ความคิดเห็นที่ 9 จิต ๓ ดวง คือ  จุติจิต  ปฏิสนธิจิต  ภวังคจิต     ปกติทั่วไปจะไม่มีอารมณ์เดียวกันเหมือนกันทั้ง ๓ ดวง  จะเหมือนกันแค่ ๒ ดวง คือ ปฏิสนธิจิต และภวังคจิตที่สืบต่อมาในภพนัั้นๆเท่านั้น ... ..เพราะว่า  ตอนที่คนหรือสัตว์ตาย แล้วจิตเหนี่ยวเอาอารมณ์สุดท้ายเพื่อไปเกิดในภพใหม่  อารมณ์สุดท้ายนี้(กรรมารมณ์ หรือ กรรมนิมิตอารมณ์ หรือคตินิมิตอารมณ์....ซึ่งไม่จำเป็นต้องเป็นอารมณ์เดียวกับที่ภวังคจิตรับมาตั้งแต่ปฏิสนธิในภพนี้  และส่วนมากแทบทั้งหมดก็เป็นอารมณ์ใหม่ทั้งนั้น ตามกรรมที่ทำใหม่ๆในภพนี้ก่อนตาย) ปกติทั่วไปจะเกิดในวิถีจิตสุดท้ายคือ มรณสันนวิถี แล้วส่งผ่านไปถึงตลาลัมพนะ  เมื่อตทาลัมพนะสุดท้ายเกิด  นี่คือจุติจิตสุดท้ายเกิดมานั่นเอง  ซึ่งอารมณ์ที่เหนี่ยวไว้คืออารมณ์ที่เกิดในมรณสันวิถีสุดท้ายนี้เอง  เพื่อไปเกิดในภพใหม่เป็นปฏิสนธิจิตดวงใหม่ในภพใหม่ แต่จะเหนี่ยวเอาอารมณ์เดิมจากจุติจิต(หรือตทาลัมพนะจิตดวงสุดท้ายของมรณสันนวิถีจากภพเดิม) ไปเป็นอารมณ์ของปฏิสนธิจิตในภพใหม่นั้นต่อไป ...ตรงนี้ดูเหมือนจะเข้าใจคลาดเคลื่อนกันบ่อยๆ... ...เพราะถ้าหากว่า การเกิดในภพใหม่  ปฏิสนธิจิตดวงใหม่ของภพใหม่ยังคงเอาอารมณ์เดิมของภวังคจิตจากภพเดิมมา  อย่างนั้นคนเราเกิดมากี่ภพกี่ชาติ กี่อสงไขยชาติก็ตาม ปฏิสนธิจิตก็จะไม่เปลี่ยนอารมณ์เลยนะซี ยังคงใช้อารมณ์เดิมเหมือนๆๆกันไปทุกๆชาติ  ยังงั้นหรือ?  ย่อมไม่อาจจะเป็นไปได้แน่นอนในแง่นี้ ...รอคุณ"ชาวมหาวิหาร"  หรือใครที่มีข้อมูลชัดๆ มาชี้แจงอีกที   ดีกว่านะ.... แก้ไขเมื่อ 02 เม.ย. 55 10:23:54 จากคุณ : โขตาน  เขียนเมื่อ : 2 เม.ย. 55 10:18:01

ความคิดเห็นที่ 17 #9  #6 คุณโขตานให้แง่คิดได้ถูกแล้วครับ คือ ปฏิสนธิจิตดวงใหม่ของภพใหม่จะไม่ได้รับเอาอารมณ์เดียว กับภวังคจิตในภพเก่ามา แต่จะมีอารมณ์เดียวกับ ชวนะจิตในมรณสันวิถีในภพก่อนนั้น แต่ที่คุณคืนวันอันแสนดี กล่าวถึง ปฏิสนธิจิต ภวังคจิต และจุติจิตมีอารมณ์เดียวกันนั้น ก็ถูกต้องตามหลักพระอภิธรรมดีแล้วครับ ซึ่งจะช่วยยกตัวอย่างวิถีจิตมาแสดงไว้ ดังนี้นะครับ พิจารณาจาก มรณาสันนวิถีจิต  ดังตัวอย่างคือ --------------------------------------------------------------- | อารมณ์ |   วิมาน   | ครรภ์มารดา     | วิมาน  | ครรภ์มารดา | วิถีจิต  | น. ท. ม. | ช. ช. ช. ช. ช. | ภ. จุติ | ปฏิสนธิ. ภ. ภ. ภ. ภ. ภ. ภ --------------------------------------------------------------- | ภพภูมิ | อดีตชาติ (เป็นเทวดา) | ปัจจุบันชาติ (เป็นมนุษย์) ตัวอย่างนี้ เป็นวิถีจิตของ เทวดาที่กำลังจะจุติ แล้วไปปฏิสนธิเป็นมนุษย์ (เทวดาองค์นี้ตอนสมัยที่เขาปฏิสนธิ มีวิมานเป็นอารมณ์มาจากชาติที่แล้ว ภวังคจิตทุกดวงในชาตินี้ก็มีวิมานเป็นอารมณ์ตลอดจนกระทั่งก่อนที่เขาจะจุติ) แต่ตอนที่เขากำลังจะจุติ(ตาย)ในภพนี้ ชวนะในมรณาสันวิถีได้ครรภ์มารดาเป็นอารมณ์ ซึ่งในชาติต่อไป ปฏิสนธิจิต ภวังคจิต และจุติจิตของเขา ก็จะมีอารมณ์เดียวกันไปตลอด (จนถึง ชวนะจิต ในมรณสันวิถี จะมีอารมณ์นิมิตสุดท้ายเกิดขึ้นอีกที เป็นแบบนี้ต่อไปเรื่อยๆ _______________________________________________________ (จากตัวอย่างข้างบน จะเห็นว่า อารมณ์ของ ปฏิสนธิจิตในภพใหม่จะเหมือนกับ อารมณ์ในชวนะจิตในวิถีสุดท้ายก่อนจุติ  แต่ตอนเกิดจุติจิต อารมณ์ของจุติจิต ยังเป็นอารมณ์เดียวกับภวังคจิตในภพก่อน) จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 3 เม.ย. 55 05:21:12

ความคิดเห็นที่ 37    (ก็ถือว่าเป็นการสนทนาเพื่อแลกเปลี่ยนความรู้ และปรับความเข้าใจกันนะครับ  การสนทนาพระอภิธรรมในเชิงลึก มีผิดถูกเป็นธรรมดา แม้ในที่ อชว.    ก็ต้องมีผู้ตอบผิดจำผิดบ้างเป็นธรรมดา มิเช่นนั้นก็คงจะสอบได้ A กันหมดทุกคนแล้ว) (ผมก็ อุตส่าห์ไปค้นมา หลังจากเคลียธุระการงานเสร็จ นี่ก็ยังไ่ม่ได้นอนเลย    ก็ขอนำมาลงประกอบไว้บ้างด้วยนะครับ __________________________________________________________ บาลีอภิธัมมัตถสังคหะ(ปริเฉทที่ ๕)  และคำแปล มรณุปปัตติจตุกกะ (ความตาย ๔  ประการ) ๑๕. อิจฺเจวํ  คหิตปฏิสนฺธิกานํ  ปน  ปฏิสนฺธินิโรธานนฺตรโต  ปภูติ  ตเมวารมฺมณมารพฺภ ตเทว  จิตฺตํ  ยาว  จุติจิตฺตุปฺปาทา  อสติ  วิถีจิตฺตุปฺปาเท  ภวสฺสองฺคภาเวน  ภวงฺคสนฺตติสงฺขาตํ  มานสํ  อพฺโพจฺฉินฺนํ  นทีโสโต  วิย  ปวตฺตติ ฯ  ปริโยสาเน  จ  จวนวเสน  จุติจิตฺตํ  หุตฺวา  นิรุชฺฌติ ฯ     ตั้งแต่การดับลงแห่งปฏิสนธิจิตโดยไม่มีระหว่างคั่นของผู้ที่ถือเอาปฏิสนธิในภพใหม่โดยนัยดังที่กล่าวแล้วนั้น  เมื่อขณะที่วิถีจิตไม่เกิด  ปฏิสนธิจิตนั้นแหละถือเอาอารมณ์ของปฏิสนธิจิตที่เกิดขึ้นในภพใหม่นั้นเอง  กลับเป็นจิตที่เรียกว่ากระแสภวังค์โดยความเป็นองค์แห่งภพเกิดขึ้นไม่ขาดสาย  ตลอดจนถึงจุติจิตเกิดเสมือนหนึ่งกระแสน้ำในแม่น้ำ  และในที่สุดแห่งปัจจุบันภพ  ภวังคจิตนั้นแหละถือเอาอารมณ์ของปฏิสนธิจิตที่เกิดขึ้นในภพใหม่นั้นเองแล้วกลับเป็นจุติจิต  ด้วยอำนาจแห่งการเคลื่อนจากภพเก่าแล้วก็ดับลง ______________________________________________________ คำอธิบายจาก ปรมัตถโชติกะ  มหาอภิธัมมัตถสังคหฎีกา  ปริเฉทที่  ๕: วีถิมุตตสังคหะ  (เล่ม  ๒) อธิบายบาลีข้อที่ ๑๕ มี  “อิจฺเจวํ  คหิตปฏิสนฺธิกานํ  ปน”  เป็นต้น . ......................คำว่า  “ตเมวารมฺมณมารพฺภ  คือ  ตํ + เอว + อารมฺมณํ + อารพฺภ”  ถือเอาอารมณ์ของปฏิสนธิจิตนั้นเอง”  ความว่าถ้าปฏิสนธิจิตมีกุศล  หรืออกุศลกรรมเป็นอารมณ์  ภวังคจิตที่เกิดอยู่ตลอดภพและจุติจิตก็มีกุศลกรรมเป็นอารมณ์เช่นเดียวกัน  ถ้ามีรูปารมณ์หรือสัททารมณ์กรรมนิมิตเป็นอารมณ์  ภวังคจิตที่เกิดอยู่ตลอดภพ  และจุติจิตก็มีรูปารมณ์  หรือสัททารมณ์กรรมนิมิเป็นอารมณ์เช่นเดียวกัน  ถ้ามีคตินิมิตรูปารมณ์เช่นเดียวกัน  หรือสัททารมณ์เป็นอารมณ์  ภวังคจิตที่เกิดอยู่ตลอดภพและจุติจิตก็มีคตินิมิตรูปารมณ์  หรือสัททารมณ์เป็นอารมณ์เช่นเดียวกัน  ความเป็นไปแห่งภวังคจิตที่อารมณ์เหมือนกันกับปฏิสนธิจิตนั้น  นับแต่ปฏิสนธิจิตของผู้ที่เกิดในภพใหม่ดังลงจนถึงจุติจิตเกิด  ดังนั้น  พระอนุรุทธาจารย์จึงกล่าวว่า  “คหิตปฏิสนฺธินิโรธานนฺตรโต  ปภุติ  ยาว  จุติจิตฺตุปฺปาทา”  “ตั้งแต่การดับลงแห่งปฏิสนธิจิตโดยไม่มีระหว่างคั่นของผู้ที่ได้ถือเอาปฏิสนธิในภพใหม่แล้วตลอดจนถึงจุติจิตเกิด”     คำว่า  “ภวงฺคสนฺตติสงฺขาตํ  มานสํ  หุตฺวา  ปวตฺตติ”  กลับเป็นจิตที่เรียกว่ากระแสภวังค์เกิดขึ้น”  ความว่าการเกิดขึ้นติดต่อกันแห่งวิปากและกัมมชรูปตลอดภพหนึ่งๆ  นั้นแหละเป็นตัวตั้งตัวตีในภพหนึ่งๆของสัตว์ทั้งหลาย  ดังนั้นเมื่อวิปากจิตเกิดขึ้นโดยความเป็นปฏิสนธิในภพหนึ่งๆเสร็จเรียบร้อยแล้ว  ก็หาได้ยุติลงเพียงเท่านี้ไม่ยังจะต้องเกิดอีกต่อไปโดยการเปลี่ยนภวังค์  การเปลี่ยนเป็นภวังค์แล้วก็เกิดขึ้นของปฏิสนธิจิตนี้คงเป็นไปได้เพียงแต่เวลาที่วิถีจิตยังไม่เกิดเท่านั้น  เมื่อวิถีจิตเกิดขึ้นแล้วภวังคจิตก็พักไป  ดังนั้นพระอนุรุทธาจารย์จึงกล่าวว่า  “อสติ  วิถีจิตฺตุปฺปาเท  ภวสฺส  องฺคภาเวน”  เมื่อขณะที่วิถีไม่เกิด  ความเป็นองค์แห่งภพ”  (เกิดขึ้น)     อนึ่ง  ที่กล่าวว่าการเกิดขึ้นแห่งภวังคจิตในจิตขณะที่วิถีจิตยังไม่เกิด  หาใช่ว่าจะเพียงแต่ ๑  ขณะ  หรือ  ๒  ขณะเท่านี้ก็หามิได้  