PANTIP.COM : K3973345 ตำนานวังหน้า - กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ [ประวัติศาสตร์]

ความคิดเห็นที่ 1

เมื่อกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์สวรรคตแล้ว วังหน้าว่างมาอีก ๗ ปี ด้วยไม่ได้ทรงตั้งพระมหาอุปราชมาจนตลอดรัชกาลที่ ๒ ในระหว่างนั้นเจ้านายฝ่ายในพระราชวังบวรฯ ทั้งที่เป็นพระราชธิดาในกรมพระราชวังบวรฯรัชกาลที่ ๑ และรัชกาลที่ ๒ เสด็จลงมาอยู่ตำหนักในพระราชวังหลวงหลายพระองค์ แต่พระองค์เจ้าดาราวดีพระราชธิดากรมพระราชวังบวรฯรัชกาลที่ ๑ นั้นพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นศักดิพลเสพทูลขอไปเป็นพระชายา

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เสด็จสวรรคตเมื่อปีวอก จุลศักราช ๑๑๘๖ พ.ศ. ๒๓๖๗ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ราชสมบัติ ทรงพระราชดำริว่ากรมหมื่นศักดิพลเสพมีบำเหน็จความชอบมาก จะโปรดฯให้เป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคล และมีรับสั่งว่าวังหน้าเป็นพระราชวังใหญ่โต หาควรจะทิ้งไว้ให้เป็นวังร้างไม่ กรมหมื่นศักดิพลเสพก็เป็นพระราชบุตรเขยของกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท พ้นข้อรังเกียจที่กล่าวกันว่า ทรงแช่งสาปไว้แต่ก่อน จึงโปรดฯให้เสด็จไปเฉลิมพระราชมณเฑียรประทับอยู่ในพระราชวังบวรฯ

ได้ทำการอุปราชาภิเษกเมื่อ ณ วันอาทิตย์ เดือน ๑๐ แรม ๖ ค่ำ ลักษณะการพิธีที่ทำครั้งรัชกาลที่ ๓ คราวนี้ โดยยุติว่าครั้งกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์เป็นตำราอุปราชาภิเษก จึงปลูกพลับพลาข้างโรงละคร ให้กรมหมื่นศักดิพลเสพเสด็จเข้ามาประทับแรมอยู่ในพระบรมมหาราชวังตลอดเวลาพิธี และเสด็จไปทรงเครื่องที่พระที่นั่งดุสิดาภิรมย์ แล้วแห่ขึ้นไปทรงฟังสวดที่พระราชวังบวรฯเหมือนเมื่อครั้งรัชกาลที่ ๒ แปลกกับอุปราชาภิเษกครั้งรัชกาลที่ ๒ แต่ที่พระสงฆ์สวดในพระราชวังบวรฯเป็น ๔ แห่ง คือ พระที่นั่งวสันตพิมานแห่ง ๑ พระที่นั่งวายุสถานอมเรศแห่ง ๑ พระที่นั่งพรหเมศรังสรรค์แห่ง ๑ และพระที่นั่งสุทธาสวรรค์อีกแห่ง ๑ กับดูเหมือนจะลดถาดทองและตั่งไม้มะเดื่อที่ที่สรง และลดกระบวนที่แห่เสด็จลงบ้าง ด้วยปรากฏในหมายกรมวังตรง ๒ ข้อนั้นว่า "ให้ไปทูลถามกรมหมื่นรักษ์รณเรศ" แต่จะยุติเป็นอย่างไรหาทราบไม่ กรมหมื่นศักดิพลเสพเป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคลเมื่อพระชนมายุได้ ๔๐ พรรษา

