอย่าง กรมพระราชวังบวรสถานมงคล พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  เสด็จดำรงพระยศเป็นพระมหาอุปราชอยู่ ๓ ปี  ถึงปีมะเส็ง จุลศักราช ๑๑๗๑ พ.ศ. ๒๓๕๒  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกสวรรคต  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จผ่านพิภพ  จึงโปรดฯให้สถาปนาสมเด็จพระอนุชาธิราชพระบัณฑูรน้อย  เป็นพระมหาอุปราชกรมพระราชวังบวรสถานมงคล  เวลานั้นที่วังหน้าว่างมา ๗ ปี  ทรงพระราชดำริว่า  เป็นพระราชวังสำหรับพระมหาอุปราชสร้างไว้ใหญ่โต  เป็นของสำคัญสำหรับแผ่นดิน  หาควรจะทิ้งให้ร้างอยู่ไม่  ควรจะให้พระมหาอุปราชพระองค์ใหม่เสด็จขึ้นไปครอบครองรักษาพระราชวังบวรฯ   มีคำผู้หลักผู้ใหญ่เล่ากันมาว่า  เมื่อทรงพระราชดำริจะให้กรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์เสด็จขึ้นไปอยู่วังหน้าครั้งนั้น  มีเสียงผู้โต้แย้งอ้างถึงความเก่าที่กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาททรงแช่งสาปไว้  และมีเสียงผู้ที่คิดแก้กล่าวว่า  ถ้ากรมพระราชวังบวรฯพระองค์ใหม่คิดอ่านให้เกี่ยวดองในพระวงศ์ของกรมพระราชวังบวรฯพระองค์แรกไว้แล้ว  ก็เห็นจะพ้นพระวาจาที่ทรงสาปนั้น  ความอันนี้สมด้วยพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงไว้ว่า  เมื่อกรมพระราชวังบวรฯในรัชกาลที่ ๒  เสด็จขึ้นไปประทับอยู่ที่พระราชวังบวรฯ  มีผู้คิดอ่านจะให้อภิเษกกับเจ้าฟ้าพิกุลทอง  พระราชธิดาในกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท  แต่เผอิญเจ้าฟ้าพิกุลทองประชวรสิ้นพระชนม์เสีย  จึงได้แต่พระราชธิดาพระองค์อื่น การอุปราชาภิเษกพระบัณฑูรน้อยเมื่อในรัชกาลที่ ๒ เหตุการณ์ไม่เหมือนครั้งอุปราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  เพราะเป็นสมเด็จพระอนุชาธิราชและจะเสด็จไปอยู่พระราชวังบวรฯ  เหตุการณ์ที่แท้เป็นอย่างเดียวกับกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท  และเวลานั้นพระบัณฑูรน้อยเสด็จประทับอยู่พระราชนิเวศน์เดิมของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกที่ริมอู่กำปั่นตรงหน้าตำหนักแพข้าม  ที่เป็นโรงทหารเรือทุกวันนี้(๑)  ถ้าแห่เสด็จโดยกระบวนเรือพระที่นั่งไปยังกรมพระราชวังบวรฯในการพิธีก็ดูจะเป็นการสะดวกดี  แต่คงเป็นด้วยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยมีพระราชประสงค์จะให้เป็นสิริมงคลและเป็นพระเกียรติยศแก่สมเด็จพระอนุชาธิราชพระบัณฑูรน้อย  จึงโปรดฯให้จัดการพระราชพิธีตามแบบอย่างครั้งพระองค์ทรงรับอุปราชาภิเษก  ให้แก้ไขลักษณะการแต่ที่จำเป็น   จึงให้ปลูกพลับพลาที่ริมโรงละครข้างด้านตะวันตกวัดพระศรีรัตนศาสดาราม  ซึ่งเป็นที่สนามอยู่บัดนี้  เชิญเสด็จพระบัณฑูรน้อยเข้ามาประทับแรมอยู่ที่พลับพลาในพระบรมมหาราชวังเวลามีงานอุปราชาภิเษก  ถึงเวลาบ่ายโปรดฯให้เสด็จเข้าไปทรงเครื่องที่พระที่นั่งดุสิดาภิรมย์  แล้วทรงพระยานุมาศแห่ออกประตูวิเศษชัยศรี  ขึ้นไปพระราชวังบวรฯ  สองข้างทางตั้งราชวัตรฉัตรเบญจรงค์รายตลอด  ส่วนพระที่นั่งบวรฯนั้น ปรากฏว่าจัดที่ทำพิธี ๓ แห่ง  ตั้งพระแท่นมณฑลเหมือนอย่างครั้งอุปราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยที่พระที่นั่งสุธาสวรรย์(๒)  เป็นที่พระสงฆ์หมู่ใหญ่สวดมนต์แห่ง ๑  ที่ในห้องพระบรรทมที่พระที่นั่งพรหเมศรังสรรค์(๓) จัดเป็นที่พระสงฆ์ฝ่ายสมถะสวดภาณวารอีกแห่ง ๑ การพระราชพิธี ตั้งต้น ณ วันอังคาร เดือน ๑๐ แรม ๓ ค่ำ  เวลาบ่ายแห่เสด็จพระบัณฑูรน้อยจากพระบรมมหาราชวังขึ้นไปยังพระราชวังบวรฯ  ทรงจดธูปเทียนเครื่องนมัสการที่พระที่นั่งสุทธาสวรรย์ และทรงศีลแล้ว เสด็จเข้าไปประทับทรงสดับภาณวารในห้องพระบรรทมที่พระที่นั่งพรหเมศรังสรรค์  ครั้นพระสงฆ์สวดมนต์จบ  แห่เสด็จกลับมายังพระบรมมหาราชวัง  รุ่งเช้าทรงพระเสลี่ยงเสด็จโดยกระบวนน้อยขึ้นไปเลี้ยงพระที่พระราชวังบวรฯ  ครั้นสวดมนต์ครบ ๓ วัน  ถึงวันศุกร์ เดือน ๑๐ แรม ๖ ค่ำ เวลาเช้า  พระบัณฑูรน้อยเสด็จโดยกระบวนแห่ขึ้นไปพระราชวังบวรฯ  สรงอภิเษกแล้วเลี้ยงพระ  แล้วแห่เสด็จลงมายังพระบรมมหาราชวัง  เข้าเฝ้าพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  รับพระราชทานพระสุวรรณบัตรที่พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย  ถวายดอกไม้ธูปเทียนแล้ว  แห่เสด็จกลับขึ้นไปเฉลิมพระราชมณเฑียรในพระราชวังบวรฯ  เวลาบ่ายมีสมโภชเวียนเทียนแล้วเป็นเสร็จการ  ลักษณะการพระราชพิธีอุปราชาภิเษกครั้งรัชกาลที่ ๒ ตามที่กล่าวมานี้  เลยเป็นตำราอุปราชาภิเษกในกรุงรัตนโกสินทร์ได้ทำต่อมาในรัชกาลที่ ๓ และที่ ๕  เป็นแต่แก้ไขบ้างเล็กน้อยดังจะกล่าวต่อไปข้างหน้า กรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์ เมื่ออุปราชาภิเษกพระชนมายุได้ ๓๖ พรรษา  เมื่อเสด็จไปประทับอยู่พระราชวังบวรฯไม่ปรากฏว่าได้ทรงสถาปนาการอย่างใดเพิ่มเติมขึ้นใหม่ในวังหน้า  ถ้าจะมีก็เห็นจะเพียงซ่อมแซมพระราชมณเฑียรบ้างเล็กน้อย  ด้วยพระราชวังบวรฯว่างมาเพียง ๗ ปี  สิ่งของที่สร้างไว้ในครั้งรัชกาลที่ ๑ เห็นจะยังบริบูรณ์อยู่โดยมาก  ปรากฏในพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  แต่การที่กรมพระราชวังบวรฯในรัชกาลที่ ๒ ทรงแก้ไขรื้อถอนของเก่าเสียบางอย่างคือ พระพิมานดุสิดาที่สร้างไว้เป็นหอพระแทนปราสาทที่กลางสระเห็จจะชำรุด  โปรดให้รื้อทั้งพระวิมานและพระระเบียง  เอาตัวไม้ที่ยังใช้ได้ไปทำวัดชนะสงคราม  ซึ่งกรมพระราชวังบวรฯในรัชกาลที่ ๑ ได้ทรงสถาปนาไว้  สะพานข้ามสระ ๔สะพานก็รื้อเหมือนกัน  ที่นั้นทำสวนเลี้ยงนกเลี้ยงปลาเป็นที่ประพาส ที่พระที่นั่งสุทธาสวรรย์  เมื่อกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทสวรรคตแล้ว  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกโปรดฯให้เชิญพระพุทธสิหิงค์ลงมาไว้ในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม  ตั้งตรงที่ตั้งพระสัมพุทธพรรณีทุกวันนี้  ที่พระที่นั่งสุทธาสวรรย์ยังเหลือแต่ปราสาทปรางค์ ๕ ยอด  ซึ่งกรมพระราชวังบวรฯในรัชกาลที่ ๑ ทรงสร้างเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธสิหิงค์  กรมพระราชวังบวรฯในรัชกาลที่ ๒ โปรดให้ย้ายปราสาทนั้นไปเสีย  ตั้งพระที่นั่งเศวตฉัตรแทน  เป็นที่เสด็จออกแขกเมืองและพระสงฆ์ถวายพระธรรมเทศนา ปราสาททองสรงพระพักตร์ของกรมพระราชวังบวรฯในรัชกาลที่ ๑  ซึ้งสร้างไว้ที่มุขพระวิมานก็ย้ายไปเสียเมื่อในรัชกาลที่ ๒ เขาไกรลาสยอดมีบุษบกสร้างไว้เป็นที่สรงลูกเธอโสกันต์  รื้อเสียอีกอย่าง ๑ เขาศาลพระภูมิ  ข้างพระราชมณเฑียรทางด้านเหนือ  เมื่อในรัชกาลที่ ๒ รื้อกำแพงแก้วรอบบริเวณ  ปลูกโรงละครขึ้นแทนตรงนั้น ที่วัดหลวงชี  ครั้งรัชกาลที่ ๑ ทำนองจะไม่มีหลวงชีอยู่ดังแต่ก่อน  กุฏิหลวงชีร้างชำรุดทรุดโทรม  จึงโปรดให้รื้อกุฏิหลวงชีเสียหมด  ทำที่นั้นเป็นสวนเลี้ยงกระต่าย  เข้าใจว่าตรงนี้แต่เดิมก็เห็นจะเป็นสวนเลี้ยงกระต่าย  เอาอย่างพระราชวังหลวงที่กรุงเก่า  จึงปรากฏว่ามีตำหนักอยู่ในนั้น  กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทเห็นจะทรงพระราชอุทิศพระราชทานให้เป็นวัดหลวงชีต่อภายหลัง กรมพระราชวังบวรฯมหาเสนานุรักษ์เสด็จดำรงพระยศเป็นพระมหาอุปราชมาได้ ๘ ปี  ถึงปีฉลู จุลศักราช ๑๑๗๙ พงศ. ๒๓๖๐  ประชวรเป็นพระยอดตรงที่ประทับ  ให้ผ่าพระยอดนั้นเลยเกิดบาดพิษ  อาการพระโรคกำเริบขึ้น  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จขึ้นไปเยี่ยมประชวรทุกๆวัน  ด้วยกรมพระราชวังบวรฯพระองค์นี้ตั้งแต่ทรงพระเยาว์มา  พระอัธยาศัยทรงชอบชิดสนิทเสน่หากับสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราชยิ่งนัก  ถึงเมื่อเป็นพระมหาอุปราชแล้ว ก็เสด็จลงมารับราชการในพระบรมมหาราชวังหลวง  ไม่เปลี่ยนแปลงพระอัธยาศัย  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  โปรดฯให้ทรงกำกับตรวจตราราชการต่างพระเนตรพระกรรณทั่วไป  เล่ากันว่าครั้งนั้นกรมพระราชวังบวรฯเสด็จลงมาพระราชวังหลวงเพลาเช้า  ประทับที่โรงละครเก่า ที่อยู่ข้างวัดพระศรีรัตนศาสดาราม  ทรงตรวจตราข้อราชการต่างๆแล้ว  จึงเสด็จเข้าเฝ้าสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราชทุกวันมิได้ขาด  แม้จนในการเล่นหัวเครื่องสำราญพระราชอิริยาบทก็โปรดที่จะทรงด้วยกัน  เป็นต้นว่า ในฤดูลมสำเภา  ถ้าปีใดทรงว่าว  วังหลวงทรงว่าวกุลาชักที่สนามหน้าวัดพระศรีรัตนศาสดาราม  วังหน้าทรงว่าวปักเป้าชักที่สนามหลวง  เล่ากันมาแต่ก่อนดังนี้ ครั้นพระอาการกรมพระราชวังบวรฯประชวรหนักลง  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จขึ้นไปประทับแรมที่ในพระราชวังบวรฯ  ทรงรักษาพยาบาลสมเด็จพระอนุชาธิราชอยู่หลายราตรี  ถึง ณ วันพุธ เดือน ๘ อุตราสาฒ ขึ้น ๓ ค่ำ เพลาเช้า ๕ โมงเศษ(๑๑ ก.ท.)  กรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์ประชวรมาเดือนเศษ  เสด็จสวรรคตที่พระที่นั่งวายุสถานอมเรศ  พระชนมายุได้ ๔๔ พรรษา  พระราชทานน้ำสรง ทรงเครื่องพระศพเสร็จแล้วเชิญลงพระลองประกอบพระโกศทองใหญ่  แห่มาประดิษฐานไว้ ณ พระที่นั่งสุทธาสวรรย์   แต่หมายประกาศให้คนโกนหัวไว้ทุกข์คราวนี้  ให้เอาแบบอย่างครั้งกรุงเก่า  โกนแต่ผู้ที่มีสังกัดฝ่ายพระราชวังบวรฯเท่านั้น  มิได้ให้โกนทั้งแผ่นดินเหมือนอย่างครั้งกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทสวรรคตเมื่อในรัชกาลที่ ๑  ต่อมาถึงเดือน ๕ ปีขาล จุลศักราช ๑๑๘๐ พ.