หากแต่เป็นการเกิดขึ้นอย่างมากมายหลายขณะดุจดังกระแสน้ำ ฉะนั้น  พระอนุรุทธาจารย์จึงกล่าวว่า  “อพฺโพจฺฉินฺนํ  นทีโสโต  วิยปวตฺตติ”  “เกิดขึ้นไม่ขาดสายเสมือนกระแสน้ำในแม่น้ำ” ความเป็นไปในขณะที่วิถีจิตเกิด  และภวังคจิตเกิด     ตามธรรมดาคนทั้งหลายที่มีการรู้สึกว่าได้เห็น  ได้ยิน  เป็นต้น  จนถึงการนึกคิดต่างๆได้นั้น  ในขณะนั้นล้วนแต่เป็นวิถีจิตที่เกิดขึ้นทั้งสิ้น  กล่าวคือวิถีจิตนั้นแหละเป็นผู้เห็นเป็นผู้ได้ยิน  ตลอดจนถึงเป็นผู้คิดนึก  หาใช่ภวังคจิตเป็นผู้เห็น  เป็นผู้ได้ยิน  เป็นผู้นึกคิดแต่อย่างใดไม่  แต่ถึงกระนั้นก็จริงในเมื่อขณะที่กำลังเห็น  กำลังอ่าน  กำลังฟัง  กำลังคิด  นึกอันเป็นวิถีจิตเกิดอยู่นั้น  ในเวลานั้นภวังคจิตก็คงเกิดสลับกันไปในระหว่างวิถีหนึ่งกับวิถีหนึ่งเหมือนกัน  หาใช่วิถีจิตเกิดอย่างเดียวก็หามิได้  ทั้งนี้ก็เพราะว่าวิถีจิตที่เกี่ยวกับการเห็นการได้ยิน  การนึกคิดเหล่านี้เป็นชวนะที่มีมาตรฐานเกิดได้เพียงชั่วขณะหนึ่งๆแล้วก็ต้องมีภวังค์อันเป็นตัวมโนทวารทางใจเกิดขึ้นสลับกันไป  จะมีแต่วิถีจิตเกิดติดต่อกันอย่างไม่ขาดสายเหมือนกับสมาบัติวิถีไม่ได้     เหตุนี้จึงสันนิษฐานได้ว่า  วิถีจิตที่มีชวนะเป็นมาตรฐานและมีภวังค์สลับอยู่นั้นทำให้มีความรู้สึกเกิดขึ้นจนถึงบุคคลธิษฐาน  ส่วนสมาบัติวิถีอันเป็ยนวิถีที่มีจำนวนชวนะเป็นมาตรฐานไม่ได้  และไม่มีภวังค์สลับเหล่านี้  ย่อมทำความรู้สึกให้เกิดขึ้นจนถึงเป็นบุคคลาธิษฐานไม่ได้  การสันนิษฐานโดยยกเหตุดังกล่าวนี้เป็นสาเหตุประการหนึ่ง  ในการที่กามชวนวิถีมีความรู้สึกเป็นบุคคลธิษฐานได้  แต่สมาบัติวิถีมีความรู้สึกเป้นบุคคลธิษฐานไม่ได้       อนึ่ง  ที่กล่าวว่าขณะภวังคจิตเกิดความรู้สึกต่างๆที่เกี่ยวกับการเห็น  การได้ยินตลอดจนถึงการคิดนึกก็ไม่มีนั้น  จะพึงเห็นได้โดยอย่างแจ้งชัดก็ในขณะที่นอนหลับอย่างสนิท  เพราะธรรมดาคนที่นอนหลับสนิทอยู่นั้นวิถีจิตไม่เกิด  เกิดแต่ภวังคจิตอย่างเดียวและภวังคจิตนี้ก็รับแต่อารมณ์เก่าในภพก่อน  ไม่รับอารมณ์ใหม่ในปัจจุบันภพนี้  ดังนั้น  เมื่อนอนหลับอย่างสนิทแล้ว  ถ้าหากว่ามิได้สังเกตกำหนดจดจำเวลาก่อนนอนหรือหลังจากตื่นแล้ว  แม้ว่าจะหลับไปเพียงแค่ ๕  นาที  ก็เข้าใจไปว่าตั้งชั่วโมง  หรือหลับไปตั้งหลายชั่วโมงก็เข้าใจไปว่าเพียงเดี๋ยวเดียว  นี้ก็เพราะภวังคจิตนั้นแหละได้แสดงตัวให้ปรากฏออกมาแล้วว่าไม่รับรู้เรื่องใดๆ  ที่เกี่ยวกับปัจจุบันภพทั้งสิ้นดังนี้นั้นเอง     คำว่า  “จุติจิตฺตํ  หุตฺวา  นิรุชฺฌติ  เป็นจุติจิตแล้วดับลง”  นั้น  คือจิตที่มีสภาพเหมือนกันกับปฏิสนธิจิตนั้นแหละ  เมื่อสุดท้ายแห่งปัจจุบันภพแล้วก็กลับเป็นจุติจิตโดยการย้ายจากภพที่กำลังเป็นอยู่  ดังนั้นพระอนุรุทธาจารย์จึงกล่าวว่า  “ปริโยสาเน  จ  จวนวเสน”  “ในที่สุดแห่งปัจจุบันภพ  ด้วยอำนาจแห่งการเคลื่อนภพเก่า”  (เป็นจุติแล้วก็ดับลง)   นี้เป็นการแสดงให้รูว่าในภพหนึ่งๆของสัตว์ทั้งหลาย  ปฏิสนธิจิตที่เกิดในบั้นต้นแห่งภพภวังคจิตที่เกิดอยู่ในบั้นกลางแห่งภพ  และจุติจิตที่เกิดในบั้นปลายแห่งภพทั้ง ๓  อย่างนี้มีสภาพเป็นอย่างเดียวกัน  หรือจะกล่าวว่าเป็นดวงเดียวกันก็ได้  เป็นข้อความตรงกันกับที่ได้แสดงไว้ในปฏิสนธิจตุกกะว่า         ปฏิสนฺธิ  ภวงฺคญฺจ    ตถา  จวนมานสํ         เอกเมว  ตเถเวก    วิสยญฺเจกชาติยํ ฯ _______________________________________________ สรุป ได้ว่า ปฏิสนธิ ภวังคจิต และ จุติจิต ในภพชาติหนึ่งก็มีอารมณ์เดียวกัน คือ มีอารมณ์เดียวกันกับ มรณาสันนชวนะ ในภพชาติก่อน (ซึ่งถึงแม้ว่า มรณาสันนชวนะ จะถูกคั่นไว้ด้วย จุติจิต  แต่ปฏิสนธิจิตในภพชาติถัดไปก็รับอารมณ์เดียวกันกับ มรณาสันนชวนะในภพชาติก่อนได้) แก้ไขเมื่อ 17 เม.ย. 55 07:53:24 แก้ไขเมื่อ 17 เม.ย. 55 07:41:36 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 17 เม.ย. 55 07:31:05

ความคิดเห็นที่ 63    ต่อไปจะขอนำ ความจาก อรรถกถา วิภังคปกรณ์ จากพระไตรปิฎกอรรถกถา ฉบับมหามกุฏ มาแสดงประกอบไว้ก่อน เพื่อให้ทุกๆท่านได้ศึกษาร่วมกันนะครับ _______________________________________________ (พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 493) ว่าด้วยอารมณ์ของปฏิสนธิ ว่าโดยสังเขป  อารมณ์ของปฏิสนธิจิต  มี ๓ คือ กรรม กรรมนิมิต คตินิมิต. บรรดาอารมณ์ทั้ง ๓ เหล่านั้น     เจตนาที่เป็นกุศลและอกุศลที่ทำแล้ว ชื่อว่า  กรรม  กรรมย่อมประกอบวัตถุใด  ทำให้เป็นอารมณ์   วัตถุนั้นชื่อว่า กรรมนิมิต      ในกรรมและกรรมนิมิตนั้น     เมื่อกรรมที่สัตว์ทำไว้ในอดีต เเม้ในที่สุดแห่งแสนโกฏิกัป   กรรมนั้นย่อมมาปรากฏเป็นกรรมหรือกรรมนิมิต ในขณะนั้น.  ในข้อนั้น   มีเรื่องเทียบเคียงของกรรมนิมิต  ดังต่อไปนี้   เรื่องนายโคปกสีวลี ได้ยินว่า  บุรุษชื่อ นายโคปกสีวลี ยังบุคคลให้สร้างพระเจดีย์ในวิหาร ชื่อว่า    ตาลปิฏฐิกะ    เมื่อเขานอนในเตียงจะมรณะ   พระเจดีย์ปรากฏแล้ว เขาถือเอาเจดีย์นั้นนั่นแหละเป็นนิมิต   ทำกาละแล้วไปบังเกิดในเทวโลก.   เรื่องการตายของผู้ลุ่มหลง ยังมีความตายอีกอย่างหนึ่ง    ชื่อว่า    สัมมุฬหกาลกิริยา  (การทำ กาละของผู้ลุ่มหลง) จริงอยู่ เมื่อบุคคลมุ่งเดินไปข้างหน้า   บุคคลเอาดาบอันคม กล้าตัดศีรษะข้างหลังก็ดี  เมื่อบุคคลนอนหลับถูกบุคคลเอาดาบคมกล้า ตัดศีรษะ ก็ดี  ถูกบุคคลกดให้จมน้ำตายก็ดี    ในกาลแม้เห็นปานนี้   กรรมหรือว่ากรรม- นิมิตอย่างใดอย่างหนึ่ง   ก็ย่อมปรากฏ. พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 494 วินิจฉัยเรื่องตายทันที ยังมีการตายอีกอย่างหนึ่ง     ชื่อว่า   ลหุกมรณะ   (ตายเร็ว)   จริงอยู่ บุคคลเอาค้อนทุบขยี้แมลงวันที่หลบซ่อนอยู่บนด้ามสิ่ว    ในเวลาแม้เห็นปานนี้ กรรมหรือกรรมนิมิต   ก็ย่อมปรากฏ    อนึ่ง เมื่อแมลงวนถูกค้อนบดขยี้อยู่ อย่างนี้  ภวังค์ยังไม่เปลี่ยน  (หมุน)  มาเป็นอวัชชนะทางกายทวารก่อน ย่อมเปลี่ยน  (หมุน)  มาสู่เฉพาะมโนทวาราวัชชนะ  ทันทีนั้น  ชวนะก็แล่น ไปแล้วหยั่งลงสู่ภวังค์.  ในวาระที่  ๒  ภวังค์จึงเปลี่ยน  (หมุน)  มาสู่ อาวัชชนะทากายทวาร  ต่อแต่นั้นวิถีจิตทั้งหลาย คือ  กายวิญญาณ  สัมปฏิจ ฉันนะ สันติรณะ  โวฏฐัพพนะ  จึงเป็นไป  ชวนะก็แล่นไปแล้วหยั่งลงสู่ภวังค์. ในวาระที่ ๓  ภวังค์เปลี่ยน  (หมุน)  มายังมโนทวาราวัชชนะ  ลำดับนั้น ชวนะก็แล่นไปหยั่งลงสู่ภวังค์  แมลงวันย่อมทำกาละ (ตาย)  ในฐานะนี้* เนื้อความนี้ท่านนำมาเพื่ออะไร  เพื่อแสดงว่า    ขึ้นชื่อว่า อารมณ์ของอรูปธรรม ทั้งหลายเป็นไปเร็วอย่างนี้. ภาพ  (วรรณะ)  อย่างหนึ่ง  ปรากฏในภูมิ  (โอกาส)    ของสัตว์ที่จะ บังเกิดขึ้น  ชื่อว่า  คตินิมิต   ในคตินิมิตนั้น      เมื่อนรกจะปรากฏก็จะปรากฏ เป็นภาพเช่นกับโลหกุมภี (หม้อทองแดง) เมื่อมนุษยโลกจะปรากฏ ก็จะปรากฏ *  คำว่าในฐานะนี้   หมายถึงมรณาสันนวิถี    (วิถีใกล้ความตาย)   ประเภทใดประเภทหนึ่งใน ๔t อย่าง   เหล่านี้คือ ประเภทที่  ๑  จิตเสพชวนะ  ๕  ครั้ง  มีตทารัมมณะ  ๒  ครั้ง  แล้วจุติ ประเภทที่  ๒  จิตเสพชวนะ  ๕  ครั้ง  แล้วจุติ ประเภทที่  ๓  จิตเสพชวนะ  ๕  ครั้ง  มีตทารัมมณะ  ๒  ครั้ง   แล้วมีภวังค์...แล้วจุติ ประเภทที่  ๔  จิตเสพชวนะ  ๕  ครั้ง  มีภวังค์...