กรมพระราชวังมหาศักดิพลเสพได้ทรงสถาปนาการในพระราชวังบวรฯหลายอย่าง ทราบได้โดยจดหมายเหตุบ้าง โดยสังเกตฝีมือช่างบ้าง เวลานั้นพระราชมณเฑียรสถานเห็นจะชำรุดทรุดโทรมมาก เข้าใจว่ากรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพทรงซ่อมแซมพระวิมานทั้ง ๓ หลัง และในคราวที่ซ่อมแซมนี้ ทรงสร้างเพิ่มเติมขึ้นใหม่ด้วย คือ

ในหมู่พระวิมาน ต่อมุขหลังตรงพระวิมานองค์กลางออกไปเป็นท้องพระโรงหลังมุข ๑ ขนานนามว่า พระที่นั่งปฤษฎางค์ภิมุข ส่วนมุขหน้าของเดิมแปลงเป็นมุขกระสัน นานนามว่า พระที่นั่งภิมุขมนเทียร^(๑)

ให้รื้อทิมมหาวงศ์ด้านตะวันออกเสียทั้งด้าน แล้วสร้างพระที่นั่งเป็นท้องพระโรงขึ้นใหม่อีกองค์ ๑ ต่อจากมุขของเดิม ให้พระที่นั่งบุษบกมาลาที่มุขเด็ดเดิมอยู่เป็นประธานในท้องพระโรงนั้น หน้าท้องพระโรงพอต่อถึงบริเวณพระที่นั่งสุทธาสวรรย์ ท้องพระโรงที่ทำใหม่นี้ เอาอย่างพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยในพระราชวังหลวง ขนานนามว่า พระที่นั่งอิศราวินิจฉัย ยังปรากฏอยู่จนทุกวันนี้

สร้างหอพระขึ้นสองข้างมุขกระสันที่ต่อกับท้องพระโรง รูปหลังคาเป็นทรงเก๋งจีน หอหลังเหนือเป็นที่ไว้พระอัฐิเหมือนอย่างหอพระธาตุมณเฑียรในพระราชวังหลวง หอหลังใต้เป็นที่ไว้พระพุทธรูปเหมือนอย่างหอพระสุลาลัยพิมานที่เป็นคู่กัน

พระที่นั่งสุทธาสวรรย์ เครื่องบนซ่อมใหม่ ต่อเฉลียงเสาลอยรอบ และทำซุ้มพระแกลใหม่ อย่างที่ปรากฏอยู่ทุกวันนี้

พระที่นั่งศิวโมกข์พิมาน ที่เป็นห้องพิพิธภัณฑ์ทุกวันนี้ เข้าใจว่ากรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพโปรดให้รื้อของเดิมทำให้ใหม่ทั้งหลัง ด้วยของที่ยังปรากฏอยู่เป็นฝีมือช่างครั้งรัชกาลที่ ๓ ทั้งนั้น ของเดิมเห็นจะเล็กขนาดเท่าพระที่นั่งทรงปืนที่กรุงเก่า และบางทีจะสร้างเป็นเครื่องไม้ด้วยซ้ำไป

ที่กลางสระซึ่งรื้อพระที่นั่งพิมานดุสิดาเสียเมื่อในรัชกาลที่๒ นั้น กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพทรงสร้างพระที่นั่งขึ้นใหม่อีกองค์ ๑ ขนานนามว่า "พระที่นั่งรังสรรค์จุฬาโลก" แต่เห็นจะสร้างเป็นเครื่องไม้ ต่อมาจึงหักพังเสียหมด ทราบไม่ได้ในเวลานี้ว่ารูปสัณฐานเป็นอย่างไร ที่ทราบว่าสร้างพระที่นั่งขึ้นใหม่ตรงนั้น เพราะนามพระที่นั่งยังปรากฏอยู่เท่านั้น

