 |
เพื่อไม่ให้สับสน (หรือทำให้สับสนกว่าเดิมก็ไม่รู้) ผมขอใช้คำว่า Allele (อัลลีล) เด่น กับด้อย แทนยีนเด่นยีนด้อยแล้วกัน
ทำไมถึงต้องใช้คำว่า Allele แทนยีน
ยีนสำหรับผมคือ ตำแหน่งหนึ่งบนสาย DNA ในโครโมโซมหนึ่ง ในนิวเคลียส ในเซลล์แต่ละเซลล์ ของสิ่งมีชีวิตนั้นๆ และตำแหน่งนั้นทำหน้าที่ผลิตโปรตีน หรือ RNA ที่มีหน้าที่บางประการ หรือหลายประการก็ได้
แต่รหัส DNA ของยีนหนึ่ง อาจจะมีได้หลายหลากรูปแบบที่ต่างกัน เราเรียกแต่ละแบบว่า Allele ถ้ารูปแบบรหัส DNA นั้นทำให้เกิดโปรตีน หรือ RNA ที่แสดงลักษณะเฉพาะเหนือกว่าลักษณะที่รูปแบบรหัส DNA อื่นๆ ทำได้ เราเรียกว่า Allele เด่น แต่ถ้ารูปแบบของรหัส DNA นั้นแสดงลักษณะที่โดนข่มโดยรูปแบบอื่นๆ หรือรูปแบบนั้นลด หรือหยุดการทำงานของยีน เมื่อเทียบกับรหัสอื่นๆ เราเรียกว่า Allele ด้อย
ขอลองยกเอาตัวอย่างมาให้เข้าใจง่ายขึ้นมั้ง เอาเรื่องกรุปเลือด ABO แล้วกัน
DNA เบสที่ 136,131,053 ถึง 136,150,617 บนโครโมโซมหมายเลข 9 ของมนุษย์ เป็นรหัสสำหรับผลิตโปรตีนที่กำหนดหมู่เลือด ABO ของคน เราเรียก DNA ตรงนี้ว่ายีน ABO (มนุษย์มีโครโมโซมสองชุด จากพ่อหนึ่งชุด แม่หนึ่งชุด แปลว่าในแต่ละคนเรามีตำแหน่งนี้สองอัน หรือมี ยีน 2 copies นั่นเอง)
ยีน ABO มีความหลากหลายพอสมควรเลย แต่แยกเป็นสามกลุ่มใหญ่ๆ ที่กำหนดหมู่เลือด A, B และ O ดังนั้นเราเรียกเป็นกลุ่ม Allele ที่กำหนดหมู่เลือด A, B และ O ตามลำดับ (ไม่ใช่ยีนที่กำหนดหมู่เลือด A, B และ O)
มาดูเรื่อง Allele เด่น หรือด้อยกันบ้าง Allele หมู่ O นั้น มีรหัสบกพร่อง โปรตีนที่ถูกผลิตจาก Allele หมู่ O ทำงานไม่ได้ แต่ถ้ามี Allele หมู่ A หรือ หมู่ B อยู่ด้วย Allele ก็จะยังสามารถผลิตโปรตีนที่ทำงานได้ ดังนั้น Allele หมู่ O จึงเป็นลักษณะด้อย เป็น Allele ด้อย และ Allele หมู่ A หรือ หมู่ B เมื่อเทียบกับ O ย่อมเป็น Allele เด่่น เพราะแค่อันเดียวสามารถแสดงลักษณะข่ม Allele หมู่ O ได้ แต่เมื่อเทียบหมู่ A กับ B แล้ว ถือว่าเด่นร่วม เพราะแสดงลักษณะทั้งสองพร้อมกันได้ เป็นหมู่เลือด AB
Allele เด่น ถ้าเป็นประโยชน์ ก็จะแพร่ไปในประชากรอย่างรวดเร็ว เพราะถ้าพ่อหรือแม่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมีลักษณะนี้ แล้วผสมกับอีกฝ่ายที่ไม่ Allele ดังกล่าว ก็ยังมีโอกาสให้ลูกที่แสดงลักษณะ Allele เด่นสูงถึง 1 ใน 2 แต่ถ้าเป็นลักษณะที่ทำให้เกิดโทษรุนแรง Allele นี้ก็จะโดนขจัดจากประชากรไปอย่างรวดเร็ว เพราะเมื่อสิ่งมีชีวิตนั้นมี Allele นี้อันเดียว ก็ทำให้ลดโอกาสอยู่รอดจนมีลูกสืบเผ่าพันธุ์แล้ว
ส่วน Allele ด้อยนั้น ซ่อนอยู่ในประชากร ถูกขจัดออกไปได้ยากครับ เพราะมี Allele นี้อันเดียว ก็ไม่ทำให้โอกาสรอดจนสืบเผ่าพันธุ์ลดลงจนสังเกตได้ วันดีคืนดี เมื่อพ่อ และแม่ที่มี Allele ด้อยมาเจอกัน ก็มีโอกาส 1 ใน 4 ที่ลักษณะของ Allele ด้อยจะแสดงออกมาในรุ่นลูก
Allele ด้อยจึงเป็นส่วนหนึ่งที่เก็บความหลากหลายทางพันธุกรรม ที่มองไม่เห็นในประชากรครับ
คำว่าด้อย ไม่เท่ากับร้ายนะครับ วันดีคืนลักษณะของ Allele ด้อย อาจจะเปลี่ยนจากลดโอกาสรอดจนสืบพันธุ์ เป็นการเพื่มโอกาสรอดเพื่อสืบพันธุ์ได้ ถ้าสิ่งแวดล้อมมีการเปลี่ยนแปลง
ตามข้อ 2 ไม่จำเป็นต้องสูญพันธุ์ครับ เพราะลักษณะด้อยมีปนในประชากรอยู่แล้ว ขึ้นอยู่ว่าเป็นสัดส่วนเท่าไหร่ ถ้ามากพอสมควร ต้นถั่วในรุ่นแรกๆ อาจจะตายไปเยอะ แต่ก็จะมีบางส่วนที่รอด เพราะลักษณะด้อยปรากฏบ่อยพอสมควร แต่ถ้า Allele นั้นหายากมากๆ ก็อาจจะสูญพันธุ์ก็ได้
| จากคุณ |
:
Geneticist   
|
| เขียนเมื่อ |
:
8 ส.ค. 55 12:54:09
|
|
|
|
|
ยีนส์เด่น ยีนส์ด้อย ทำให้ผลดี/เสียอะไรกับการคัดเลือกทางพันธุกรรม