แล้วจุติ ในฐานะนี้   แมลงวันตายในประเภทที่ ๔ พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 495 เป็นภาพท้องมารดา   ผ้ากัมพล   และยาน.   เมื่อเทวโลกจะปรากฏ  ก็จะปรากฏ เป็นภาพต้นกัลปพฤกษ์  วิมาน  และที่นอนเป็นต้น  ปฏิสนธิมีอารมณ์ ๓  อย่าง โดยสังเขป  คือ  กรรม  กรรมนิมิต   คตินิมิต   ด้วยประการฉะนี้. อีกนัยหนึ่ง  ปฏิสนธิมีอารมณ์  ๓  อย่าง  คือ อารมณ์อดีต อารมณ์ปัจจุบัน อารมณ์ที่เป็นนวัตตัพพะ.* อสัญญีปฏิสนธิไม่มีอารมณ์  บรรดาปฏิสนธิเหล่านั้น   วิญญาณัญจายตน ปฏิสนธิ     และเนวสัญญานาสัญญายตนปฏิสนธิมีอารมณ์เป็นอดีตอย่างเดียว กามาวจรวิบาก ๑๐ มีอารมณ์เป็นอดีตบ้าง  เป็นปัจจุบันบ้าง  ปฏิสนธิที่เหลือมี อารมณ์เป็นนวัตตัพพะ   (อารมณ์ที่พึงกล่าวไม่ได้).    ก็ปฏิสนธิที่กำลังเป็นไป ในอารมณ์  ๓  อย่าง  ย่อมเป็นไปในลำดับแห่งจุติที่มีอดีตเป็นอารมณ์  หรือ มีนวัตตัพพารมณ์ แต่ชื่อว่า  จุติจิตที่มีอารมณ์เป็นปัจจุบันมิได้มี  เพราะฉะนั้น พึงทราบอาการที่เป็นไปแห่งปฏิสนธิมีอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่ง   ในอารมณ์ ๓ อย่าง   ในลำดับแห่งจุติที่มีอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่งในอารมณ์ ๒ อย่าง   ด้วย อำนาจสุคติและทุคติ.  ข้อนี้เป็นอย่างไร  ?   ปฏิสนธิมีอารมณ์อดีตต่อจากจุติมีอารมณ์อดีต คือ  ในเบื้องต้น  บาปกรรมตามที่ตนสั่งสมไว้  หรือกรรมนิมิต   ย่อม มาสู่คลองมโนทวารแก่บุคคลผู้นอนในเตียงมรณะ   เพราะพระบาลีว่า  "ก็บาป * อารมณ์นี้เห็นตรงกับอารมณ์บัญญัติ  คือ  บัญญัติกรรมนิมิต  และบัญญัติมหัคคตกรรมนิมิตของผู้ที่จะไปเกิดในพรหมโลก พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 496 กรรมเหล่านั้น  ย่อมเข้าไปปรากฏแก่บุคคลผู้มีบาปกรรมซึ่งดำรงอยู่ในกามาพจร สุคติในสมัยนั้น"  ดังนี้  จุติจิตก็ทำภวังควิสัย   (คืออารมณ์แห่งภวังค์)  ให้เป็น อารมณ์    เกิดขึ้นในที่สุดแห่งตทารัมมณะ     หรือในชวนะถ้วน ๆ   เกิดขึ้น ปรารภกรรมหรือกรรมนิมิตนั้น       เมื่อจุติจิตนั้นดับแล้ว     ก็เกิดปฏิสนธิจิต อันนับเนื่องด้วยทุคติภูมิ  อันกำลังแห่งกิเลสที่ยังมิได้ตัดให้น้อมไปในบาปกรรม ต่าง ๆ   ปรารภกรรมหรือกรรมนิมิตที่มาสู่คลองนั้นนั่นแหละ นี้เป็นปฏิสนธิมีอารมณ์อดีตต่อจากจุติจิตมีอารมณ์อดีต.   ปฏิสนธิมีอารมณ์ปัจจุบันต่อจากจุติมีอารมณ์อดีต ในมรณสมัยของบุคคลอื่นอีก     นิมิตในทุคติภูมิมีภาพเปลวเพลิงเป็น ต้นในนรกเป็นต้น   มาสู่คลองมโนทวาร  ด้วยอำนาจแห่งกรรมตามที่กล่าวแล้ว เมื่อภวังค์ของบุคคลนั้นเกิดดับสิ้นสองครั้งแล้วเกิดวิถีจิตทั้ง ๓    คือ อาวัชชนะ ซึ่งปรารภอารมณ์นั้น  ๑  ชวนะ ๕ ดวง  เพราะมีกำลังอ่อนโดยใกล้ต่อมรณะ ๑ และตทารัมมณะ  ๒  ดวง  ๑.  ต่อจากนั้น    จุติจิต   ๑  ดวง   กระทำภวังควิสัย ให้เป็นอารมณ์    ด้วยลำดับแห่งคำเพียงเท่านี้    ขณะจิตย่อมล่วงไป ๑๑  ดวง ในลำดับนั้น   ปฏิสนธิจิต  จึงเกิดขึ้นในอารมณ์ที่มีอายุแห่งขณะจิตที่ยังเหลืออยู่ ๕  ขณะนั้นนั่นแล.  นี้   ปฏิสนธิมีอารมณ์ปัจจุบันต่อจากจุติมีอารมณ์อดีต. ในมรณสมัยของบุคคลอื่นอีก   หิ่ นารมณ์ (อารมณ์เลว)  มีราคะเป็นต้น เป็นเหตุ  ย่อมพาสู่คลองทวารในทวาร ๕ อย่างใดอย่างหนึ่ง  ในที่สุดแห่งโวฏฐัพ พนะที่เกิดขึ้นตามลำดับ  ชวนะ ๕ ดวง  เเละตทารัมมณะ ๒ ดวง   ของบุคคลนั้น ย่อมเกิด เพราะมีกำลังอ่อนโดยใกล้ต่อความตาย  ต่อจากนั้น   จุติจิตหน่วงก็ทำ พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 497 ภวังควิสัยให้เป็นอารมณ์     ด้วยคำมีประมาณเท่านี้   ขณะแห่งจิตย่อมเป็นอัน ล่วงไป ๑๕  ขณะ  คือ  ภวังค์  ๒ ดวง   อาวัชชนะ  ๑  ดวง  ทัศนะ  ๑  ดวง สัมปฏิจฉันนะ ๑ ดวง  สันตีรณะ ๑  ดวง  โวฏฐัพพนะ ๑ ดวง  ชวนะ ๑  ดวง ตทารัมมณะ  ๒  ดวง และจุติจิต   ๑  ดวง  ในลำดับนั้น  ปฏิสนธิจิต  จึงเกิดขึ้นใน อารมณ์ที่มีอายุขณะจิต  ๑  ขณะที่ยังเหลืออยู่นั้นนั่นแหละ  ปฏิสนธิแม้นี้ก็มีอารมณ์ ปัจจุบันต่อจากจุติมีอารมณ์อดีต.   ปฏิสนธิมีอารมณ์อดีตและปัจจุบันในลำดับจุติมีอารมณ์อดีต พึงทราบอาการความเป็นไปแห่งปฏิสนธิในทุคติภูมิที่มีอารมณ์อดีตและ ปัจจุบัน   ในลำดับแห่งจุติในสุคติภูมิซึ่งมีอารมณ์อดีตนี้ก่อน.    ส่วนกรรมอัน ปราศจากโทษนั้น    หรือกรรมนิมิต   ย่อมมาสู่คลองมโนทวารของบุคคลผู้ดำรง อยู่ในทุคติภูมิมีกรรมอันปราศจากโทษที่สั่งสมไว้แล้ว      โดยนัยที่กล่าวแล้ว นั่นแหละ  เพราะฉะนั้น  พึงเว้นธรรมที่เป็นฝ่ายขาว  (บริสุทธิ์)   ไว้ในธรรม ที่เป็นฝ่ายดำแล้ว   พึงทราบคำทั้งหมดโดยนัยก่อนนั่นแหละ.   นี้เป็นอาการแห่ง ความเป็นไปแห่งปฏิสนธิในสุคติภูมิ   ซึ่งมีอารมณ์อดีตและปัจจุบัน  ต่อจากจุติ ในทุคติภูมิอันมีอารมณ์เป็นอดีต.   ปฏิสนธิมีอารมณ์อดีตหรือนวัตตัพพะในลำดับจุติมีอารมณ์อดีต อนึ่ง   กรรมอันปราศจากโทษ    หรือกรรมนิมิต     ย่อมมาสู่คลอง มโนทวารของบุคคลผู้ดำรงอยู่ในสุคติภูมิ     ผู้มีกรรมปราศจากโทษซึ่งสั่งสม ไว้แล้ว   ผู้นอนบนเตียงมรณะ  โดยมีพระบาลีมีอาทิว่า    ตานิ  จสฺส  ตสฺมี สมเย    โอลมฺพนฺติ    ก็กรรมอันงามคือกายสุจริต      วจีสุจริต   มโนสุจริต พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 498 เหล่านั้น   ย่อมเข้าไปปรากฏแก่บุคคลนั้นผู้นอนบนเตียงในสมัยนั้น       เป็นต้น* ก็แลกรรมอันปราศจากโทษ  หรือกรรมนิมิตนั้น   ย่อมมาสู่คลองมโนทวารของ บุคคลผู้มีกรรมปราศจากโทษอันเป็นกามาพจรที่สั่งสมไว้แล้วนั่นแหละ     ส่วน กรรมนิมิตอย่างเดียว     ย่อมมาสู่คลองมโนทวารของบุคคลผู้มีมหัคคตกรรมที่ สั่งสมไว้แล้ว    จุติจิตทำภวังควิสัยให้เป็นอารมณ์เกิดขึ้น     ในลำดับแห่งตทา- รัมมณะ   หรือในชวนวิถีล้วน ๆ  ซึ่งเกิดขึ้นปรารภกรรมนิมิตนั้น   เมื่อจุติจิต นั้นดับ   ปฏิสนธิจิตอันนับเนื่องด้วยสุคติภูมิ    ซึ่งถูกกำลังกิเลสที่ยังมิได้ตัดให้ น้อมไป  เกิดขึ้นปรารภกรรม   หรือกรรมนิมิตอันมาสู่คลองนั้นนั่นแหละ.   นี้ เป็นปฏิสนธิมีอารมณ์อดีตหรืออารมณ์นวัตตัพพะต่อจากจุติมีอารมณ์อดีต.   ปฏิสนธิมีอารมณ์ปัจจุบันต่อจากจุติมีอารมณ์อดีต ในมรณสมัยของบุคคลอื่นอีก     สุคตินิมิตกล่าวคือภาพท้องมารดาใน มนุษยโลก  หรือภาพอุทยานและต้นกัลปพฤกษ์ในเทวโลก  ย่อมมาสู่คลองมโน- ทวารด้วยอำนาจกรรมที่ปราศจากโทษอันเป็นกามาพจร  ปฏิสนธิจิตย่อมเกิดขึ้น แก่บุคคลนั้นในลำดับแห่งจิติจิต     โดยลำดับที่แสดงไว้ในทุคตินิมิตนั้น  แหละ. นี้เป็นปฏิสนธิมีปัจจุบันอารมณ์ในลำดับแห่งจิตมีอดีตอารมณ์. ในมรณสมัยของบุคคลอื่นอีก  พวกญาติพากันแสดงอารมณ์   กล่าวว่า ดูก่อนพ่อ  นี้เป็นการบูชาพระพุทธเจ้า  พ่อจงทำเพื่อประโยชน์แก่ตัวพ่อ  พ่อจง ยังจิต ให้เลื่อมใสแล้วแสดงรูปารมณ์   ด้วยสามารถแห่งพวงดอกไม้    ธงชัย  และ *  ม.  อุ. เล่ม  ๑๔.   ๔๘๗/๓๒๓ พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 499 ธงแผ่นผ้าเป็นต้น      หรือแสดงสัททารมณ์ด้วยสามารถแห่งการฟังธรรม    และ ดุริยบูชาเป็นต้น    หรือแสดงคันธารมณ์ด้วยสามารถกลิ่นธูป    กลิ่นเครื่องอบที่ หอมเป็นต้น    หรือกล่าวว่า  ดูก่อนพ่อ   พ่อจงลิ้มไทยธรรมนี้   ที่เขาถวายเพื่อ ประโยชน์แก่พ่อแล้วแสดงรสารมณ์    ด้วยสามารถแห่งน้ำผึ้งและน้ำอ้อยเป็นต้น หรือกล่าวว่า  ดูก่อนพ่อ  พ่อจงสัมผัสไทยธรรมนี้ ที่เขาถวายเพื่อประโยชน์แก่พ่อ แล้วแสดงโผฏฐัพพารมณ์ด้วยอำนาจแห่งผ้าจีนและผ้าโสมาระเป็นต้นน้อมเข้า ในทวาร ๕.  