สิ่งสำคัญที่กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพทรงสร้างขึ้นใหม่ในพระราชวังบวรฯมีอีกสิ่งหนึ่ง คือ วัดบวรสถานสุทธาวาส^(๒) เรียกกันเป็นสามัญแต่ก่อนว่า "วัดพระแก้ววังหน้า" เพราะอยู่ในวังเหมือนกับวัดพระศรีรัตนศาสดารามในพระราชวังหลวง ทรงอุทิศที่สวนกระต่ายเดิมสร้างวัดถวายเป็นพุทธบูชา เหตุที่จะสร้างวัดบวรสถานสุทธาวาสเล่ากันมาเป็นหลายอย่าง แต่ไม่ยุติว่าจะเป็นความจริงได้แน่ กล่าวกันว่าทรงสร้างแก้บนครั้งเสด็จยกทัพไปปราบกบฏเวียงจันทน์ เล่ากันอีกอย่างหนึ่งว่า แต่เดิมจะทรงสร้างเป็นยอดปราสาท จนปรุงตัวไม้แล้ว พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงทราบ มีรับสั่งให้ไปห้ามว่า ในพระราชวังบวรไม่มีธรรมเนียมที่จะมีปราสาท กล่าวกันว่าเป็นเหตุให้กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพน้อยพระทัยมาก จึงโปรดให้แก้เป็นหลังคาจตุรมุขอย่างเช่นปรากฏอยู่ทุกวันนี้

มีสิ่งต่างๆที่ทรงสร้างในวัดบวรสุทธาวาสโดยปราณีตบรรจงหลายอย่าง แล้วเสาะหาพระพุทธรูปที่เป็นของงามของแปลก และเครื่องศิลาโบราณต่างๆมาตกแต่ง พระเจดีย์ก็ถ่ายแบบอย่างพระเจดีย์สำคัญ เช่นพระธาตุพนมเป็นต้น มาสร้างขึ้นหลายองค์ แต่การสร้างวัดบวรสุทธาวาสไม่ทันแล้วเสร็จ ที่เล่ากันมาเป็นแน่นอนนั้น ว่ากรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพทรงสร้างพระพุทธรูปยืนองค์หนึ่ง สำหรับที่จะประดิษฐานที่ในพระอุโบสถ ยังไม่ทันแล้วพอประชวรหนักใกล้จะสวรรคต จึงทรงจบพระหัตถ์ผ้าห่มประทานพระองค์เจ้าดาราวดีไว้ ดำรัสสั่งว่าต่อไปถ้าท่านผู้ใดเป็นใหญ่ได้ทรงบูรณะวัดนั้น ให้ถวายผ้านี้ ทูลขอให้ช่วยทรงพระให้ด้วย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงรับผ้าผืนนั้น ทรงพระพุทธรูปถวายสมดังพระราชอุทิศของกรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ จึงได้ปรากฏความที่กล่าวมานี้

กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ ดำรงพระยศเป็นพระมหาอุปราชอยู่ ๘ ปี ประชวนโรคมานน้ำ สวรรคตเมื่อ ณ วันอังคาร เดือน ๖ ขึ้น ๒ ค่ำ ปีมะโรง จุลศักราช ๑๑๙๔ พ.ศ. ๒๓๗๕ พระชนมายุได้ ๔๘ พรรษา พระศพประดิษฐานไว้ที่พระที่นั่งอิศราวินิจฉัย ถึงเดือน ๕ ปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๓๗๖ เชิญพระศพแห่ออกพระเมรุที่ท้องสนามหลวง^(๓) มีงานมหรสพ วัน (ลดลงกว่าครั้งรัชกาลที่ ๒) พระราชทานเพลิงเมื่อวันแรม ๒ ค่ำ เดือน ๕ แล้วเชิญพระอัฐิไปประดิษฐานไว้ในพระราชวังบวรฯ แต่นั้นวังหน้าก็ว่างมา ว่างคราวนี้ถึง ๑๘ ปี .

....................................................................................................................................................