ศ. ๒๓๖๑  พระเมรุที่ท้องสนามหลวงสร้างสำเร็จ  และเชิญพระบรมสารีริกธาตุมาสมโภชตามประเพร๊งานพระเมรุใหญ่เสร็จแล้ว  ถึง ณ วันศุกร์ เดือน ๕ ขึ้น ๑๑ ค่ำ  จึงโปรดฯให้เชิญพระศพกรมพระราชวังบวรฯแห่โดยกระบวนน้อยจากพระราชวังบวรฯลงมายังหน้าวัดพระเชตุพนแล้วเชิญขึ้นพระมหาพิชัยราชรถ  แห่โดยกระบวนใหญ่ไปยังพระเมรุ  มีงานมหรสพสมโภชและทรงบำเพ็ญพระราชกุศลครบ ๗ วัน  ถึง ณ วันพฤหัสบดี เดือน ๕ แรม ๒ ค่ำ จึงพระราชทานเพลิงพระศพกรมพระราชวังบวร ครั้นพระราชทานเพลิงพระศพเสร็จแล้ว  โปรดฯให้เชิญพระอัฐิมาไว้ในหอพระธาตุมณเฑียรที่ในพระราชวังหลวง  ด้วยทรงพระเสน่หาอาลัยในสมเด็จพระอนุชาธิราช  พระอัฐิกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์อยู่ในพระบรมมหาราชวังมาจนในรัชกาลที่ ๔  จึงโปรดฯให้เชิญไปประดิษฐานไว้ที่พระวิมาน  อันเป็นที่ประดิษฐานพระอัฐิกรมพระราชวังบวรสถานมงคลในพระราชวังบวรฯ  . .................................................................................................................................................... (๑) เมื่อสร้างกำแพงโรงทหารเรือในรัชกาลที่ ๕  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ดำรัสสั่งให้ทำเป็นกำแพงใบเสมาไว้เป็นที่ระลึกว่า    เป็นพระราชนิเวศน์ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  ยังปรากฏอยู่จนทุกวันนี้ (๒) พระที่นั่งองค์นี้ภายหลังเรียกว่า  พระที่นั่งพุทไธสวรรย์ (๓) ในหมายรับสั่งเรียกพระที่นั่งพรหมพักตร์  ข้าพเจ้าเข้าใจว่า พระที่นั่งพรหมพักตร์นั้นเป็นมุขหน้าหาใช่ที่พระบรรทมไม่  พระที่นั่งพรหเมศรังสรรค์ คือพระวิมานองค์เหนือ  เห็นจะจัดที่บรรทมที่นั่น แก้ไขเมื่อ 21 ธ.ค. 48 16:08:03 แก้ไขเมื่อ 21 ธ.ค. 48 10:21:53 จากคุณ : กัมม์ - [ 20 ธ.ค. 48 13:46:29 ]

ความคิดเห็นที่ 8 สวัสดีครับ คุณกริช ตามมาเรื่อยๆครับ  ผมไม่หนีไปไหนหรอกครับ กำลังคิดถึงอยู่เลย  ว่าทำไหมไม่เผยโฉมบ้างนะ แก้ไขเมื่อ 20 ธ.ค. 48 14:37:35 จากคุณ : กัมม์ - [ 20 ธ.ค. 48 13:48:35 ]

ความคิดเห็นที่ 9 - ผู้โต้แย้งอ้างถึงความเก่าที่กรมพระราชวังบวรมหา สุรสิงหนาทรงแช่ง สาปไว้ -->สุรสิงหนาททรง -สองข้างทางตั้งราชวัตรฉัตรเบญจรงค์รายตลอด ส่วนพระมี่นั่งบวรฯนั้น -ที่ในห้องพระบรรทมที่พระที่นั่ง พรหเมศรังสรรค์----> พรหมเมศ -ทรงจดธูปเทียนเครื่องนมัสการที่ พระที่งนั่งสุทธาสวรรย์ และทรงศีลแล้ว เสด็จเข้าไปประทับทรงสดับภาณวารในห้องพระบรรทมที่ พระที่นั่งพรหเมศรังสรรค์ .. -รับพระราชทานพระสุวรรณบัตรที่ พระที่นั่งอมริทรวินิจฉัย จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 21 ธ.ค. 48 09:36:27 ]

ความคิดเห็นที่ 10 ขอบพระคุณครับ ท่านจำปูน ส่วน "พรหเมศรังสรรค์" สะกดตามต้นฉบับน่ะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 21 ธ.ค. 48 12:00:28 ]

ความคิดเห็นที่ 11 ก็เห็น บรรทัดสุดท้ายสะกดเช่นนั้น ๓) ในหมายรับสั่งเรียกพระที่นั่งพรหมพักตร์  ข้าพเจ้าเข้าใจว่า พระที่นั่งพรหมพักตร์นั้นเป็นมุขหน้าหาใช่ที่พระบรรทมไม่  พระที่นั่งพรหมเมศรังสรรค์ คือพระวิมานองค์เหนือ  เห็นจะจัดที่บรรทมที่นั่น จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 21 ธ.ค. 48 12:30:24 ]

ความคิดเห็นที่ 12 (คัดจาก พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๒  -  สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ(ทรงชำระ)) ศึกถลาง พองานพระราชพิธีบรมราชาภิเษก แลงานอุปราชาภิเษก เสร็จในเดือน ๑๐   ถึงเดือน ๑๑ ปีมะเส็งเอกศกนั้น  ได้ข่าวว่าพม่ายกกองทัพมาตีเมืองถลางแลเมืองชุมพร เมืองพม่าในเวลานั้น  พระเจ้าปะดุงยังครองราชสมบัติอยู่  พระเจ้าปะดุงองค์นี้เป็นราชโอรสที่ ๔ ของพระเจ้าอะลองพญา  ได้เสวยราชย์มาแต่ปีฉลูตรีศก  จุลศักราช ๑๑๔๓ พ.ศ. ๒๓๒๔  นับเป็นรัชกาลที่ ๖ ในราชวงศ์นั้น   ตามหนังสือซึ่งแต่งในเมืองพม่ากล่าวว่า  พระเจ้าปะดุงนี้เข้มแข็งในการศึกสงคราม  ยิ่งกว่าพระเจ้าแผ่นดินพม่าองค์อื่นในราชวงศ์เดียวกัน  ตั้งแต่ได้เสวยราชย์ เมื่อจัดการภายในเรียบร้อยแล้ว  ก็ตั้งต้นทำศึกแผ่ราชอาณาจักร  ตีได้เมืองยะไข่ เมืองมณีบุระ เมืองกระแซ ข้างตะวันตกสำเร็จแล้ว  พระเจ้าปะดุงหมายจะขยายอาณาเขตออกมาทางตะวันออก  จะเอาประเทศสยามไว้ในอำนาจด้วย   เมื่อปีมะเส็งสัปตศก พ.ศ. ๒๓๒๘ ในรัชกาลที่ ๑ กรุงรัตนโกสินทร์นี้  จึงเกณฑ์กองทัพใหญ่มีจำนวนพลกว่าแสน  จัดเป็นกองทัพ ๖ กอง  ให้ยกมาตีเมืองไทยทุกทางที่เคยมา  ศึกพม่าคราวนั้นเป็นศึกใหญ่ที่สุดซึ่งได้เคยปรากฏในพงศาวดารสยาม พระเจ้าปะดุงเองยกกองทัพหลวงมาทางด่านพระเจดีย์ ๓ องค์  เข้าในแขวงเมืองกาญจนบุรี  ครั้งนั้นกำลังไพร่พลไทยมีไม่ถึงครึ่งจำนวนพลพม่าที่ยกมา  แต่อาศัยด้วยกระบวนกลศึกซึ่งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  ทรงพระราชดำริกับสมเด็จพระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคล  คือ แต่งกองทัพมีจำนวนน้อยๆไปตั้งขัดตาทัพทางอื่นแต่พอกีดกันไม่ให้พม่าล่วงล้ำเข้ามาถึงกรุงเทพฯได้โดยง่าย  ทรงรวบรวมกำลังจัดเป็นกองทัพใหญ่ทัพเดียวรีบยกไปตีกองทัพหลวงที่พระเจ้าปะดุงยกมาทางเมืองกาญจนบุรี พอกองทัพพม่ายกข้ามเขาบรรทัดเข้ามา  ก็ได้รบกันที่ลาดหญ้า กองทัพไทยตีกองทัพพระเจ้าปะดุงแตกยับเยินไป  ได้ปืนใหญ่ไว้เกือบหมด  แม้พระเจ้าปะดุงเองก็เกือบจะหนีไปไม่พ้นมือไทย  มีความปรากฏในหนังสือซึ่งพวกบาทหลวงฝรั่งที่อยู่ในเมืองพม่าครั้งนั้นแต่ไว้ว่า  ถ้าในคราวนั้นกองทัพไทยติดตามออกไป  แทบจะตีได้เมืองอังวะ  ด้วยพลเมืองพม่าเมื่อรู้ว่าพระเจ้าปะดุงเสียทัพหนีไทยไป  ก็พากันตื่นทั่วไปในหัวเมืองพม่า  แต่ความจริงครั้งนั้นไทยติดตามไปไม่ได้ ด้วยกำลังยังน้อยนัก  แม้รบชนะทัพหลวงทางเมืองกาญจนบุรีแล้ว  ยังจะต้องตีกองทัพที่ยกมาทางอื่นๆอีก  ต้องทำศึกอยู่เกือบ ๒ ปีจึงตีพม่าแตกพ่ายไปหมด พระเจ้าปะดุงปราชัยกลับไปคราวนั้นแล้ว  ยังไม่สิ้นประสงค์จะตีเมืองไทย  รุ่งขึ้นปีมะเมียอัฐศก พ.