ชวนะ ๕  ดวงย่อมเกิดแก่บุคคลนั้น    เพราะมีกำลังอ่อนโดยใกล้ ต่อความตาย   ในที่สุดแห่งโวฏฐัพพนะซึ่งเกิดขึ้นตามลำดับในอารมณ์มีรูปเป็น ต้นที่มาสู่คลองนั้น    และย่อมเกิดตทารัมมณะ ๒ ดวง   ลำดับนั้น   จุติจิตหนึ่ง ดวงการทำภวังควิสัยให้เป็นอารมณ์   ในที่สุดแห่งจุติจิตนั้น   ปฏิสนธิจิตก็เกิด ขึ้นในอารมณ์ที่ตั้งอยู่ในขณะแห่งจิตหนึ่งดวงนั้นแหละ.    ปฏิสนธิแม้นี้    ก็มี อารมณ์ปัจจุบันต่อจากจิตมีอารมณ์อดีต.   ปฏิสนธิมีอารมณ์  ๓  อย่างใดอย่างหนึ่ง ต่อจากจุติมีอารมณ์นวัตตัพพะ อนึ่ง  ในมรณสมัยของบุคคลอื่นอีก   ผู้ดำรงอยู่ในสุคติภูมิผู้ได้เฉพาะ มหัคคตะด้วยอำนาจแห่งฌานมีปฐวีกสิณเป็นต้น   บรรดากุศลกรรม  กรรมนิมิต คตินิมิตที่เป็นกามาพจรอย่างใดอย่างหนึ่ง   หรือนิมิตมีปฐวีกสิณเป็นต้น   หรือ มหัคคตจิต  ย่อมมาสู่คลองมโนทวาร  หรืออารมณ์อันประณีต  อันมีการเกิดขึ้น แห่งกุศลเป็นเหตุ ย่อมมาสู่คลองในจักษุ หรือโสตทวารอย่างใดอย่างหนึ่ง ชวนะ ๕ ดวง  ย่อมเกิดแก่บุกคลนั้น  เพราะมีกำลังอ่อนโดยใกล้ต่อมรณะ ในที่สุดแห่ง โวฏฐัพพนะซึ่งเกิดขึ้นโดยลำดับ    แต่ว่า  ตทารัมมณะย่อมไม่มีแก่เหล่าสัตว์ผู้มี พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 500 มหัคคตจิตเป็นคติ     ฉะนั้น     จึงเกิดจุติจิตหนึ่งดวงกระทำภวังควิสัยให้เป็น อารมณ์ในลำดับแห่งชวนะนั้นแล   ในที่สุดแห่งจุติจิตนั้น    ย่อมเกิดปฏิสนธิจิต มีอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่งในอารมณ์ทั้งหลายตามที่ปรากฏ  อันนับเนื่องในสุคติ อย่างใดอย่างหนึ่งแห่งสุคติของกามาพจร   หรือมหัคคตะ.   ปฏิสนธินี้มีอารมณ์ อดีต  ปัจจุบัน   นวัตตัพพะอย่างใดอย่างหนึ่ง   ต่อจากจุติที่มีอารมณ์เป็นนวัต- ตัพพะ. พึงทราบปฏิสนธิ  ในลำดับแม้จุติในอรูปภูมิ   โดยทำนองนี้.    นี้เป็น อาการเป็นไปแห่งปฏิสนธิมีอารมณ์อดีต  มีอารมณ์นวัตตัพพะ มีอารมณ์ปัจจุบัน ต่อจากจุติในสุคติภูมิมีอารมณ์อดีต  และอารมณ์นวัตตัพพะ.   ปฏิสนธิมีอารมณ์อดีตปัจจุบันต่อจากจุติมีอารมณ์อดีต ส่วนบุคคลผู้ดำรงอยู่ในทุคติภูมิ  ผู้มีบาปกรรม  กรรม  กรรมนิมิตหรือ คตินิมิตนั้น  ย่อมมาสู่คลองในมโนทวารโดยนัยที่กล่าวนั้นแหละ  แต่อารมณ์ที่ เป็นเหตุเกิดอกุศลย่อมมาสู่คลองในปัญจทวาร  ลำดับนั้น   ปฏิสนธิจิตของบุคคล นั้นมีอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่งในอารมณ์ ๓ เหล่านั้น   อันนับเนื่องในทุคติภูมินี้ ที่สุดแห่งจุติจิตตามลำดับก็เกิดขึ้น.  นี้เป็นอาการเป็นไปแห่งปฏิสนธิจิตมีอารมณ์ อดีต   และปัจจุบันในลำดับต่อจากจิตในทุคติภูมิมีอารมณ์อดีต   ฉะนี้แล  ด้วย ลำดับแห่งคำเพียงเท่านี้    ย่อมเป็นอันแสดงความเป็นไปแห่งวิญญาณ ๑๙  ดวง ด้วยอานาจปฏิสนธิ. อีกอย่างหนึ่ง  วิญญาณ ๑๙  ดวงทั้งหมดนี้นั้น เมื่อเป็นไปในปฏิสนธิ   ย่อมเป็นไป ด้วยธรรม ๒ อย่าง  และวิญญาณที่แตกต่างกัน เป็นไป ๒  อย่างเป็นต้น  โดยความแตกต่างกัน แห่งธรรมที่ระคนกันเป็นต้น. http://www.thepalicanon.com/91book/book77/451_500.htm จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 19 เม.ย. 55 23:08:13

ความคิดเห็นที่ 65    ครับผม คุณโขตาน ....... ก็ร่วมกันศึกษาต่อไปนะครับ ______________________________________________________ จากข้อความ ในอรรถกถาใน #63 ในส่วนนี้ คือ ______________________________________________________ ................... นิมิตในทุคติภูมิมีภาพเปลวเพลิงเป็น ต้นในนรกเป็นต้น   มาสู่คลองมโนทวาร  ด้วยอำนาจแห่งกรรมตามที่กล่าวแล้ว เมื่อภวังค์ของบุคคลนั้นเกิดดับสิ้นสองครั้งแล้วเกิดวิถีจิตทั้ง ๓    คือ อาวัชชนะ ซึ่งปรารภอารมณ์นั้น  ๑  ชวนะ ๕ ดวง  เพราะมีกำลังอ่อนโดยใกล้ต่อมรณะ ๑ และตทารัมมณะ  ๒  ดวง  ๑.  ต่อจากนั้น    จุติจิต   ๑  ดวง   กระทำภวังควิสัย ให้เป็นอารมณ์    ด้วยลำดับแห่งคำเพียงเท่านี้    ขณะจิตย่อมล่วงไป ๑๑  ดวง ในลำดับนั้น   ปฏิสนธิจิต  จึงเกิดขึ้นในอารมณ์ที่มีอายุแห่งขณะจิตที่ยังเหลืออยู่ ๕  ขณะนั้นนั่นแล. ................... __________________________________________________ เท่าที่ผมเข้าใจ เหมือนท่านจะอธิบายว่า อารมณ์นั้น ตั้งอยู่ได้ ๑๖ ขณะ คือ เมื่อเกิดมรณาสันนวิถีอันได้แก่ น ท มโน ช ช ช ช ช ต ต  จุติ ปฏิ ภ ภ ภ ภ  ....................... 1 2  3     4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 ในขณะจิต 1 - 10 ก็น่าจะมี "เปลวเพลิง" เป็นอารมณ์ เมื่อ ขณะที่ 11 (คือจุติจิต) เกิดขึ้น ก็มีอดีตอารมณ์เดียวกับ ภวังคจิต ในก่อนที่จิตจะขึ้นวิถี แล้วท่านก็อธิบาย ว่า " อารมณ์นั้น ยังมีอายุเหลืออยู่ ๕ ขณะจิต " ซึ่งน่าจะหมายถึงว่า อารมณ์นั้น ตั้งอยู่นานถึง ๑๖ ขณะ ในมโนทวารวิถีที่เป็นมรณาสันนวิถี เมื่อวิถีจิตเกิดดับไปถึง ๑๑ ขณะ แม้จะเกิดจุติจิตขึ้นมาแทรก แต่ อารมณ์ก็ยังมีอายุเหลืออยู่ ปฏิสนธิจิตจึงมี อารมณ์ เปลวเพลิงนั้นเองเป็นอารัมมณปัจจัย ต่อไปได้ ......... (ก็ขอสนทนาไว้เท่านี้ก่อนนะครับ) __________________________________________________ *********************************************************** (edit 20.04.12   19:02:10 ) *********************************************************** (หมายเหตุ : แก้ไขเพิ่มเติม ตามข้อทักท้วงของคุณระนาดเอกในความเห็นข้างล่าง    รูปารมณ์หนึ่งขณะ โดยทั่วไปมีอายุ เท่ากับ ๑๗ ขณะ    แต่จาก คู่มืออภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉทที่ ๔ [ดู Y11911600#42] ที่แสดงไว้ว่า    มโนทวารวิถีจะไม่มีอตีตภวังค์   จึงควรเริ่มนับที่ ภวังคจลนะ ก็จะได้ว่า น ท มโน ช ช ช ช ช ต ต  จุติ   ปฏิ  ภ ภ  ภ ภ ภ ....................... 1 2  3     4  5  6 7 8 9 10  11   12 13 14 15 16 (17) ซึ่งก็ตรงกับความในอรรถถาด้านบนว่า "ปฏิสนธิจิต  จึงเกิดขึ้นในอารมณ์ที่มีอายุแห่งขณะจิตที่ยังเหลืออยู่ ๕  ขณะนั้นนั่นแล." (ประโยคนี้ หมายถึงว่า ปฏิสนธิจิตดับไปแล้ว อารมณ์ก็ยังเหลืออีก + 5 ขณะจิตถัดไปนั่นเอง) แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 19:33:40 แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 19:22:07 แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 19:13:05 แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 19:03:10 แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 19:02:10 แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 02:57:38 แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 02:56:20 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 20 เม.ย. 55 02:36:02