(๑) คำว่า "มณเฑียร" และคำว่า "มนเทียร" นี้ ทรงใช้ทั้งสองอย่างในหลายๆเล่ม ผมขอใช้คำว่า "มณเฑียร" ทั้งหมด ยกเว้นส่วนที่เป็นชื่อเฉพาะนะครับซึ่งจะใช้ตามต้นฉบับ **

(๒) นานว่า "บวรสถานสุทธาวาศ" นี้ สงสัยว่าจะพระราชทานต่อในรัชกาลที่ ๔

(๓) การแห่พระศพกรมพระราชวังบวรฯรัชกาลที่ ๑ และรัชกาลที่ ๓ เข้าใจว่า แห่จากวังหน้าลงมาพระเมรุ เหมือนอย่างครั้งรัชกาลที่ ๕ แต่ยังไม่พบจดหมายเหตุที่จะสอบ
แก้ไขเมื่อ 25 ธ.ค. 48 16:41:09

จากคุณ : กัมม์ - [ 23 ธ.ค. 48 13:16:00 ]

ความคิดเห็นที่ 6

(คัดจาก ประชุมพงศาวดารภาคที่ ๓๓ "รายการบำเพ็ญพระราชกุศล เฉมิลพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อปีชวดยังเป็นนพศก พ.ศ. ๒๔๓๑" ในส่วนเทศนาพระราชประวัติ - พระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว)

ศึกเวียงจันทน์

การสงครามซึ่งมีในรัชกาลนั้น เริ่มตันตั้งแต่เมื่อปีระกาสัปตศก จ.ศ. ๑๑๘๗ อนุเจ้าเมืองเวียงจันทน์ลงมาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทในการพระบรมศพพระบาทสมเด็พระพุทธเลิศหล้านภาลัย มีข้อบาดหมางด้วยโลภเจตนา ครั้นเมื่อกลับขึ้นไปเมืองเวียงจันทน์แล้ว จึ่งปรึกษาพร้อมด้วยบุตรหลานแสนท้าวพระยาลาว ว่าในกรุงพระมหานครเวลานี้ เจ้านายที่มีพระชนม์พรรษามากเป็นผู้ใหญ่ก็ล่วงไปเสียโดยมาก ยังมีแต่เจ้านายซึ่งมีพระชนม์พรรษาน้อย ไม่คล่องแคล่วชำนิชำนาญในการสงคราม ฝ่ายอังกฤษก็มารบกวนอยู่ เห็นว่าจะหักหาญเอาพระนครได้โดยง่าย จึ่งได้คิดอ่านเกลี้ยกล่อมและกดขี่หัวเมืองลาวซึ่งยังมิได้อยู่ในอำนาจ ให้ยินยอมเข้าเป็นพวกตัวได้ตลอดลงมาจนจดแดนเขมรป่าดง แล้วจัดกองทัพตระเตรียมไว้พรักพร้อม

ครั้นเดือนยี่ ปีจออัฐศก จ.ศ.๑๑๘๘ จึ่งให้ราชวงศ์ผู้บุตรเป็นทัพหน้า คุมคนสามพันคนลงมาโดยทางเมืองนครราชสีมา ลวงเบิกเสบียงอาหารที่เมืองนครราชสีมาได้แล้ว ลงมาตั้งอยู่ ณ ตำบลขอนขวางใกล้เมืองสระบุรี ให้ลงมาเกลี้ยกล่อมพระยาสระบุรี ซึ่งเป็นลาวพุงดำและนายครัวลาวพุงขาวเข้าด้วย กวาดครอบครัวอพยพไทยจีนลาวซึ่งตั้งอยู่ ณ เมืองสระบุรีได้เป็นอันมาก

ฝ่ายอนุกับสุทธิสารผู้บุตรก็ยกกองทัพใหญ่ตามลงมาตั้งค่ายตำบลทะเลหญ้า ใกล้เมืองนครราชสีมา ในขณะนั้นเจ้าพระยานครราชสีมาและพระยาปลัดไปราชการเมืองเขมรป่าดง จึ่งให้หาตัวพระยายกกระบัตรและกรมการออกไปบังคับ ให้กวาดต้อนครอบครัวเมืองนครราชสีมาขึ้นไปเมืองเวียงจันทน์ กรมการทั้งนั้นมิอาที่จะขัดขวางได้ พวกลาวก็ควบคุมครอบครัวอพยพเดินไปโดยระยะมทาง