ศ. ๒๓๒๙  ให้ราชโอรสซึ่งเป็นพระมหาอุปราชเป็นแม่ทัพยกเข้ามาตีเมืองไทยอีก  คราวนี้พม่ารวมกำลังเป็นกองทัพใหญ่  ยกเข้ามาทางเมืองกาญจนบุรีทางเดียว  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก กับกรมพระราชวังบวรฯยกกองทัพหลวงออกไปสู้  ได้รบกันที่ท่าดินแดง  ไทยตีกองทัพพม่าแตกยับเยินไปอีกครั้ง๑  ตั้งแต่นั้นพระเจ้าปะดุงก็ขยาดฝีมือไทย ไม่กล้ายกกองทัพใหญ่เข้ามาเหมือนแต่ก่อน  การสงครามในระหว่างไทยกับพม่าต่อมาในรัชกาลที่ ๑  เป็นแต่รบกันด้วยไทยขยายอาณาจักรรุกเขตแดนพม่าออกไปฝ่ายเดียว เมื่อในรัชกาลที่ ๑ นั้น  พระเจ้าปะดุงให้ทาบทามที่จะเป็นไมตรีถึง ๒ ครั้ง(๑)  แต่ข้างฝ่ายไทยไม่ยอมเป็นไมตรีด้วยไม่ไว้ใจพม่า  แลยังเต็มอยู่ด้วยความแค้นเคืองครั้งพม่าทำแก่ไทยเมื่อตีได้กรุงเก่า  จึงคุมเชิงกันตลอดมา  ครั้นมาถึงปลายรัชกาลที่ ๑  เห็นจะเป็นด้วยพระเจ้าปะดุงคิดเห็นว่าไทยอ่อนกำลังลง  ด้วยกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทก็สวรรคตเสียแล้ว  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  ถึงยังเสด็จอยู่ก็ทรงพระชราทุพพลภาพ  เห็นว่าไทยไม่มีแม่ทัพที่เข้มแข็งจะไปทำการศึกได้ดังแต่ก่อน เมื่อเดือนยี่ ปีมะโรงสัมฤทธิศก พ.ศ. ๒๓๕๑  พระเจ้าปะดุงจึงให้อะเติ่งวุ่นเป็นแม่ทัพลงมาเกณฑ์คนตามหัวเมืองพม่าแลเมืองมอญข้างฝ่ายใต้  ตั้งแต่เมืองร่างกุ้งตลอดลงมาถึงเมืองทวายได้คนสี่หมื่น  หมายว่าจะเข้ามาตีไทยลองดูอีกสังครั้ง ๑  แต่เมื่ออะเติ่งวุ่นมาตั้งจัดการเกณฑ์คนเข้ากองทัพอยู่ที่เมืองมะตมะครั้งนั้น  จัดการไม่ดี  ผู้คนหลบหนีคราวละพันหนึ่งบ้างสองพันบ้าง สี่ร้อยบ้าง ห้าร้อยบ้าง  อะเติ่งวุ่นแต่งกำลังให้ออกเที่ยวจับตัวคนที่หลบหนีได้ทีละร้อยบ้าง ห้าสิบบ้าง  ให้ลงอาณาอย่างสาหัส  ไพร่พลก็ยังหลบหนี  จึงข้ามฟากแม่น้ำสาละวินมาตั้งอยู่ที่เมืองเมาะลำเลิง  เอาเรือคอยลาดตระเวนป้องกันมิให้ผู้คนในกองทัพหลบหนีข้ามฟากไป   ฝ่ายขุนนางเมืองอมรบุระซึ่งเป็นราชธานีพม่าในเวลานั้น  ได้ทราบข่าวว่าการเกณฑ์ทัพคราวนั้น  ผู้คนระส่ำระสายไม่พรักพร้อมเห็นว่าจะทำศึกใหญ่กับไทยไม่สมประสงค์  จึงพากันทูลทัดทานพระเจ้าปะดุง  ว่าพระองค์ได้แต่งพระราชสาสน์ไปขอเจริญทางพระราชไมตรีกับพระเจ้ากรุงศรีอยุธยาแล้ว บัดนี้จะเกณฑ์ให้กองทัพไปตีบ้านเมืองอีก  จะมิเสียพระเกียรตยศไปหรือ  พระเจ้าปะดุงทรงเห็นชอบด้วย  จึงให้ตราสั่งอะเติ่งวุ่นให้งดการเกณฑ์ทัพ  อะเติ่งวุ่นได้ทราบความตามท้องตราแล้วมีใบบอกตอบขึ้นไปว่า  ได้ลงทุนเกณฑ์เสบียงอาหารไพร่พลไว้มากแล้ว  เมื่อไม่โปรดฯให้ไปตีกรุงศรีอยุธยาก็ขอไปตีเมืองชุมพร เมืองตะกั่วป่า เมืองตะกั่วทุ่ง เกาะถลาง  กวาดต้อนคอบครัวหาทรัพย์สินมาใช้ทุนรอนที่ได้ลงไป  พระเจ้าปะดุงทรงพระดำริเห็นชอบด้วย  อะเติ่งวุ่นจึงยกกองทัพลงมาตั้งอยู่เมืองทวาย กะเกณฑ์ให้ต่อเรือรบใหญ่น้อยเป็นอันมาก  ครั้งนั้นในกองทัพอะเติ่งวุ่นเกิดอหิวาตกโรคตายวันละ ๕๐คนบ้าง ๖๐ คนบ้างเสมอทุกวัน   พอต่อเรือรบเสร็จ  ถึงเดือน ๑๑ ปีมะเส็งเอกศก พ.ศ. ๒๓๕๒(๒) อะเติ่งวุ่นจึงให้แยฆองคุมพล ๓๐๐๐ มาขึ้นที่เมืองระนอง เมืองกระบุรี  ยกเข้ามาตีเมืองชุมพรกอง ๑  ดุเรียงสาลกะยอยกมาตั้งอยู่ปากจั่นเมืองกระบุรี  แล้วข้ามมาเมืองชุมพรเมื่อ ณ วันเสาร์ เดือน ๑๒ ขึ้น ๑๒ ค่ำ .................................................................................................................................................... (๑) อยู่ในเรื่องเจรจาความเมือง  ในหนังสือชุด "ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๒๑"  ได้รวบรวมไว้ทุกฉบับ  ในรัชกาลที่ ๑ เจรจากันถึง ๕ ครั้ง  ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๗  เป็นอุบายศึกพระเจ้าปะดุง  ในขณะที่ทำศึกกับเมืองยะไข่และเมืองทางด้านตะวันตก  ได้ขอเป็นไมตรีกับไทยเพื่อไม่ให้ตีตลบหลังทางตะวันออกเข้าไป  พอปีรุ่งขึ้นก็กลับมาตีเมืองไทยใน "ศึกลาดหญ้า"  ฉบับที่ ๒ เจรจาเมื่อกองทัพไทยยกเข้าตีทวายเป็นสำนวนชวนให้เลิกรบ  ฉบับที่ ๓ เป็นกลอุบายเข้ามาสอดแนม เป็นเหตุให้พระยากาญจนบุรีถูกถอดเพราะหลงเชื่อ  ฉบับที่ ๔ ว่าพระเจ้าปะดุงทรงเบื่อหน่ายการสงครามขอเป็นไมตรีด้วย  และขอให้ไทยคืนหัวเมืองลานนา  ฉบับที่ ๕ ยุความว่า พระเจ้าเชียงใหม่(กาวิละ)แต่งให้พระพิมพิสารถือหนังสือออกไปถวายบรรณาการขอเป็นเมืองขึ้นพม่า  ทั้ง ๕ ฉบับไทยไม่เชื่อทั้งหมด  และไม่ยอมเป็นไมตรีด้วย ** (๒) สิ้นรัชกาลที่ ๑ ในปีนั้นเอง เมื่อ ณ วันพฤหัสบดี เดือน ๙ แรม ๓ ค่ำ ปีมะเส็งเอกศก จ.ศ. ๑๑๗๑  พ.ศ. ๒๓๕๒ ** แก้ไขเมื่อ 22 ธ.ค. 48 15:37:43 จากคุณ : กัมม์ - [ 21 ธ.ค. 48 16:04:56 ]