ความคิดเห็นที่ 75    ถกกันเสร็จแล้ว   ช่วยกรุณาไขข้อสงสัยนี้ด้วยนะคะ  คือ  สงสัยมานานแล้ว  มันงงๆ ไม่ต่อเนื่อง  หลายครั้งก็ไปจบที่ว่า ... น่าจะเป็นเรื่องที่ไม่ควรนำมาสงสัย  ทำนอง อจินไตย น่ะค่ะ แต่เผอิญได้มาอ่านกระทู้นี้เข้า  เรื่องที่สงสัยก็กลับมาอีก ... ดังนี้ ที่ว่าจิตส่งอารมณ์จากนู่นไปนี่  จากเทวดามาสู่ครรภ์ของมารดา ฯลฯ จิตคนเรามีดวงเดียว อารมณ์ต่างๆ จะ 11, 17, 24, 36, หรือ 47 (เหมือนซื้อ Lotto เลยแฮะ) จะกี่อารมณ์  ก็เกิดดับสลับกันไปกับจิตดวงนั้นๆ  ของคนผู้นั้นๆ หากว่าจิตส่งทอดอารมณ์ข้ามภพได้  ก็แสดงว่าต้องเป็นจิตดวงเดิมสิคะ   นั่นคือ จิตข้ามภพได้  ?!?!? ไม่แน่ใจว่าที่ร่ายมานี้ เป็นเพราะเข้าใจผิดตรงจุดไหนหรือเปล่านะคะ คำถามที่สงสัยมาตลอดก็คือ  หากจิตดวงเดิม แล้วทำไมคนส่วนใหญ่ถึงจำเรื่องราวในอดีตชาติไม่ได้ ?? ช่วยตอบให้เราด้วยนะคะ สงสัยและอยากรู้จริงๆ  ขอบคุณค่ะ แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 13:01:21 จากคุณ : Smiling-girl    เขียนเมื่อ : 20 เม.ย. 55 12:53:36

ความคิดเห็นที่ 77    ตอบ คำถาม คุณเอิงเอย #73 ข้อ 1 ถูกแล้วครับ ข้อ 2 คำว่า ปฏิสนธิมีอารมณ์ที่เป็นปัจจุบัน หรือ อดีต ได้นั้น  ........ (ดูคำอธิบายโดยละเอียดใน ความเห็นถัดไป #78).................. ในส่วนของ มรณสันนวิถีจิต หากอารมณ์ยังไม่หมดอายุ แม้ว่า จุติจิตจะเกิดขึ้นแทรก แต่ปฏิสนธิก็ยังหน่วงเอาอารมณ์ที่ยังไม่หมดอายุนั้นต่อไปได้  (ตามที่คุณเอิงเอย กล่าวในบรรทัดสุดท้ายข้อสองก็ถูกแล้วครับ)   ข้อ 3 ถ้าเป็นรูปารมณ์ จะเกิดทางปัญจทวารวิถี หรือ มโนทวารวิถี ก็น่าจะมีอายุ ๑๗ ขณะ  (ตามที่ คุณระนาดเอกได้ทักท้วงไว้) ซึ่งถ้าเป็นมโนทวารวิถี ที่มีรูปารมณ์ เกิดขึ้น เริ่มนับจาก ภวังคจลนะไปนั้น เมื่อจุติจิต ดับลง อารมณ์ก็ยังมีอายุต่อไปได้หลายขณะจิต ปฏิสนธิจึงหน่วงเอาอารมณ์ที่เกิดมาตั้งแต่ มรณสันนวิถีนั้นเองเป็นอารัมมณปัจจัยต่อไปได้ _________________________________________________________________ ตอบ คุณระนาดเอก #69 นะครับ ขอบคุณ ที่ช่วยแก้ไข เรื่อง อายุ ๑๗ ขณะนะครับ ตอนแรกผมก็สงสัยอยู่ว่า ทำไมเป็น ๑๖ ไม่ใช่ ๑๗ ก็คิดว่าอาจจะเป็นนัยพิเศษหรือเปล่า เมื่อกี้มานั่งนับดูใหม่ก็เขียนใหม่ดังนี้นะครับ น ท มโน ช ช ช ช ช ต ต  จุติ   ปฏิ  ภ ภ  ภ  ภ  ภ ....................... 1 2  3     4  5  6 7 8 9 10  11   12 13 14 15 16 17 ในส่วนที่ ที่ คุณระนาดเอกบอกว่าจะต้องเริ่มนับจาก อตีตภวังค์ ตอนแรกผมก็พยายามคิดนับเช่นนั้นอยู่ แต่ใน คู่มืออภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉทที่ ๔ ก็แสดงไว้แล้วว่า ในมโนทวารวิถี ไม่ควรนับที่อตีตภวังค์ ซึ่งเรื่ิองนี้ ผมก็เคยคุยกับ คุณระนาดเอกไปแล้วในกระทู้นี้คือ http://www.pantip.com/cafe/religious/topic/Y11911600/Y11911600.html#42 ความว่า .....มโนทวารวิถี (กล่าวตามนัยแห่งพระอภิธัมมัตถสังคหะของพระอนุรุทธาจารย์ โดยเฉพาะ) ไม่มีอตีตภวังค.... http://www.reocities.com/SouthBeach/terrace/4587/4page21-30.htm (หน้า 22) http://www.abhidhamonline.org/aphi/p4/034.htm   ( ปล. ใครรู้จักเวปอภิธรรมมูลนิธิ  ช่วยติดต่อไปหน่อยสิครับ ว่าผมใช้ ie กับ google chrome เข้าเวปนี้ไม่ได้เลย อ่านเป็นภาษาไทยไม่เห็นเลย) ในส่วนนี้จึงเห็นว่า น่าจะนับจาก ภวังคจลนะ ซึ่งน่าจะถูกต้องแล้ว ________________________________________________________________ ส่วน คำอธิบายสาม บรรทัดสุดท้ายของ คุณระนาดเอก  #69 ผมรู้สึกยังไม่ค่อยเคลียเท่าไหร่นะครับ คือ  จากที่อรรถกถาจารย์แสดงไว้ ใน #65 ท่านก็แสดงไว้ว่า "นิมิตในทุคติภูมิมีภาพเปลวเพลิงเป็น ต้นในนรกเป็นต้น   มาสู่คลองมโนทวาร  ด้วยอำนาจแห่งกรรมตามที่กล่าวแล้ว เมื่อภวังค์ของบุคคลนั้นเกิดดับสิ้นสองครั้งแล้วเกิดวิถีจิตทั้ง ๓    คือ อาวัชชนะ ซึ่งปรารภอารมณ์นั้น  ๑  ชวนะ ๕ ดวง  เพราะมีกำลังอ่อนโดยใกล้ต่อมรณะ ๑ และตทารัมมณะ  ๒  ดวง  ๑.  ต่อจากนั้น    จุติจิต   ๑  ดวง   กระทำภวังควิสัย ให้เป็นอารมณ์    ด้วยลำดับแห่งคำเพียงเท่านี้    ขณะจิตย่อมล่วงไป ๑๑  ดวง ในลำดับนั้น   ปฏิสนธิจิต  จึงเกิดขึ้นในอารมณ์ที่มีอายุแห่งขณะจิตที่ยังเหลืออยู่ ๕  ขณะนั้นนั่นแล. ..................." คือ ก็น่าจะชัดเจนว่า นิมิตเปลวเพลิงในนรก นั้นเอง เป็นอารมณ์ที่ยังไม่หมดอายุ จากมรณาสันวิถี เมื่อจุติจิต ดับไป ปฏิสนธิ ก็หน่วงเอา นิมิตนั้นเองมาเป็นอารมณ์ ด้วยอำนาจแห่ง อารัมมณปัจจัย (ถ้าคุณระนาดเอกจะอธิบายตามสามบรรทัดล่างใน#69นั้น พอจะมีอรรถกถาหรือบทความมาแสดงประกอบด้วยไหมครับ) ________________________________________________________________ คุณ โขตาน #74  จากอรรถกถาใน #63  จุติจิตที่มีอารมณ์นวัตตัพพะ นี้หมายถึง จุติจิตของ บุคคลที่เป็นรูปพรหม อรูปพรหม  น่ะครับคือ ปฏิสนธิ ภวังคจิต และจุติจิต ของบุคคลเหล่านั้นย่อมเป็น มหัคคจิตวิบาก  ดูที่ตรงหน้า 500 เพิ่มเติม ได้นะครับ นวัตตัพพารมณ์ นี้ที่ท่านกล่าวว่าเป็นอารมณ์ที่พึงกล่าวไม่ได้ (ว่าเป็นอดีต หรือ ปัจจุบัน) เพราะ มหัคคตจิต มีบัญญัติสมถกรรมฐานนิมิต เช่นปฏิภาคนิมิต เป็นอารมณ์ "อารมณ์บัญญัติ" นี้ จึงกล่าวไม่ได้ว่าเป็นอดีตหรือปัจจุบัน (ความจากคู่มือ ปริเฉทที่ ๓          จิต ๒๑ ดวง ยึดหน่วง บัญญัติอารมณ์ นั้น คือ          ก. รูปาวจรจิต              ๑๕ ดวง มีบัญญัติเป็นอารมณ์          ข. อากาสานัญจายตนจิต     ๓ ดวง มีกสิณุคฆาฏิมากาสบัญญัติเป็นอารมณ์          ค. อากิญจัญญายตนจิต       ๓ ดวง มีนัตถิภาวบัญญัติ เป็นอารมณ์  http://www.reocities.com/SouthBeach/terrace/4587/3page31-40.htm (ดูหน้า ๓๖) ......             ...... ส่วนข้อ ๓ มีบัญญัติเป็นอารมณ์ และข้อ ๔ มีนิพพานเป็นอารมณ์นั้น ไม่ได้ แสดงว่า  บัญญัติ หรือ นิพพาน นั้นเป็น ปัจจุบัน หรืออดีต อนาคต แต่อย่างใดเลย ทั้งนี้เพราะบัญญัติ และนิพพานเป็นธรรมที่ไม่มีกาลทั้ง ๓ พ้นจาก กาลทั้ง ๓ อัน เรียกว่า กาลวิมุตต ) http://www.reocities.com/SouthBeach/terrace/4587/3page31-40.htm (ดูหน้า ๔๐) ...... ________________________________________________________________ #75 คุณ smiling girl  จิตนั้นที่ว่ามีดวงเดียว หมายถึงว่ามีการเกิดขึ้นที่ละดวง ไม่ได้มีสองดวงเกิดพร้อมกัน จิตเรานั้นมีการเกิดดับไปทุกขณะ  จิตดวงเก่ากับจิตดวงใหม่นั้น ก็ไม่ใช่ดวงเดียวกัน แต่เป็นปัจจัยแก่กันและกัน อันที่จริงถ้าจะอธิบายให้ชัดเจน ก็ควรต้องใช้เรื่อง ปัจจัย ๒๔ มาอธิบาย  เพราะการที่เราสนทนากันด้วยคำต่างๆเช่น  จิตเก็บอารมณ์ไว้ เจตสิกเก็บอารมณ์ไว้ แล้วส่งต่ออารมณ์ไป การอธิบายในลักษณะนี้ถ้าอธิบายไม่ชัดเจนจะเป็นการปฏิเสธ อนัตตลักษณะ ไปเสียได้ แต่จะให้สนทนาอธิบายกันด้วย ปัจจัย ๒๔ ก็เป็นการยาก   ดังนั้นก็ต้องช่วยกันพยายามทำความเข้าใจด้วยความเอื้อเฟื้อ ในเรื่องปัจจัย ๒๔ นั้นท่านจะแสดง ความสัมพันธ์ของ นามและรูป ไว้ โดยเป็นอนัตตลักษณะ ไม่มีตัวตน มีแต่ความเป็นปัจจัยเท่านั้น จิตแต่ละขณะเกิดขึ้นแล้วก็ดับไป จิตที่ดับไปก็เป็น อนันตรปัจจัย สมนันตรปัจจัย ให้จิตดวงถัดไปเกิดขึ้นเป็นลำดับไม่มีระหว่างคั่น อารมณ์ต่างๆ ก็มาปรากฏแก่จิตได้ ด้วยความเป็นอารัมมณปัจจัย เป็นต้น กรรมที่ทำไว้แต่อดีต มาส่งผลให้เกิด วิบากจิต เช่น ปฏิสนธิ ภวังคจิต จุติจิต  ในภพถัดไปได้ก็ด้วยอำนาจของ นานักขณิกกัมมปัจจัย เป็นต้น รูปารมณ์ ที่เกิดขึ้นอยู่ก็เป็นอารมณ์ให้เกิด จิตได้ถึง ๑๗ ขณะ  เพราะยังไม่ดับไปด้วย ปุเรชาตปัจจัย อวิคตปัจจัย เป็นต้น เจตสิกเกิดร่วมพร้อมกับจิต ก็ด้วย อัญญมัญญปัจจัย สหชาตปัจจัย สัมปุตตปัจจัย เป็นต้น _______________________________- ส่วนที่ คนเราส่วนใหญ่ไม่สามารถระลึกรู้ จุติ และปฏิสนธิ ใน อดีตชาตินั้น ก็เพราะ วิชชายังไม่เกิด และ อวิชชายังปกปิดอยู่นั่นเอง ลองอ่านเรื่องปุพเพนิวาสานุสสติญาณกถาเพิ่มเติมดูนะครับ .....