ในขณะนั้นพระยาปลัดทราบเหตุการณ์ จึ่งรีบกลับมาทำเป็นขอสวามิภักดิ์ยินยอมจะไปเมืองเวียงจันทน์ด้วย แล้วจึ่งขอเครื่องศัสตราวุธซึ่งอนุให้เก็บเสียแต่ชั้นพร้าก็มิได้เหลือนั้น พอไปหาเสบียงตามทางได้บ้างเล็กน้อย ครั้นเมื่อเดินครัวไปถึงทุ่งสำริดหยุดพักอยู่ เวลากลางคืนพวกครัวกลับต่อสู้ลาว แย่งชิงศัสตราวุธได้ฆ่าลาวตายเป็นอันมาก พวกลาวก็พากันแตกตื่นลงมายังเมืองนครราชสีมา^(๑) ฝ่ายพระยาปลัดก็ตั้งค่ายมั่นอยู่ ณ ทุ่งสำริดคอยต่อสู้

ครั้นอนุได้ทราบความแล้ว แต่งให้ขุนนางลาวขึ้นไปปราบปราม พวกเมืองนครราชสีมาก็ต่อสู้พวกลาวแพ้พ่ายมา ฝ่ายราชวงศ์ซึ่งลงมากวาดต้อนครัวอยู่ ณ เมืองสระบุรี ทราบข่าวว่ากองทัพกรุงเทพมหานครจะขึ้นไปเป็นหลายทัพหลายทาง ก็เร่งรีบเดินครัวขึ้นไปยังเมืองนครราชสีมา อนุก็ให้เกิดหวาดหวั่นครั่นคร้าม มิอาจจะยกรุกรีบลงมา ด้วยสำคัญว่าครัวเมืองนครราชสีมาต่อสู้แข็งแรงนั้น จะเป็นกองทัพใหญ่ของเจ้าพระยานครราชสีมา จึ่งคิดว่าจะรับกองทัพกรุงเทพฯที่เมืองนครราชสีมามิได้ ด้วยกลัวจะเป็นศึกขนาบ

ครั้น ณ เดือน ๔ แรม ๑๑ ค่ำก็เลิกทัพกลับขึ้นไป ให้ราชวงศ์แยกทางไปกดขี่เมืองหล่มศักดิ์ให้อยู่ในอำนาจ แล้วตั้งมั่นอยู่ในที่นั้น ส่วนตัวอนุถอยขึ้นไปตั้งค่ายที่หนองบัวลำพู ให้พระยานรินทร์คุมพลสามพันอยู่รักษา แล้วยกขึ้นไปตั้งค่ายช่องเขาสารเป็นทางแยก ให้พระยาสุโพเพี้ยชานนคุมพลสองหมื่นเป็นทัพใหญ่ตั้งอย่สกัดต้นทาง ตัวอนุยกขึ้นไปตั้งค่ายอยู่บนเขาสาร แล้วให้พระยาเชียงสาตั้งค่ายตำบลสนมแห่ง ๑ กองคำตั้งค่ายตำบลช่องรั้วแตกตำบล ๑ แต่ส่วนเจ้าอุปราชซึ่งให้ไปกวาดต้อนผู้คนตามหัวเมืองลาวนั้นตั้งอยู่เมืองสุวรรณภูมิ