ความคิดเห็นที่ 13 ข้างฝ่ายในกรุงเทพฯ เมื่อได้ทราบข่าวศึกพม่าจึงโปรดฯให้เกณฑ์กองทัพยกออกไปต่อสู้ข้าศึก  ให้พระยาจ่าแสนยากร(บัว)คุมพล ๕๐๐๐ เดินบกยกลงไปก่อน  ให้เจ้าพระยาพลเทพไปอยู่รักษาเมืองเพชรบุรี  โปรดฯให้สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าฯกรมหลวงพิทักษ์มนตรี  เสด็จไปจัดการคอยส่งกองทัพอยู่ที่เมืองเพชรบุรี  ถ้าการหนักแน่นมาประการใด  ให้เจ้าพระยาพลเทพเป็นทัพหน้า  เจ้าฟ้าฯกรมหลวงพิทักษ์มนตรีเป็นทัพหลวง  ยกหนุนไปอีกทัพหนึ่ง  แล้วจะโปรดฯให้สมเด็จพระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคลเป็นจอมพลเสด็จยกกองทัพหลวงออกไปทางสถลมารคอีกทัพ ๑ รวม ๒ ทัพ  เป็นคน ๒๐๐๐๐ ฝ่ายแยฆองซึ่งคุมกองทัพพม่าที่จะไปตีเมืองถลางนั้น ยกมาตีเมืองตะกั่วป่าได้เมื่อวันอังคาร เดือน ๑๑ ขึ้น ๙ ค่ำ  แล้วก็ยกลงไปตีเมืองตะกั่วทุ่งได้อีกเมือง ๑  ด้วยเมืองทั้ง ๒ นั้นผู้คนพลเมืองน้อยไม่ต้องรบ  พอทัพพม่ามาถึงราษฎรก็อพยพหนีเข้าป่าไปหมด  พม่าได้เมืองตะกั่วป่าตะกั่วทุ่งแล้วได้ยกเข้าไปเกาะถลาง(๑)  ไปตั้งค่ายใหญ่อยู่ที่ปากพระ  ฝ่ายพระยาถลางรู้ความ  ก็บอกข้อราชการเข้ามา ณ กรุงเทพมหานคร  แล้วเกณฑ์พลไพร่เข้าประจำรักษาค่ายอยู่พรักพร้อมกัน  พม่าตั้งค่ายแล้วก็ยกไปตีค่ายบ้านดอนเมืองถลางตั้งค่ายล้อมอยู่ ๒๕ ค่าย  พวกชาวเมืองถลางต่อสู้ป้องกันเมืองเป็นสามารถ พม่าจะหักเอามิได้  จะคิดอุบายให้ถอยทัพกลับลงเรือแล่นไปเมื่อเดือน ๑๒ ข้างแรม ฝ่ายพระยาถลางแต่งให้คนไปสืบดู  ได้ความว่าพม่ายกกองทัพกลับไปหมดแล้ว  สำคัญว่าพม่าเลิกทัพกลับไปเมือง  ก็ปล่อยคนออกจากค่ายไปเที่ยวหากิน  เพราะเวลาที่ถูกล้อมอยู่นั้นในค่ายเมืองถลางขัดเสบียงอาหาร  ผู้คนอดอยากอยู่แล้ว จึงมิได้กักคนไว้  พม่าคาดคะเนเห็นว่าไทยจะเลิกการเตรียมการต่อสู้แล้ว  ก็กลับยกกองทัพมาขึ้นที่ปากพระบ้าง มาขึ้นที่ท่ายามู แขวงเมืองภูเก็ตบ้าง  เข้าล้อมเมืองถลางไว้อีกครั้ง ๑  เมื่อ ณวันอาทิตย์ เดือนอ้าย ขึ้น ๑๑ ค่ำ  พระยาถลางให้เรียกคนเข้าค่ายก็ไม่ทัน  คนไม่เต็มหน้าที่ดังแต่ก่อน เมื่อหนังสือเมืองถลางบอกข่าวศึกพม่าเข้ามากรุงเทพมหานคร  จึงโปรดฯให้พระยาทศโยธา พระยาราชประสิทธิ คุมกองทัพเมืองไชยาขึ้นทางปากพนม  ข้ามไปช่วยเมืองถลางทาง ๑  โปรดฯให้เจ้าพระยายมราช(น้อย)เป็นแม่ทัพ  พระยาท้ายน้ำเป็นแมทัพหน้า  ให้มีตราออกไปถึงเจ้าพระยานครศรีธรรมราช(พัด)  ให้เกณฑ์กองทัพไปสมทบเจ้าพระยายมราช  ไปช่วยรักษาเมืองถลางอีกกอง ๑  เจ้าพระยายมราช พระยาทศโยธา พระยาราชประสิทธิ  ได้ยกออกจากปากแม่น้ำเจ้าพระยา เมื่อวันเสาร์ เดือน ๑๒ แรม ๑๑ ค่ำ  สมเด็จพระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรฯก็เสด็จออกไปเมื่อ ณ วันอังคาร เดือนอ้าย ขึ้น ๑๓ ค่ำ  เสด็จทางชลมารคไปถึงเมืองเพชรบุรี  เจ้าพระยายมราชไปถึงเมืองนครศรีธรรมราชแล้ว  เจ้าพระยายมราช เจ้าพระยานคร ก็ยกลงไปตั้งอยู่ที่เมืองตรัง(๒) ครั้งนั้นกองทัพไทยมีความขัดข้องข้อสำคัญที่ไม่มีเรือจะรับกองทัพข้ามทะเลไปยังเกาะถลาง  แต่ฝ่ายข้างพม่านั้นได้ตระเตรียมเรือไว้เสียช้านาน  กองทัพไทยที่ยกลงไปถึงเมืองตรังต้องไปตั้งต้นต่อเรือ  แต่เห็นว่าถ้าจะรอจนต่อเรือแล้วจะยกไปไม่ทันช่วยเมืองถลาง  จึงรีบหาเรือที่ราษฎรใช้สอยกันในพื้นเมืองตามแต่จะได้  ให้พระยาท้ายน้ำคุมไพร่พลกอง ๑ ยกข้ามทะเลไปก่อน  พระยาท้ายน้ำยกไปถึงเกาะชนัก  พบพวกทัพเรือพม่าที่มาขึ้นท่ายามูนั้น  ได้รบกันในทะเล  กองทัพไทยยิงเรือพม่าแตกหนีกระจัดกระจายไป  เพราะพม่าเอาปืนใหญ่น้อยขึ้นบกแลผ่อนผู้คนไปล้อมเมืองถลางเมืองภูเก็ต  พวกพลที่เหลืออยู่สู้ไม่ได้  แต่เวลารบกันนั้น  เรือพระยาท้ายน้ำมีความประมาทมิได้ปิดระวังถังดินให้ดี  ละอองไฟปลิวไปตกถูกถังดินลุกขึ้นระเบิดเรือแตกออกไป  พระยาท้านน้ำแลคนในเรือลำนั้นตายเสียมาก  เหลืออยู่แต่ ๑๕ คน  หลวงสมุทรแลหลวงกำแหงซึ่งไปในกองพระยาท้ายน้ำ  เห็นกำลังไพร่พลไม่พอที่จะยกขึ้นไปรบเอาชัยชนะพม่าที่เมืองถลางได้  แม่ทัพก็ตายในที่รบ  จึงเก็บศพพระยาท้ายน้ำมาขึ้นที่คลองปากลาว แขวงเมืองนครศรีธรรมราชส่วนกองทัพพระยาทศโยธาซึ่งยกไปตั้งอยู่ปากน้ำพูงา(๓)  ก็ไปขัดข้องด้วยหาเรือส่งกองทัพไม่ได้อย่างเดียวกัน  จึงข้ามไปช่วยรักษาเกาะถลางไม่ทัน   ฝ่ายพม่ารู้ข่าวว่ากองทัพกรุงไปช่วยเมืองถลาง  จึงเร่งรัดเข้าตีค่ายเมืองภูเก็ตแตกแล้ว  ก็รวมพลไปสมทบกันตีค่ายเมืองถลาง  ตั้งล้อมเมืองอยู่ ๒๗ วัน  เมื่อ ณ วันเสาร์ เดือนยี่ ขึ้น ๙ค่ำ เมืองถลางก็แตก  ในเวลาพม่ากำลังรวบรวมผู้คนทรัพย์สมบัติอยู่ที่เมืองถลางนั้น พอกองทัพพระยาทศโยธาออกไปใกล้จะถึงที่ข้ามไปเมืองถลาง  ประจวบกับกองทัพเรือเมืองนครศรีธรรมราช  ซึ่งเจ้าพระยานคร(น้อย)แต่ยังเป็นพระยาบริรักษ์ภูเบศร์ คุมไปจากเมืองตรัง  แลกองทัพแขกเมืองไทรบุรีซึ่งยกไปช่วยราชการ  จวนจะถึงเข้าพร้อมกัน  พม่าได้ข่าวอันนี้  ในคืนวัน ๑ พม่าได้ยินเสียงคลื่นในทะเลสำคัญว่าเสียงปืนกองทัพไทย  ก็รีบกวาดต้อนผู้คนแลเก็บทรัพย์สมบัติลงเรือหนีไป(๔)  กองทัพไทยได้เมืองถลางคืนโดยง่าย แลจับได้พม่าที่ยังตกค้างอยู่ที่เมืองถลางหนีไม่ทันอีกเป็นอันมาก  ต่อมาอีก ๔ - ๕ วัน เรือลำเลียงเสบียงอาหารของพม่าซึ่งไม่รู้ว่าพม่าหลบหนีไปจากเมืองถลางแล้ว  ตามมาส่งเสบียงกัน  ไทยจับไว้ได้ทั้งผู้คนแลเสบียงอาหารเป็นเรือ ๔ ลำ  แต่เมือถลางครั้งนั้นยับเยินมาก  เพราะถูกพม่าเผาแลจับผู้คนเก็บทรัพย์สมบัติไปเสียก็มาก  กรมการแลราษฎรที่หลบหนีพ้นมือพม่าได้  ก็หนีข้ามาอาศัยอยู่ที่ฝั่ง  ไทยตีได้แต่ตัวเมืองคืน ส่วนกองทัพพม่าที่มาตีเมืองชุมพรยังตั้งอยู่ที่เมืองชุมพร  สมเด็จพระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคล  เสด็จลงไปถึงทัน  จึงมีรับสั่งให้พระยาจ่าแสนยากร(บัว)  ยกเข้าตีกองทัพพม่าที่เมืองชุมพร  พม่าต้านทานไม่ได้ก็แตกหนี  กองทัพไทยติดตามจับได้พม่าที่เมืองชุมพรและเมืองตะกั่วป่าเป็นอันมาก  ครั้นสืบได้ความว่ากองทัพพม่าที่ไปตีเกาะถลางได้เมืองถลาง เมืองภูเก็ต แลเลิกทัพกลับไปหมดแล้ว  กรมพระราชวังบวรฯจึงมีรับสั่งให้พระยาจ่าแสนยากรอยู่รักษาราชการ ณ เมืองชุมพร  แล้วให้รวบรวมกรมการราษฎรเมืองถลางซึ่งหลบหนีพม่าเข้ามาตั้งอยู่ที่ฝั่ง  ไปตั้งที่กราภูงา(๕)  ขึ้นเป็นเมืองเพื่อจะให้กลับไปตั้งอยู่ ณ เมืองถลางแลเมืองภูเก็ตตามเดิมต่อไป(๖)  ที่กราภูงาจึงได้เป็นเมืองพังงามาแต่ครั้งนั้น  เมื่อกรมพระราชวังบวรฯได้ทรงจัดวางการทั้งปวงเสร็จแล้ว  จึงเสด็จยกทัพหลวงกลับคืนพระนครด้วยเรือพระที่นั่งทางชลมารค  คนที่เหลือเรือก็ให้เดินบกเข้ามา. ................................................................................................................................................... (๑) เมืองถลางในเวลานั้นตั้งอยู่ที่เมืองเก่า อันอยู่ใกล้ชายทะเลด้านตะวันตกของเกาะข้างเหนือ  เมืองภูเก็ตเป็นเมืองขึ้นถลางอยู่ข้างด้านใต้ของเกาะอย่างทุกวันนี้ (๒) ในหนังสือเก่าเขียนว่า ตรังภุรา (๓) คือปากน้ำเมืองพังงาทุกวันนี้ (๔) เรื่อพม่าหนีไปจากเมืองถลาง  ด้วยสำคัญเสียงคลื่นเป็นเสียงปืนนี้  มีในจดหมายเหตุหนังสือพระราชวิจารณ์และกระแสรับสั่งพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  ในหนังสือจดหมายหลวงอุดม  แลปรากฏในหนังสืออื่นๆอีกหลายเรื่อง  เชื่อได้ว่าเป็นความจริง (๕) คำว่า "กรา" ตรงนี้เห็จจะมาแต่คำว่า "กวาลา" ภาษามลายู แปลว่า ปากน้ำ (๖) เมืองถลางครั้งนั้น เข้าใจว่าเป็นเมืองร้างอยู่หลายปี  จึงกลับไปตั้งขึ้นอีก  ไม่ได้ตั้งที่เมืองถลางเดิมที่อยู่ริมเกาะข้างหน้านอก  ด้วยข้าศึกจะจู่ถึงง่ายนัก  เข้ามาตั้งเมืองใหม่ชิดชายเกาะข้างหน้าใน  ประสงค์ให้ไปมาติดต่อกับหัวเมืองทางฝั่งได้ง่าย  เมืองถลางยังมีที่เมืองเก่าแลเมืองใหม่อยู่จนทุกวันนี้ แก้ไขเมื่อ 22 ธ.ค. 48 15:40:00 แก้ไขเมื่อ 21 ธ.ค. 48 16:10:21 จากคุณ : กัมม์ - [ 21 ธ.ค. 48 16:06:05 ]

ความคิดเห็นที่ 14 จากนั้นไม่นานก็มีหนังสือเข้ามาเจรจาความเมืองอีก  ว่าพระเจ้าปะดุงทรงพระสังเวชเบื่อหน่ายในการสงคราม... จากคุณ : กัมม์ - [ 21 ธ.ค. 48 16:06:31 ]

ความคิดเห็นที่ 15 บรรทัดสุดท้ายผิด  ขอแก้ไขนะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 21 ธ.ค. 48 16:07:10 ]

ความคิดเห็นที่ 16 พระโอรสพระธิดา ในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์ ประสูติก่อนอุปราชาภิเษก ๑. พระองค์เจ้าชาย ประสูติเมื่อปีกุนตรีศก จ.ศ. ๑๑๕๓ เจ้าจอมมารดาสำลี(พระราชธิดาในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี) สิ้นพระชนม์แต่ทรงพระเยาว์ในรัชกาลที่ ๑ ๒. พระองค์เจ้าชายประยงค์ ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือนยี่ แรม ๘ ค่ำ ปีกุนตรีศก จ.ศ. ๑๑๕๓ เจ้าจอมมารดาน่วม ในรัชกาลที่ ๒  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นธิเบศร์บวร ในรัชกาลที่ ๔  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมขุนธิเบศร์บวร สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๓ แรม ๑๓ ค่ำ ปีมะเส็งนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙ ทรงเป็นต้นสกุล  บรรยงกะเสนา ๓. พระองค์เจ้าหญิงประชุมวงศ์ ประสูติเมื่อปีขาลฉศก จ.ศ. ๑๑๕๖ เจ้าจอมมารดาสำลี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ ๔. พระองค์เจ้าชายปาน ประสูติเมื่อปีขาลฉศก จ.ศ. ๑๑๕๖ เจ้าจอมมารดาน่วม ในรัชกาลที่ ๓  โปรดฯให้สภาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นอมรมนตรี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ ๕. พระองค์เจ้าหญิงนัดดา ประสูติเมื่อปีมะโรงอัฐศก จ.ศ. ๑๑๕๘ ในเจ้าจอมมารดาสำลี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อปีมะเส็งนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙  พระชันษา ๖๑ ปี ๖. พระองค์เจ้าขนิษฐา ประสูติเมื่อปีมะเมีย สัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๑๖๐ เจ้าจอมมารดาสำลี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือนยี่ แรใ ๕ ค่ำ ปีชวดอัฐศก จ.