เรานั้น เมื่อจิตเป็นสมาธิ บริสุทธิ์ ผุดผ่อง ไม่มีกิเลส ปราศจากอุปกิเลสอ่อน ควร แก่การงาน ตั้งมั่น ไม่หวั่นไหว อย่างนี้แล้ว ได้น้อมจิตไปเพื่อบุพเพนิวาสานุสสติญาณ เรานั้น ย่อมระลึกชาติก่อนได้เป็นอันมาก คือระลึกชาติได้หนึ่งชาติบ้าง สองชาติบ้าง สามชาติบ้าง สี่ชาติบ้าง  .......วิชชาที่หนึ่งนี่แล เรา ได้บรรลุแล้วในปฐมยามแห่งราตรี อวิชชา เรากำจัดได้แล้ว วิชชาเกิดแก่เราแล้ว ความมืด เรากำจัดได้แล้ว แสงสว่างเกิดแก่เราแล้ว เหมือนที่เกิดแก่บุคคลผู้ไม่ประมาท มีความเพียร เผากิเลส ส่งจิตไปแล้วอยู่ฉะนั้น ความชำแรกออกครั้งที่หนึ่งของเรานี้แล ได้เป็นเหมือนการ ทำลายออกจากกระเปาะฟองแห่งลูกไก่ฉะนั้น. มหาวิภังค์ ปฐมภาค  เวรัญชกัณฑ์ http://www.84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=01&A=1&Z=315 อรรถกถา http://www.84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=01&i=1&p=12#กถาว่าด้วยปุพเพนิวาสญาณ ________________________________________________________________ ตอบ คุณเฉลิมศักด์   ขอบคุณ คุณเฉลิมศักดิ์ด้วยนะครับ  วิถีจิตที่ผมเขียนใน #19  ก็เพราะได้รับความรู้จาก การสนทนาพระอภิธรรมกับคุณเฉลิมศักดิ์ที่ลานธรรม เมื่อประมาณห้าปีก่อนนั่นเอง เมื่อก่อนนี้ คุณวิภาช และลุงโชติ มากล่าวปฏิเสธอภิธรรม เกือบทุกวันอยู่ช่วงหนึ่งที่ลานธรรม ก็ช่วยๆกันกับ คุณเฉลิมศักดิ์ จนเหนื่อยเลย แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 22:39:46 แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 22:25:31 แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 20:51:40 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 20 เม.ย. 55 20:45:33

ความคิดเห็นที่ 78    ข้อความนี้ ยกมามาแสดง เพื่อไว้ศึกษาเพิ่มเติม ในประเด็นจาก คำถามของคุณเอิงเอยในความเห็น  #73 ในข้อ 2  เรื่อง ปฏิสนธิมีอารมณ์ปัจจุบัน และอดีต คำอธิบาย  จาก มหาอภิธัมมัตถสังคหฎีกา ปริเฉทที่ ๕ (พระสัทธรรมโชติกะ)  มีความดังต่อไปนี้คือ .............. ___________________________________________________________ วินิจฉัยปัจจุบันกรรมนิมิตว่าแท้หรือเทียม ในข้อนี้เป็นที่ทราบกันอยู่แล้วว่า  มรณาสันนชวนะและกามาวจรปฏิสนธิจิตนี้  บางทีก็มีอดีตกรรมนิมิตเป็นอารมณ์ บางทีก็มีปัจจุบันกรรมนิมิตเป็นอารมณ์  ใน ๒  ประการนี้ถ้ามรณาสันนชวนและกามาวจรปฏิสนธิจิต มีอดีตกรรมนิมิตเป็นอารมณ์แล้ว  ก็ไม่ต้องไปพิจารณาว่าแท้หรือเทียมแต่อย่างใด  เพราะมีแต่แท้อย่างเดียว   ต่อเมื่อมีปัจจุบันกรรมนิมิตเป็นอารมณ์แล้ว  จึงได้มีการพิจารณากันขึ้นว่าที่เรียกว่าปัจจุบันกรรมนิมิตนี้เป็นแท้ หรือเทียม   ที่เป็นดังนี้ก็เพราะว่า  คำว่ากรรมนิมิต  แปลว่าอารมณ์ของกรรมที่เป็นผู้ให้ปฏิสนธิจิตเกิด  ซึ่งได้แก่   กุศล  อกุศลกรรม  ที่เกิดก่อนเวลาใกล้จะตาย  หรือหลายชั่วโมง  หลายวัน  หลายเดือน  หลายปี   ส่วนกุศล  อกุศลกรรมในมรณาสันนชวนะนั้นมิอาจที่จะให้ปฏิสนธิจิตเกิดขึ้นได้   ดังนั้นที่กล่าวว่า กามาวจรปฏิสนธิจิตและภวังคจิตอีกอย่างมาก  ๖  ดวง มีปัจจุบันกรรมนิมิตเป็นอารมณ์นั้น   จึงเป็นเทียมอย่างเดียวกล่าวคืออารมณ์ที่เป็นกรรมนิมิตแท้นั้นได้ดับไปแล้ว  คงมีแต่อารมณ์ ที่เป็นชนิดเดียวกับอารมณ์ที่เป็นกรรมนิมิตแท้เท่านั้นที่ยังตั้งอยู่   ฉะนั้นมรณาสันนชวนะ  ปฏิสนธิจิต  และภวังคจิตจึงมีปัจจุบันอารมณ์  และอารมณ์อันนี้แหละ ได้ชื่อว่าปัจจุบันกรรมนิมิต  ซึ่งแปลไปในแง่สันนตติปัจจุบัน  (ยังตั้งอยู่โดยการสืบต่อ)   หาเป็นไปในแง่ขณะปัจจุบันไม่  ดังจะกล่าวพอให้เห็นได้ดังนี้ ผู้ที่มีความเชื่อในการตายแล้วเกิด  พร้อมกับมีการเข้าใจในวิธีช่วยเหลือผู้จะตายไม่ให้ไปสู่ทุคติ   ครั้นได้เห็นผู้ป่วยไม่มีหวังที่จะรอดแล้ว  จึงจัดเครื่องบูชาสักการะมาตั้งเฉพาะหน้าแล้วบอกให้ผู้ป่วยดู   พร้อมกับแนะนำบอกกล่าวให้บูชาพระรัตนตรัย  ผู้ป่วยก็มองดูเครื่องบูชาตามที่เขาบอกนั้นแล้ว   ก็ยกมือขึ้นนมัสการพร้อมด้วยการตั้งใจบูชาพระรัตนตรัยด้วยเครื่องสักการะเหล่านั้น   ด้วยความเคารพเลื่อมใสเป็นเวลาหลายนาที  เวลาที่ยกมือขึ้นนมัสการก็ดี   การน้อมใจบูชาด้วยเครื่องบูชาก็ดี  เป็นกุศลจิตเรียกว่า  “กตอุปจิตกุศล”  คือกุศลที่กระทำให้เกิดขึ้นครั้งแรกแล้วเกิดติดต่อกันไป  เสร็จแล้วก็มีความยินดีต่อการกระทำ และกระแสจิตของตนที่เกิดขึ้นไปแล้วนั้น  เป็นไปตามธรรมดาของผู้ที่มีความเชื่อต่อบุญ  บาป   กตอุปจิตกุศล  คือกุศลที่เกิดจากการนมัสการบูชาพระรัตนตรัยด้วยดอกไม้  ธูป  เทียน  นั้นแหละ   เป็นกุศลที่สามารถจัดการให้ปฏิสนธิจิตของผู้ตายเกิดขึ้นในภพใหม่  เพราะกุศลนี้ตั้งอยู่ในฐานะเป็น อาสันนกรรม  ส่วนดอกไม้  ธูป  เทียน  ที่จักขุทวารวิถี  ฆานทวารวิถี  มโนทวารวิถี   ของผู้จะตายมารับในขณะรับการบูชานั้นเป็นปัจจุบันกรรมนิมิตแท้  หลังจากนั้นมาอาการป่วย ก็หนักลงๆความรู้สึกต่างๆก็ลดลงเป็นลำดับ  แต่ตา  จมูก  ใจนั้นยังคงรับดอกไม้  ธูป  เทียน    ที่ตั้งอยู่เฉพาะหน้า  ในลำดับนั้น  มรณาสันนวิถีก็เกิดขึ้นรับอารมณ์ดอกไม้  ธูป  เทียน  เหล่านี้ แล้วก็ตายไป  ปฏิสนธิจิตในภพใหม่ก็รับปัจจุบันรูปารมณ์  หรือปัจจุบันคันธารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่ง ที่มรณาสันนชวนะรับมานั้นต่อไปรูปารมณ์หรือคันธารมณ์นี้แหละเป็นปัจจุบันกรรมนิมิตเทียม   กล่าวคือความเป็นปัจจุบันของอารมณ์นั้นแท้   แต่ที่ชื่อกรรมนิมิตนั้นเทียม  เป็นการเรียกตามสทิสูปาจารนัย คือกล่าวโดยอาศัยที่ความเป็นไปเหมือนกันกับกรรมนิมิตแท้ .......................... แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 55 23:07:56 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 20 เม.ย. 55 20:47:32

ความคิดเห็นที่ 79    หนังสือ ปรมัตถโชติกะ ปริเฉทที่ ๕ ผมอัพโหลดไว้ แล้วลองเปิดดูที่ลิ้งนี้นะครับ https://docs.google.com/document/d/13B7Aq59mVuVz5r67PpM-Et9tWo-XaitzhvIoHTkOx8k/edit?pli=1 ใครที่มีเวลาก็ลองดูที่เรื่อง  คำอธิบายบาลีข้อที่  ๗ – ๘ – ๙ ที่แสดงอารมณ์ของกามปฏิสนธิจิต ในหน้า 310 ไปก่อนนะครับ (ไฟล์ที่อัพโหลดไว้นี้ขอว่าอย่าพึ่งนำไปเผยแพร่ที่อื่นนะครับ เพราะผมจ้างพิมพ์ไว้แต่ยังไม่ได้ตรวจแก้อักษรเลย และมีที่พิมพ์ผิดเยอะพอสมควร) จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 20 เม.ย. 55 21:10:12

ความคิดเห็นที่ 107    อารมณ์จากวิถีจิตหนึ่งอาจจะส่งผ่านไปสู่วิถีอื่นๆได้  ไม่มีปัญหาตรงนี้  ถ้าการส่งอารมณ์ ส่ง-รับ ๆๆๆ ติดต่อไปในจิตที่ เกิด-ดับๆๆๆ  แต่ละดวง สืบต่อไปเรื่อยๆๆๆ... ไม่ข้ามกระโดด  ...  ...การส่งผ่านอารมณ์ข้ามระหว่างจิตที่เกิดดับติดต่อแต่ละขณะ..   โดยเฉพาะจุดสำคัญคือ ตอนปลายของมรณสันนวิถี จุดสำคัญคือ  ตอนปลายของมรณสันนวิถี  ซึ่งคือ ตั้งแต่ชวนะดวงที่ ๕ ไปจนถึงปฏิสนธิจิต ...ในช่วงนี้ เกิดอะไรขึ้นบ้าง ส่งผ่านอารมณ์กันยังไง  มีปัจจัยอะไรมาประกอบ ? จากคุณ : โขตาน  เขียนเมื่อ : 21 เม.ย. 55 04:14:33