ฝ่ายข้างกรุงเทพฯมหานครได้ทรงทราบข่าวศึก ก็ทรงพระวิตกเป็นอันมาก ด้วยต้องกับคำซึ่งมีผู้ทำนายไว้แต่ก่อนมา และประจวบกับเวลาซึ่งมีสบประมาทคาดหมายอายุแผ่นดินไว้ด้วย จึ่งดำรัสให้เสนาบดีข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อยเกณฑ์กันตั้งค่ายรายทางตามท้องทุ่งหลังพระนคร ตั้งแต่ทุ่งวัวลำพองไปจนทุ่งบางกะปิจนตกลำน้ำป้องกันนครเป็นสามารถ แล้วโปรดฯให้กรมพระราชวังบวรสถานมงคลเป็นแม่ทัพใหญ่ เสด็จยกยาตราจากกรุงเทพมหานคร ในเดือน ๔ ขึ้น ๖ ค่ำ เสด็จไปประชุมทัพที่ท่าเรือพระบาท จึ่งโปรดฯให้พระยาจ่าแสนยากร พระยากลาโหมราชเสนา พระยาพิไชยบุรินทรา พระยาณรงค์วิไชย สี่นายเป็นทัพหน้าที่ ๑ กรมหมื่นนเรศรโยธี กรมหมื่นเสนีบริรักษ์ เป็นทัพหน้าที่ ๒ กรมหมื่นเสนีเทพเป็นทัพหน้าที่วังหลวง กรมหมื่นนรานุชิต กรมหมื่นสวัสดิวิไชย เป็นปีกซ้ายปีกขวา กรมหมื่นรามอิศเรศเป็นยกกระบัตร กรมหมื่นธิเบศบวรเป็นจเรทัพ กรมหมื่นเทพพลภักดิ์เป็นเกียกกาย พระนเรนทรราชารเป็นทัพหลัง ทัพหลวงยกขึ้นทางดงพระยากลางทัพ ๑

เจ้าพระยาอภัยภูธรคุมทัพหัวเมืองเหนือห้าพันขึ้นทางเมืองเพชรบูรณ์ทัพ ๑ พระยาไกรโกษาคุมทัพหัวเมืองสามพันขึ้นทางเมืองพิษณุโลก เมืองนครไทยทัพ ๑ กองทัพทั้งสองนี้ให้พร้อมกันยกขึ้นไปตีทัพราชวงศ์ที่เมืองหล่มศักดิ์เป็นศึกขนาบ แล้วโปรดฯให้พระยาราชวรานุกุล พระยารามกำแหง พระยาราชรองเมือง พระยาจันทบุรี กุมกองทัพออกไปทางเมืองพระตะบองขึ้นไปเกณฑ์คนเมืองสุรินทร์ เมืองสังขะเขมรป่าดง ตีขึ้นไปทางเมืองนครจำปาศักดิอีกทัพ ๑ แล้วโปรดฯให้มีกองทัพอีกสี่กองออกทางเมืองปราจีนบุรี ยกขึ้นทางชองเรือแตก ทัพที่ ๑ พระยาราชสุภาวดี ทัพที่ ๒ เจ้าพระยาพระคลัง ทัพที่ ๓ กรมหมื่นพิพิธภูเบนทร์ กรมหมื่นพิทักษ์เทเวศร ทัพที่ ๔ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์ ให้มีอำนาจบังคับได้สิทธิ์ขาดทั้ง ๔ ทัพ

แต่ครั้นเมื่อเจ้าพระยานครศรีธรรมราชได้ทราบท้องตราให้หาแล้ว มีใบบอกมาว่า อังกฤษมีเรือรบมาทอดอยู่ที่แหลมมลายูสี่ลำไม่ทราบว่าจะไปแห่งใด เจ้าพระยานครศรีธรรมราชอยู่รักษาเมือง จัดให้พระยาพัทลุงกับพระเสน่หามนตรีคุมคนเมืองตะวันตกสองพันเข้ามาช่วยราชการ ก็โปรดฯให้มีตราให้หากองทัพที่ ๒ ที่ ๓ที่ ๔ กลับ ให้ลงไปรักษาปากน้ำเจ้าพระยา คงแต่กองทัพพระยาราชสุภาวดียกขึ้นไปบรรจบทัพหลวงที่นครราชสีมา