ศ. ๑๒๓๘ ๗. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติเมื่อปีมะแมเอกศก จ.ศ. ๑๑๖๑ เจ้าจอมมารดาน่วม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๒ ๘. พระองค์เจ้าชายพงศ์อิศเรศ ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือ ๑๒ แรม ๒ ค่ำ ปีวอกโทศก จ.ศ. ๑๑๖๒ เจ้าจอมมารดาสำลี ในรัชกาลที่ ๔  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นกษัตริย์ศรีศักดิเดช สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๘ อุตราสาฒ ขึ้น ๑๐ ค่ำ ปีจอฉศก จ.ศ. ๑๒๓๖ พระชันษา ๗๕ ปี ๙. พระองค์เจ้าหญิงสุวรรณ ประสูติเมื่อปีระกาตรีศก จ.ศ. ๑๑๖๓ เจ้าจอมมารดาก้อนทอง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๓ ๑๐.พระองค์เจ้าชายไม้เทศ ประสูติเมื่อปีจอจัตวาศก จ.ศ. ๑๑๖๔ เจ้าจอมมมารดาเหมใหญ่ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๒ ๑๑. พระองค์เจ้าชายภุมริน ประสูติเมื่อปีจอจัตวาศก จ.ศ. ๑๑๖๔ เจ้าจอมมารดาทรัพย์ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๓ ทรงเป็นต้นสกุล  ภุมรินทร ๑๒. พระองค์เจ้าหญิงอำพัน ประสูติเมื่อปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๑๖๕ เจ้าจอมมารดาปิ่น สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพุทธ เดือน ๓ แรม ๑๒ ค่ำ ปีมะเส็งตรีศก จ.ศ.๑๒๔๓  พระชันษา ๗๙ ปี ๑๓. พระองค์เจ้าชายภุมเรศ ประสูติเมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๓ ขึ้น ๑๐ ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๑๖๕ เจ้าจอมมารดาทรัพย์ ในรัชกาลที่ ๔  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นอมเรศรัศมี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อปีมะโรงโทศก จ.ศ. ๑๒๔๒ ทรงเป็นต้นสกุล  อมเรศ ๑๔. พระองค์เจ้าหญิงนฤมล ประสูติเมื่อปีชวดฉศก จ.ศ.๑๑๖๖ เจ้าจอมมารดาสำลี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๒ ประสูติเมื่อเสด็จดำรงพระยศเป็นพระบัณฑูรน้อย ๑๕. พระองค์เจ้าหญิงงาม ประสูติเมื่อปีขาลอัฐศก จ.ศ. ๑๑๖๘ เจ้าจอมมารดาก้อนทอง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๓ ๑๖. พระองค์เจ้าชายเสือ ประสูติเมื่อปีขาลอัฐศก จ.ศ. ๑๑๖๘ เจ้าจอมมารดาน่วม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ ทรงเป็นต้นสกุล พยัคฆเสนา ๑๗. พระองค์เจ้าชายใย ประสูติเมื่อปีเถาะนพศก จ.ศ. ๑๑๖๙ เจ้าจอมมารดาศิลา สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ ทรงเป็นต้นสกุล  รังสิเสนา ๑๘. พระองค์เจ้าชายกระต่าย ประสูติเมื่อปีเถาะนพศก จ.ศ. ๑๑๗๐ เจ้าจอมมารดาน่วม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๓ ๑๙. พระองค์เจ้าชายทับทิม ประสูติเมื่อปีมะโรงสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๑๗๐ เจ้าจอมมารดาน้อยใหญ่ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๓ ๒๐. พระองค์เจ้าหญิงมณฑา ประสูติเมื่อปีมะเส็งเอกศก จ.ศ. ๑๑๗๑ เจ้าจอมมารดาน่วม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ แก้ไขเมื่อ 21 ธ.ค. 48 21:09:38 จากคุณ : กัมม์ - [ 21 ธ.ค. 48 21:02:39 ]

ความคิดเห็นที่ 17 ๒๑. พระองค์เจ้าชายฤกษ์ ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๑๐ ขึ้น ๖ ค่ำปีมะเส็งเอกศก จ.ศ. ๑๑๗๑ เจ้าจอมมารดาน้อยเล็ก ทรงผนวชเป็นสามเณรมาแต่ในรัชกาลที่ ๒ ในรัชกาลที่ ๓  ได้เป็นพระราชาคณะ  สถิต ณ วัดบวรนิเวศ ในรัชกาลที่ ๔  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นบวรรังษีสุริยพันธ์ ในรัชกาลที่ ๕  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ ฯ ต่อมาเมื่อปีเถาะตรีศก  จ.ศ. ๑๒๕๓  ได้ทรงรับมหาสมณุตมาภิเษกเป็น  สมเด็จกรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ ฯ ที่สมเด็จพระมหาสังฆปรินายก  ทั่วทั้งพระราชอาณาเขต สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพุธ เดือน ๑๑ ขึ้น ๘ค่ำ ปีมะโรงจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๕๔  พระชันษา ๘๔ ปี ประสูติเมื่ออุปราชาภิเษกแล้ว ๒๒. พระองค์เจ้าชาย(แฝด) ประสูติเมื่อปีมะเมียโทศก จ.ศ. ๑๑๗๒ เจ้าจอมมารดาทรัพย์ สิ้นพระชนม์ในวันประสูติ ๒๓. พระองค์เจ้าหญิง(แฝด) ประสูติเมื่อปีมะเมียโทศก จ.ศ. ๑๑๗๒ เจ้าจอมมารดาทรัพย์ สิ้นพระชนม์ในวันประสูติ ๒๔. พระองค์เจ้าชาย ประสูติเมื่อปีมะเมียโทศก จ.ศ. ๑๑๗๒ เจ้าจอมมารดาศิลา สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๒ ๒๕. พระองค์เจ้าหญิงปทุมเมศ ประสูติเมื่อปีมะเมียโทศก จ.ศ. ๑๑๗๒ เจ้าจอมมารดาเอี่ยม สิ้นพรีชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันจันทร์ เดือนยี่ ขึ้น ๑๒ ค่ำ ปีกุนนพศก จ.ศ. ๑๒๔๙  พระชันษา ๗๙ ปี ๒๖. พระองค์เจ้าเกสร ประสูติเมื่อปีมะเมียโทศก จ.