ความคิดเห็นที่ 118    ___________________ เรื่องอารมณ์ ของ ปฏิสนธิจิต  ลำดับต่อไปขอ ยกความจาก ปรมัตถโชติกะ ปริเฉทที่ ๕  ที่อธิบาย ในคำถามที่ คุณโขตานได้ถามไว้  เรื่อง อารมณ์ของมรณาสันนชวนะ ที่มีอารมณ์เดียวกับ ปฏิสนธิจิตในภพถัดไป ซึ่งความต่อไปนี้ มีการอธิบายด้วย ปัจจัย ๒๔ ความว่า (หน้าที่  304) .......มรณาสันนชวนะเป็นปัจจัย  ช่วยหนุนปฏสนธิวิญญาณของผู้ที่จะไปเกิดในอบายภูมิ  อธิบายว่า   อวิชชนุสัยเป็นผู้ปกปิดโทษของนิมิตอารมณ์มีกรรมเป็นต้นนี้  เมื่อว่าโดยเหตุและปัจจัยแล้ว   อวิชชาเป็นปกตูปนิสสยปัจจัย  ปฏิสนธิวิญญาณเป็นปัจจยุปบัน  สำหรับตัณหานุสัยนั้นเป็นสภาพที่น้อมไป ในอารมณ์อยู่แล้วเป็นธรรมดา  ฉะนั้น  จึงเป็นผู้ทำให้ปฏิสนธิวิญญาณที่เกี่ยวเนื่องกันกับตน   น้อมไปในนิมิตอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่ง  ที่มาปรากฏตามตนไปด้วย  เมื่อว่าโดยเหตุและปัจจัยแล้ว   ตัณหาเป็นปกตูปนิสสยปัจจัย  ปฏิสนธิวิญญาณเป็นปัจจยุปบัน  อกุศลสังขารเป็นผู้โยนปฏิสนธิวิญญาณทิ้งไป ในอารมณ์นั้น  คือให้รับนิมิตอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่งที่มาปรากฏนั้นเอง  เมื่อว่าโดยเหตุและปัจจัยแล้ว อกุศลสังขารเป็นปกตูปนัสสยปัจจัย  ปฏิสนธิวิญญาณเป็นปัจจยุปบัน   ข้อนี้ถ้าจะอุปมาแล้วก็เสมือนหนึ่งกับบุรุษที่ถูกศัตรู ๓  คนกระทำการกลุ้มรุมทำร้ายอยู่   โดยคนที่หนึ่งทำการผูกตา  คนที่สองทำการบังคับให้ยกมือแล้วบอกว่าจะยึดเอาสิ่งของที่มีอยู่ตรงหน้านั้น   คนที่สาม:-)ไสผลักไป  ข้อนี้ฉันใด  การช่วยอุปการะระหว่างอวิชชา  ตัณหา  อกุศลสังขาร   กับปฏิสนธิวิญญาณก็ฉันนั้น   สำหรับการครอบครองของอวิชชา  และการเป็นรากฐานของตัณหาแห่งอกุศลสังขาร  ในมรณาสันนชวนะนี้   ถ้ามรณาสันนชวนะเป็นโลภมูล  อวิชชาและตัณหาเป็นปัจจัยช่วย  อุปการะแก่อกุศลสังขารด้วยอำนา จสหชาตปัจจัย  ถ้าเป็นโทสมูล  โมหมูลชวนะแล้ว  อวิชชาเป็นปัจจัยช่วยอุปการะแก่อกุศลสังขาร ด้วยอำนาจสหชาตปัจจัย  ตัณหาเป็นปัจจัยช่วย  อุปการะแก่อกุศลสังขารด้วยอำนาจแห่งปกตูปนิสสยปัจจัย คาถาที่สองมี  “อปฺป หิ่  เนหิ”  เป็นต้นจนถึง  “กุสลาว  ภวนฺติห”  นั้นได้แสดงถึง  อวิชชา   ตัณหานุสัย  และอกุสลสังขาร  เป็นปัจจัยช่วยหนุนปฏิสนธิวิญญาณของผู้ที่จะไปเกิดในสุคติภูมิ   อธิบายว่าอวิชชานุสัยเป็นผู้ปกปิดโทษของนิมิตอารมณ์มีกรรมเป็นต้นนี้  เมื่อว่าโดยเหตุและปัจจัย   อวิชชาเป็นปกตูปนิสสยปัจจัย  ปฏิสนธิวิญญาณเป็นปัจจยุปบัน  สำหรับตัณหานุสัยนั้นเป็นสภาพ ที่น้อมไปในอารมณ์อยู่แล้วเป็นธรรมดา  ฉะนั้นจึงเป็นผู้ทำให้ปฏิสนธิวิญญาณที่เกี่ยวเนื่องกันกับตน น้อมไปในนิมิตอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่งที่มาปรากฏตามตนไปด้วย  เมื่อว่าโดยเหตุและปัจจัยแล้ว   ตัณหาเป็นปกตูปนัสสยปัจจัย  ปฏิสนธิวิญญาณเป็นปัจจยุปบัน  กุศลสังขารเป็นผู้โยนปฏิสนธิวิญญาณ ทิ้งไปในอารมณ์นั้น  คือให้รับนิมิตอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่งที่มาปรากฏนั้นเอง  เมื่อว่าโดยเหตุ และปัจจัยแล้ว  กุศลสังขารเป็นปกตูปนิสสยปัจจัย  ปฏิสนธิวิญญาณเป็นปัจจยุปบัน   การอุปมาในข้อนี้ก็เหมือนกันกับที่ได้กล่าวแล้ว สำหรับการครอบครองของอวิชชาและการเป็นรากฐานของตัณหาแห่งกุศลสังขาร  ในมรณาสันนชวนะ นี้อวิชชาและตัณหาเป็นปัจจัยช่วยอุปการะแห่งกุศลสังขารด้วยอำนาจปกตูปนิสสยปัจจัย  นี้แหละ การครอบครองการเป็นรากฐานของอวิชชาและตัณหาทั้งสองในสังขารที่เป็นกุศล  อกุศลระยะหลัง   ฉะนั้นพระอนุรุทธาจารย์จึงได้กล่าวว่า  “ยถารหํ”  “ตามสมควรแก่สังขารที่เป็นกุศลและอกุศล” https://docs.google.com/document/d/13B7Aq59mVuVz5r67PpM-Et9tWo-XaitzhvIoHTkOx8k/edit?pli=1 _____________________________________________________ คุณโขตาน จะไม่ได้มาแจม ๒ วัน     แล้วผมเอง ก็จะต้องเตรียมพรีเซ็นงานสำหรับวันที่ ๓๐ ต่อ   เดี๋ยวก็อาจจะเข้ามาน้อยๆลงเช่นกันนะครับ   (คำอธิบายด้านบนนี้ น่าจะเป็นประโยชน์มากขึ้นสำหรับ ประเด็นหลัก ที่สนทนากันอยู่นะครับ เพราะมีการอธิบายแจกแจงไว้ด้วย ปัจจัย ๒๔ ) แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 07:04:42 แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 06:55:57 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 21 เม.ย. 55 06:50:05

ความคิดเห็นที่ 128    ตอบ คุณเอิงเอย #125 จาก #65 นั้น วิถีที่ท่านแสดงนั้น ไม่ใช่ปัญจทวารวิถี แต่เป็นมโนทวารวิถีจิตน่ะครับ  ดังนั้นเมื่อกล่าวระบุในมรณาสันนวิถีนี้ รูปารมณ์ จึงไม่ได้มีการกระทบจักษุ เป็นเพียง รูปารมณ์  ที่มาปรากฏทางมโนทวารวิถี  เมื่อกล่าวถึงมโนทวารวิถีทั่วไปนั้น  อารมณ์ที่มาปรากฏทางใจโดยตรงโดยเฉพาะนั้น ตามปรมัตถทีปนีฎีกา แสดง ไว้ว่า มีเหตุ ๑๔ ประการ คือ ๑. ด้วยอำนาจที่เคยเห็น เคยพบ อารมณ์ทั้ง ๖ มาแล้ว (ทิฏฺฐโต) http://www.pantip.com/cafe/religious/topic/Y11911600/Y11911600.html#42 แต่ การปรากฏของอารมณ์ ทางปัญจทวารวิถี ที่เป็นมรณาสันนชวนะ ก็มีครับ คุณเอิงเอยลองดูที่ #63 หน้า 497 ครับ ซึ่งเรื่องนี้ท่านก็แสดงว่า อารมณ์มาปรากฏทางทวาร ๕ ได้   เมื่อพูดแล้วก็นึกไปถึง Steve Job ผู้ก่อนตั้ง apple ก่อนที่เค้าจะสิ้นลม ก็ได้เปล่งอุทานว่า Wow Wow Wow  สงสัยคงจะมี นิมิตอย่างใดอย่างหนึ่ง มาปรากฏในเวลานั้นนะครับ..... (ส่วนในข้อสองก็ ตอบเพิ่มเติมว่า ในกรณี #65 นี้  ปฏิสนธิจิตไม่ได้น้อมรูปารมณ์ผ่านทางจักขุปสาท  และในมรณาสันวิถีก่อนนั้นตามใน #65 ก็เป็นมโนทวารวิถีจิต   การที่ ปฏิสนธิน้อมรับอารมณ์นั้น ก็ด้วยอำนาจแห่งตัณหานุสัยและสังขารเจตนา  เป็นปกตูปนิสสยปัจจัย ตามที่แสดงไว้ใน #108 หน้า 304 น่ะครับ ) ______________________________________________________________ ... ______________________________________________________________ #124 คุณ โขตาน  ผมเห็นว่า อารมณ์ กับ จิต นั้นเป็นคนละอย่าง เช่น รูปารมณ์ ที่มีทั้ง อดีตอารมณ์ หรือ ปัจจุบันนอารมณ์ ก็ได้เป็นต้น อย่างใดอย่างหนึ่ง เมื่อเกิดขึ้นแล้ว ก็อาจจะมีอายุตั้งอยู่ ๑๗ ขณะเป็นต้น เมื่อ จิตแต่ละขณะนั้นดับไป ก็ไม่ได้หมายความว่า อารมณ์นั้นจะดับไปด้วย เพราะเป็นคนละส่วนกันน่ะครับ ตัวอย่างจาก #65 นั้น เมื่อจุติจิตเกิดขึ้นก็ตาม แต่ในส่วนอารมณ์นิมิตนั้น ยังคงมีอายุอยู่ ในขณะจุติจิตจะไม่ได้มี ทุคตินิมิตอารมณ์นั้น แต่ปฏิสนธิจิต ในขณะถัดมา ก็ยังหน่วงเอา รูปารมณ์ที่ยังมีอายุเหลืออยู่นั้น มาเป็นอารมณ์ได้ | อายุอารมณ์| ------------------------  เปลวเพลิงในนรก ----------------------- | --------------------------------------------------------------- | อารมณ์ |   วิมาน   | เปลวเพลิงในนรก    | วิมาน  | เปลวเพลิงในนรก | วิถีจิต   | น. ท.    ม. | ช. ช. ช. ช. ช. | ภ. จุติ | ปฏิสนธิ. ภ. ภ. ภ. ภ. ภ. ภ --------------------------------------------------------------- | ภพภูมิ | อดีตชาติ (เป็นเทวดา) | ปัจจุบันชาติ (นรกภูมิ) อวิชชานั้นเอง เป็นปกตูปนิสสยปัจจัยให้ ปฏิสนธิจิต เกิด ตัณหาและสังขารนั้นเอง เป็นปกตูปนิสสยปัจจัย ให้ ปฏิสนธิจิต น้อมและรับอารมณ์ที่ยังมีอายุเหลืออยู่นั้นมาเป็นอารมณ์ อนึ่ง นี้เป็นการกล่าวถึง กรณี #65 น่ะครับ  ที่ผมอ่านพบ ยังดูเหมือนว่า บางครั้ง อารมณ์ ก็อาจจะหมดอายุก่อนในช่วงมรณาสันนวิถีก็มี ซึ่งปฏิสนธิ ก็น้อมเอาอารมณ์นิมิตนั้นมาเป็นอารมณ์ของจิตอีดเช่นกัน ซึ่งจะเป็นคนละกรณี แต่ว่าจะติดไว้เท่านี้ก่อน แล้วจะมาสนทนาต่อภายหลัง ตามเวลาและโอกาสที่เหมาะสมครับ แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 20:18:16 แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 20:16:57 แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 19:33:22 แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 19:32:06 แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 19:13:27 แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 18:29:05 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 21 เม.ย. 55 18:03:38