กรมพระราชวังจึ่งโปรดฯให้พระยาราชสุภาวดียกแยกไปตีเมืองนครจำปาศักดิ์ เมื่อไปถึงเมืองพิมายพบกองทัพเจ้าโถง กองทัพไทยตีแตกแล้วยกไปตีเวียงคุกที่เมืองยโสธรแตกพ่ายอีกกอง ๑ ฝ่ายทัพหน้าที่ ๑ กับกองโจรพระองค์เจ้าขุนเนน ยกขึ้นไปตีค่ายหนองบัวลำพูแตก กองทัพหลวงก็ยกตามขึ้นไป

ข้างกองทัพเจ้าพระยาอภัยภูธรและพระยาไกรโกษา เข้าระดมตีกองทัพราชวงศ์เมืองหล่มศักดิ์แตกหนีขึ้นไปหาอนุที่เขาสาร อนุได้ทราบความกองทัพใหญ่แตกถึง ๒ ตำบล ก็ยิ่งมีความหวาดหวั่นย่อท้อต่อพระบารมี จึ่งได้คุมไพร่พลรีบหนีขึ้นไป แกล้งทำอุบายให้ปรากฏว่า จะไปตกแต่งเมืองเวียงจันทน์ไว้คอยรับกองทัพ แต่ครั้นเมื่อไปถึงเมืองเวียงจันทน์แล้ว ก็รีบเก็บทรัพย์สมบัติและครอบครัวยกหนีไปอาศัยอยู่ในแขวงเมืองญวนที่เมืองล่าน้ำ ซึ่งญวนเรียกว่าเมืองแง่อาน

ฝ่ายกองทัพไทยยกขึ้นไปตั้งอยู่ ณ ทุ่งส้มป่อย พระยาสุโพแม่ทัพที่ช่องเขาสารยกพลลาวมาล้อมค่ายทัพหน้าที่ ๑ ไว้ถึง ๗วัน ได้ต่อสู้กันเป็นสามารถ จะหักเอาค่ายยังมิได้ ฝ่ายกรมหมื่นนเรศรโยธีทัพหน้าที่ ๒ ทราบ ก็รีบยกพลลำลองร้อยเศษยกขึ้นไปช่วย พลลาวมากตกอยู่ในที่ล้อมจวนจะเสียที พอกรมหมื่นเสนีบริรักษ์ยกตามมาทัน เข้าแก้กรมหมื่นนเรศรโยธีออกมาจากที่ล้อมได้ แล้วระดมตีกองทัพลาวทั้งสองทัพเป็นศึกขนาบ ทัพลาวแตกกระจัดกระจายคุมกันไม่ติด ทัพหน้าก็ยกขึ้นไปตั้งอยู่ในเมืองเวียงจันทน์ ทัพหลวงไปตั้งอยู่ ณ เมืองพานพร้าว ตรงเมืองเวียงจันทน์ข้าม ฝ่ายอุปราชซึ่งเป็นน้องมิได้ปลงใจเป็นขบถด้วยอนุมาแต่เดิมมานั้น ก็เข้าอ่อนน้อมต่อกรมพระราชวังบวรสถานมงคล

ในขณะนั้นพอกองทัพเมืองเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูน เมืองหลวงพระบาง เมืองน่าน เมืองแพร่ มาถึงพร้อมกันที่พานพร้าว จึ่งดำรัสให้หัวเมืองลาวทั้งหกกองเที่ยวตีต้อนกวาดครัวที่กระจัดกระจายไปซุ่มซ่อนอยู่ในที่ทั้งปวง