ศ. ๑๑๗๒ เจ้าจอมมารดาปิ่น สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๒ ๒๗. พระองค์เจ้าชายชุมแสง ประสูติเมื่อปีมะเมียโทศก จ.ศ. ๑๑๗๒ เจ้าจอมมารดาเล็ก สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันศุกร์ เดือน ๔ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีระกาตรีศก จ.ศ. ๑๒๒๓ ทรงเป็นต้นสกุล  สหาวุธ ๒๘. พระองค์เจ้าสาททิพากร ประสูติเมื่อปีมะเมียโทศก จ.ศ. ๑๑๗๒ เจ้าจอมมารดาน้อยเล็ก สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๓ ๒๙. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติเมื่อปีมะแมตรีศก จ.ศ. ๑๑๗๓ เจ้าจอมมารดาม่วง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๓ ๓๐. พระองค์เจ้าหญิงนุ่ม ประสูติเมื่อปีมะแมตรีศก จ.ศ. ๑๑๗๓ เจ้าจอมมารดานิ่ม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๗ แรม ๑๓ ค่ำ ปีขาลสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๒๔๐  พระชันษา ๖๘ ปี ๓๑. พระองค์เจ้าชาย ประสูติเมื่อปีวอกจัตวาศก จ.ศ. ๑๑๗๔ เจ้าจอมมารดานก(ภายหลังได้เป็นท้าวสมศักดิ์) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๒ ๓๒. พระองค์เจ้าชายยุคันธร ประสูติเมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๑๒ แรม ๑๑ ค่ำ ปีวอกจัตวาศก จ.ศ. ๑๑๗๔ เจ้าจอมมารดาน้อยเล็ก ในรัชกาลที่ ๔  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นอนันตการฤทธิ์   ทรงว่าการกรมทหารในญวน สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๘ อุตราสาฒ แรม ๑๐ ค่ำ ปีมะโรงโทศก จ.ศ. ๑๒๔๒  พระชันษา ๖๙ ปี ทรงเป็นต้นสกุล  ยุคันธร ๓๓. พระองค์เจ้าชายสีสังข์ ประสูติเมื่อปีระกาเบญจศก จ.ศ. ๑๑๗๕ เจ้าจอมมารดาเอี่ยม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๓ เมื่อวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๖ ปีมะเส็งสัปตศก จ.ศ. ๑๒๐๗ ทรงเป็นต้นสกุล  สีสังข์ ๓๔. พระองค์เจ้าหญิงดวงจันทร์ ประสูติเมื่อปีระกาเบญจศก จ.ศ. ๑๑๗๕ เจ้าจอมมารดาศรี(ธิดาเจ้าเวียงจันทร์) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ ๓๕. พระองค์เจ้าชายรัชนิกร ประสูติเมื่อปีจอฉศก จ.ศ. ๑๑๗๖ เจ้าจอมมารดาพลับ(จินตรา) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ ทรงเป็นต้นสกุล รัชนิกร ๓๖. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติเมื่อปีจอฉศก จ.ศ. ๑๑๗๖ เจ้าจอมมารดาม่วง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๓ ๓๗. พระองค์เจ้าชายทัดทรง ประสูติเมื่อปีชวดอัฐศก จ.ศ. ๑๑๗๘ เจ้าจอมมารดาแจ่ม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันจันทร์ เดือน ๘ ขึ้น ๔ ค่ำ ปีระกาฉศก จ.ศ. ๑๒๔๖ ๒๘. พระองค์เจ้าชายรองทรง ประสูติเมื่อปีชวดอัฐศก จ.ศ. ๑๑๗๘ เจ้าจอมมารดาภู่(อิเหนา) ในรัชกาลที่ ๔  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นสิทธิสุขุมการ ทรงกำกับโรงทอง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๖ ขึน ๑๒ ค่ำ ปีชวดอัฐศก จ.ศ. ๑๒๓๘ ทรงเป็นต้นสกุล  รองทรง ๓๙. พระองค์เจ้าชายสุดวอน ประสูติเมื่อปีฉลูนพศก จ.ศ. ๑๑๗๙ เจ้าจอมมารดามี(บุษบา) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๓ ๔๐. พระองค์เจ้าหญิงสุด  (บางแห่งว่า สุดศาลา) ประสูติเมื่อปีฉลูนพศก จ.ศ. ๑๑๗๙ เจ้าจอมมารดาม่วง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ ประสูติก่อนอุปราชาภิเษก   ๑๔    พระองค์ ประสูติเมื่อเสด็จดำรงพระยศพระบัณฑูรน้อย   ๗    พระองค์ ประสูติเมื่ออุปราชาภิเษกแล้ว    ๑๙   พระองค์ รวมทั้งสิ้น   ๔๐   พระองค์ แก้ไขเมื่อ 22 ธ.ค. 48 11:30:39 จากคุณ : กัมม์ - [ 21 ธ.ค. 48 21:02:58 ]

ความคิดเห็นที่ 18 --๑๒-- - มา ศึกพม่คราวนั้น - แม้รบชนะ ทัพปหลวง - ถึงยังเสด็จอยู่ก็ทรงพระชราทุพพลภาพ เห็ว่า - กะเกณฑ์ให้ต่อเรือรบใหญ่น้อยเป็นอันมาก ครั้งนั้นคในกองทัพ -   เป็นเหตุให้ พระยากาญจบุรี --๑๓-- - ได้ความว่า พมา ยกกองทัพกลับไปหมดแล้ว --> พม่า นะ - แต่เวลารบกันนั้น เรือพระบยาท้ายน้ำมี - กรมการแลราษฎรที่หลบหนี พ้อนมือพม่าได้   - ยกเข้าตีกองทัพพม่าที่เมืองชุมพร พม่าต้าทาน แก้ไขเมื่อ 22 ธ.ค. 48 14:54:54 จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 22 ธ.ค. 48 14:53:32 ]

ความคิดเห็นที่ 19 ขอบคุณครับ ท่าน จำปูน ตรวจทานกันเสร็จแล้ว  ค่อยขึ้นตอนต่อไปนะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ธ.ค. 48 15:41:24 ]

ความคิดเห็นที่ 20 ตรวจหมดแล้วล่ะครับ ท่าน อาจจะหลงๆไปบ้าง รายพระนาม ผิดถูกอย่างไรไม่ทราบ เพราะไม่มีจะเทียบเคียง ดังนั้น ผ่านหมด ครับ จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 22 ธ.ค. 48 16:44:02 ]

ความคิดเห็นที่ 21 ขอบคุณครับ   ถ้าอย่างนั้นขึ้นตอนต่อไปเลยนะครับ ตำนานวังหน้า - กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K3973345/K3973345.html จากคุณ : กัมม์ - [ 23 ธ.ค. 48 11:38:09 ]