ความหมายของคำว่า "ภิกษุ" - ธรรมบรรยาย โดย พระธรรมธีรราชมหามุนี (โชดก ญาณสิทธิ)
|
|
ครั้งที่ ๑๑๓บรรยายวันจันทร์ที่ ๒๖ พฤศจิกายน ๒๕๐๕เรื่อง มหาสติปัฏฐาน(ข้อว่า ภิกฺขเว ภิกฺขุ)วันนี้ จะได้บรรยายเรื่อง มหาสติปัฏฐาน ข้อที่ว่า ภิกฺขเว ภิกฺขุ เป็นต้น สืบต่อไป
ถาม: คำว่า ภิกฺขเว หมายความว่าอย่างไร ?
ตอบ: หมายความว่า เป็นคำร้องเรียกบุคคลผู้จะรับเอาพระธรรมมาปฏิบัติตาม
ถ. บุคคลผู้จะรับเอาพระธรรมมาปฏิบัติตามในที่นี้ได้แก่ใคร ?
ต. ได้แก่ บริษัท ๔ คือ ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก อุบาสิกา
ถ. ธรรมที่จะนำมาปฏิบัติตามนั้น ได้แก่อะไร ?
ต. ในที่นี้ ได้แก่ สติปัฏฐานทั้ง ๔
ถ. คำว่า ภิกฺขุ แปลและหมายความว่าอย่างไร ?
ต. แปลและหมายความได้หลายอย่าง คือ
๑. ภิกฺขุ แปลว่า ผู้เห็นภัยในสงสาร
หมายความว่า ภัย คือ ความเกิดแก่ เจ็บ ตาย นั้น มีอยู่ในสงสารทั้ง ๓ คือ สงสารเบื้องต่ำ ได้แก่ อบาย ๔ สงสารเบื้องกลาง ได้แก่ มนุษย์กับเทวดา สงสารเบื้องบน ได้แก่ พรหมโลก
ผู้ที่พิจารณาเห็นว่า สงสารทั้ง ๓ นี้ เต็มไปด้วยภัยดังกล่าวมานั้น จึงพยายามหาทางหลุดพ้น เพราะฉะนั้นจึงได้ชื่อว่า ภิกฺขุ ดังหลักฐานว่า
สํสาเร ภยํ อิกฺขตีติ ภิกฺขุ
ผู้ที่ได้ชื่อว่าเป็นภิกษุเพราะเห็นภัยในวัฏฏสงสาร ดังนี้
๒. ภิกฺขุ แปลว่า ผู้ทำลายอกุศลธรรมอันลามก ดังหลักฐานว่า
ปาปเก อกุสเล ธมฺเม ภินฺทตีติ ภิกฺขุ
ชื่อว่า ภิกษุ เพราะทำลาย อกุศลธรรม อันลามก
หมายความว่า อกุศลธรรมอันลามกนั้น ได้แก่ ความประพฤติชั่วทางกาย วาจา ใจ ถ้าเป็นภิกษุจริงแล้ว ความประพฤติชั่ว ความประพฤติเลว ประพฤติต่ำ ประพฤติทุจจริตดังกล่าวนั้นไม่มี เพราะฉะนั้น ท่านจึงได้ชื่อว่า เป็นภิกษุ
๓. ภิกฺขุ แปลว่า ผู้ละกิเลสทั้งหลาย โดยเจาะจง ดังหลักฐานว่า
โอธิโส กิเลสานํ ปหานา ภิกฺขุ
ชื่อว่า ภิกษุ เพราะละกิเลสโดยเจาะจง
หมายความว่า ถ้าเป็นภิกษุแล้วมีหน้าที่อยู่โดยเฉพาะเจาะจงลงไปทีเดียวว่า ต้องศึกษาปฏิบัติกำจัดกิเลสคือ ความโลภ ความโกรธ ความหลง ความริษยากันและกัน ความตระหนี่ ความไม่ละอายบาป ความไม่กลัวบาป อวิชชา วิจิกิจฉา เป็นต้น
๔. ภิกฺขุ แปลว่า ผู้กำจัดธรรมที่เป็นอกุศลอันลามก ดังหลักฐานว่า
ภินฺนตา ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ภิกฺขุ
ชื่อว่า ภิกษุ เพราะกำจัดอกุศลธรรมอันลามก หมายความว่า กำจัดอกุศลจิต ๑๒ ได้แก่ โลภมูลจิต ๘ โทสมูลจิต ๒ โมหมูลจิต ๒ กับเจตสิกฝ่ายอกุศลที่เกิดร่วมกับจิตนั้นอีก ๒๗
๕. ภิกฺขุ แปลว่า ผู้ยังต้องศึกษาอยู่ ดังหลักฐานว่า
เสกฺโข ภิกฺขุ
ผู้ที่ยังต้องศึกษาอยู่ ชื่อว่า ภิกษุ
หมายความว่า ผู้ที่กำลังศึกษาเพื่อให้ได้บรรลุโสดาปัตติมรรค โสดาปัตติผล สกิทาคามิมรรค สกิทาคามิผล อนาคามิมรรค อนาคามิผล อรหัตตมรรค ทั้ง ๗ จำพวกนี้ เรียกว่า เสกขะ แปลว่า ผู้ยังต้องศึกษาอยู่
แก้ไขเมื่อ 20 ก.ย. 54 04:54:26
แก้ไขเมื่อ 20 ก.ย. 54 04:51:59
จากคุณ |
:
ชาวมหาวิหาร
|
เขียนเมื่อ |
:
20 ก.ย. 54 04:46:18
|
|
|
|