ฝ่ายพระยาราชสุภาวดียกเข้าตีทัพเจ้าปานสุวรรณบุตรอนุ ซึ่งคุมกองทัพเมืองนครจำปาศักดิ์มาตั้งรับที่เมืองยโสธรแตกอีกทัพ ๑ แล้วยกลงไปตีกองราชบุตรบุตรอนุซึ่งเป็นเจ้าเมืองนครจำปาศักดิ์ ฝ่ายคนครัวซึ่งกวาดต้อนเข้าไปไว้ในเมืองนครจำปาศักดิ์เห็นได้ที ก็คุมกันลุกขึ้นต่อสู้พวกราชบุตรแตกหนีข้ามฟากมาฝั่งโขงตะวันออก กองทัพไทยก็ได้เมืองนครจำปาศักดิ์ พระยาราชสุภาวดีก็ให้ติดตามจับได้ตัวราชบุตรและเจ้าปานสุวรรณส่งลงมากรุงเทพฯ

ครั้นเมื่อเสร็จราชการแล้ว พระยาราชสุภาวดีก็รีบยกขึ้นเฝ้ากรมพระราชวัง ณ เมืองพานพร้าว ในครั้งนั้น กรมพระราชวังหาได้เสด็จข้ามไปเมืองเวียงจันทน์ไม่ ดำรัสให้ทำลายเมืองเสีย ด้วยเห็นว่าจะเป็นที่หล่อแหลมต่อไปภายหน้า แล้วจึ่งโปรดฯให้สร้างพระเจดีย์องค์ ถวายนามว่า พระเจดีย์ปราบเวียง ทรงมอบราชการให้พระยาราชสุภาวดีจัดการต่อไป แล้วเลิกทัพหลวงเสด็จกลับยังกรุงเทพฯ

ในราชการเวียงจันทน์ครั้งนี้ พระราชสุภาวดีได้ทำการศึกเข้มแข็งมากอยู่ผู้เดียว จึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้มีตราขึ้นไป ให้เป็นเจ้าพระยาราชสุภาวดีว่าที่สมุหนายก ด้วยเจ้าพระยาอภัยภูธรป่วยถึงอสัญกรรมที่เมืองเวียงจันทน์ในขณะไปราชการทัพนั้นแล้ว ครั้นเจ้าพระยาราชสุภาวดีจัดการเรียบร้อยลงได้แล้ว ก็กลับลงมาแจ้งราชการ ณ กรุงเทพฯ ในครั้งนั้นยังมิได้โปรดฯให้เจ้าพระยาราชสุภาวดีรับยศบรรดาศักดิ์เป็นเจ้าพระยาจักรีเต็มตำแหน่ง ด้วยทรงขัดเคืองว่าไม่ทำลายเมืองเวียงจันทน์ให้สิ้นสูย ยังซ้ำตั้งนายหมวดนายกองให้อยู่เกลี้ยกล่อมรวบรวมผู้คนจะตั้งเป็นบ้านเมืองต่อไป เห็นว่าตัวอนุและราชวงศ์ก็ยังอยู่ ฝ่ายญวนก็เอาเป็นธุระเกี่ยวข้อง ถ้าอนุกลับมาตั้งเมืองเวียงจันทน์อีกก็จะได้ยากแก่ไพร่พลทหาร

....................................................................................................................................................

(๑) มีคนบางพวกพยายามจะจี้ว่า "ท้าวสุรนารี" ไม่มีตัวตนปรากฏในพงศาวดารฉบับใดเลย ไม่ทราบเจตนาที่แท้จริงของเขา แต่ขอชี้แจ้งว่า ท่านมีตัวตนปรากฏอยู่ในพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๓ - เจ้าพระยาทิพากรวงศ์เรียบเรียงขึ้นจากเอกสารราชการและใบบอกเก่า
แก้ไขเมื่อ 25 ธ.ค. 48 17:00:32
แก้ไขเมื่อ 25 ธ.ค. 48 16:45:26
แก้ไขเมื่อ 24 ธ.ค. 48 15:38:04

จากคุณ : กัมม์ - [ 24 ธ.ค. 48 15:35:17 ]