ความคิดเห็นที่ 129    ต่อไปจะได้ยกความจาก ปรมัตถโชติกะ ปริเฉทที่ ๕ มาแสดงประกอบไว้  เพื่อให้ประเด็นต่างๆชัดเจนยิ่งขึ้นนะครับ _____________________________________________ บาลี อภิธัมมัตถสังคหะ อารมณ์ของกามปฏิสนธิจิต ๗.  มรณาสนฺนวิถิยํ  ปเนตฺถ  มนฺทปฺปวตฺตานิ  ปญฺเจว  ชวนานิ  ปาฏิกงฺขิตพฺพานิ,  ตสฺมา  ยทิ  ปจฺจุปฺปนปินารมฺมเณสุ  อาปาถคเตสุ  ธรนฺเตสฺวว  มรณํโหติ ฯ ในเรื่องจุติและปฏิสนธินี้  สำหรับในมรณาสันนวิถี  ชวนะที่มีกำลังอ่อนพึงเกิดขึ้นได้  เพียง ๕  ครั้งเท่านั้น  เพราะการเกิดขึ้นของชวนจิตเหล่านี้มีกำลังลดน้อยลง  ฉะนั้นถ้าตายลงในเมื่ออารมณ์ซึ่งเป็นปัจจุบันที่ปรากฏเฉพาะหน้า  และยังตั้งอยู่ ๘.  ตทา  ปฏิสนฺธิภวงฺคานมฺปิ  ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณตา  ลพฺภตีติ  กตฺวา  กามาวจรปฏิสนฺธิยา  ฉทฺวารคฺคหิตํ  กมฺมนิมิตฺตํ  คตินิมิตฺตญฺจ  ปจฺจุปฺปนฺนมตีตารมฺมณํ  อุปลพฺภติ ฯ ในเวลานั้นแม้อารมณ์ของปฏิสนธิจิตและภวังคจิตที่เกิดต่อกัน  (อย่างมาก ๖  ครั้ง)  ก็ได้อารมณ์ที่เป็นปัจจุบันเหมือนกัน  เพราะฉะนั้น  กรรมนิมิตอารมณ์และคตินิมิตอารมณ์  ของกามาวจรปฏิสนธิที่มรณาสันนชวนะรับมาด้วยทวารทั้ง ๖  นี้เป็นปัจจุบันอารมณ์ก็ได้หรือเป็นอดีตอารมณ์ก็ได้ คำอธิบายบาลีข้อที่  ๗ – ๘ – ๙ (จากมหาอภิธัมมัตถสังคหฎีกา) ที่แสดงอารมณ์ของกามปฏิสนธิจิต.......... (หน้าที่  313) “ตสฺมา  ยทิ  ปจฺจุปิปนฺนารมฺมเณสุ  อาปาตมาคเตสุ  ธรนฺเตสฺวว  มรณํ  โหติ”  ฉะนั้น  ถ้าตายลงในเมื่ออารมณ์ซึ่งเป็นปัจจุบันที่ปรากฏเฉพาะหน้าและยังตั้งอยู่”  ใจความตอนนี้มีการคาดคะเนในเรื่องการตาย  เพื่อจะได้ทราบถึงอารมณ์ของปฏิสนธิจิตและภวังคจิตที่เกิดต่อกัน  ที่กล่าวว่าอารมณ์ซึ่งเป็นปัจจุบันที่ปรากฏเฉพาะหน้าและยังตั้งอยู่คำกล่าวนี้มุ่งหมายเอารูปอารมณ์  ได้แก่สี  เสียง  กลิ่น  รส  สัมผัส  เท่านั้น  หาได้หมายเอานามอารมณ์  คือความยินดี  ยินร้าย  ความเลื่อมใส  ความรู้  เป็นต้นแต่ประการใดไม่เพราะปัจจุบันนามธรรมที่เป็นพหิทธะ  คือความยินดี  ยินร้าย  ความเลื่อมใส  ความรู้  เป็นต้น  ที่เกิดอยู่ภายในของคนอื่นนั้น  แม้ว่าจะเป็นอารมณ์ของมรณาสันนชวนะได้ก็จริงแต่ก็มิอาจที่จะตั้งอยู่จนกระทั่งถึงจุติจิตดับลง  สำหรับปัจจุบันธรรมที่เกิดอยู่ภายในสันดานของตนนั้นก็มิอาจที่จะเป็นอารมณ์ของมรณาสันนชวนะได้  คงได้แต่นามธรรมที่เป็นอดีตเท่านั้น อนึ่ง  ที่ได้เฉพาะแต่ปัจจุบันรูปอารมณ์นั้นก็เพราะเนื่องมาจากอายุของรูปอารมณ์ยืนกว่านามอารมณ์นั้นเอง  กล่าวคือในเวลาที่จิต  เจตสิกเกิดขึ้น  ตั้งอยู่ดับไปตามลำดับ  จนถึงครบ ๑๗  ดวงนั้น  ในระยะนั้นเท่ากับการเกิดขึ้น  ตั้งอยู่  ดับไปของรูปอันหนึ่งๆฉะนั้น  ถ้าอารมณ์เป็นอติมหันตารมณ์และวิถีมีตทารัมมณะ  ปฏิสนธิจิตเท่านั้นมีปัจจุบันอารมณ์  ถ้าไม่มีตทารัมมณะ  ปฏิสนธิอจิตกับภวังคจิตอีก ๒  ดวงมีปัจจุบันอารมณ์   ถ้าเป็นมหันตารมณ์  ปฏิสนธิจิตกับปฐมภวังค์เท่านั้นมีปัจจุบันอารมณ์  ทางมโนทวารมรณาสันนวิถีรอารมณ์เป็นอติวิภูตารมณ์  และวิถีนั้นมีตทารัมมณะ  ปฏิสนธิจิตกับภวังคจิตอย่างมากอีก ๔  ดวง  มีปัจจุบันอารมณ์  ถ้าไม่มีตทารัมมณะ  ปฏิสนธิจิตกับภวังคจิตอย่างมากอีก ๖  ดวง  มีปัจจุบันอารมณ์  ถ้าอารมณ์เป็นวิภูตารมณ์ปฏิสนธิจิตกับภวังคจิตอย่างมากอีก ๖  ดวง  มีปัจจุบันอารมณ์เช่นเดียวกัน ฉะนั้น  พระอนุรุทธาจารย์จึงแสดงต่อไปว่า  “ตทา  ปฏิสนฺธิภวงฺคานมฺปิ  ปจฺจปฺปนฺนา  รมฺมณตา  ลพฺภติ  ในเวลานั้น  แม้อารมณ์ของปฏิสนธิจิตและภวังคจิตที่เกิดต่อกัน  (อย่างมาก ๖  ครั้ง)  ก็ได้อารมณ์เป็นปัจจุบันเหมือนกัน”  ส่วนภวังคจิตที่เกิดอยู่ตลอดภพใหม่ที่นอกจากภวังคจิตอย่างมาก ๖  ดวงก็ดี  กับจุติจิตที่เกิดขึ้นครั้งสุดท้าย ในภพใหม่ก็ดี  ล้วนแต่มีอารมณ์เป็นอดีต จะมีอารมณ์เป็นปัจจุบันได้นั้นไม่มีเลย “อิติ  กตฺวา  กามาวจรปฏิสนฺธิยา” เป็นต้นจนถึง  “ตานิ  ปน  สพฺพานิปิ ปริตฺตธมฺม  ภูตาเนวารมฺมณานิ”  บาลีทั้ง ๒  ตอนนี้ได้แสดงสรุปเนื้อความในข้อความบาลีที่ว่า  “มรณาสนฺนวีถิยํ  ปเนตฺถ”  เป็นต้นจนถึง  “ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณตา  ลพฺภติ”  สำหรับคำแปลบาลีตอนนี้มีว่า  “เพราะฉะนั้นกรรมนิมิตอารมณ์  และคตินิมิตอารมณ์ของกามาวจรปฏิสนธิที่มรณาสันนชวนะรับมาด้วยทวารทั้ง ๖  นี้  เป็นปัจจุบันอารมณ์ก็ได้  หรือเป็นอดีตอารมณ์ก็ได้  ส่วนกรรมอารมณ์ของกามาวจรปฏิสนธินั้นต้องเป็นอดีตอารมณ์อย่างเดียว  และต้องได้รับมาโดยมรณาสันนชวนะในมโนทวาร  เมื่อว่าโดยธรรมแล้ว  กรรม  กรรมนิมิต  คตินิมิตอารมณ์ของกามาวจรปฏิสนธิเหล่านี้เป็นอารมณ์  ที่เป็นกามธรรมทั้งสิ้น” การแสดงสรุปเนื้อความในบาลีทั้ง ๒  ตอนนี้มีอยู่ว่า  ในบรรดานิมิตทั้ง ๓  ที่เป็นอารมณ์ของกามาวจรปฏิสนธิจิตนั้น  กรรมนิมิต  และคตินิมิตทั้ง ๒  เมื่อว่าโดยอารมณ์ทวารกาล  แล้วได้อารมณ์ทั้ง ๖  ทวาร  ทั้ง ๖  กาล  ๒  คือปัจจุบันและอดีต  ส่วนอนาคตกับกาลวิมุตนั้นไม่มี  กล่าวคือถ้ากรรมนิมิต  หรือคตินิมิตเป็นปัญจารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่ง  มรณาสันนชวนะก็รับโดยทางปัญจทวารอย่างใดอย่างหนึ่งและมโนทวาร  ส่วนกาลนั้นถ้ายังตั้งอยู่จนถึงจุติจิตดังลงก็เป็นปัจจุบัน  ถ้าดับลงก่อนจุติจิตหรือดับพร้อมๆกันกับจุติจิตแล้วเป็นอดีต  ถ้าเป็นธรรมารมณ์ก็รับมาโดยทางมโนทวารอย่างเดียว  ส่วนกาลนี้เป็นปัจจุบันก็มี  อดีตก็มี รูปธรรมารมณ์กรรมนิมิต  คตินิมิต  หมายเอา  อาโป  ปสาทรูป  ภาวนารูป  หทัยรูป  ชีวิตรูป  อาหารรูป  ภายนอก  ภายใน  อย่างใดอย่างหนึ่งนั้นเอง  คือผู้ที่เจริญสมถกรรมฐานหรือวิปัสสนากรรมฐาน  หรือพรหมที่จะลงมาเกิดในกามภูมิที่มีการพิจารณาอวัยวะน้อยใหญ่หรือธาตุทั้ง ๔  ครั้นใกล้จะตายก็มีการนึกคิดพิจารณาในสิ่งเหล่านี้อันเป็นกรรมนิมิต  ธรรมารมณ์เกิดขึ้น  สำหรับผู้ที่จะไปเกิดในอบายภูมิก็มีการคิดนึกในอวัยวะน้อยใหญ่ของตนและของคนอื่นด้วยโลภะ  โทสะ  อันเป็นกรรมนิมิต  ธรรมารมณ์เกิดขึ้น    ส่วนคตินิมิตธรรมารมณ์นั้น  ผู้ใกล้จะตายมีความนึกคิด  อยู่ในอวัยวะน้อยใหญ่  หรือธาตุทั้ง ๔  ของสิ่งที่มีชีวิตที่เป็นคตินิมิตกำลังปรากฏอยู่เฉพาะหน้า  ฉะนั้นถ้ารูปธรรมารมณ์เหล่านี้ยังตั้งอยู่จนกระทั่งถึงจุติจิตดับ  กามาวจรปฏิสนธิก็มีปัจจุบันธรรมรมณ์เป็นอารมณ์  ถ้าดับลงก่อนจุติจิต  หรือดับพร้อมๆกันกับจุติจิต  กามาวจรปฏิสนธิจิตก็มีอดีตธรรมารมณ์เป็นอารมณ์ (หน้าที่  315) นามนิมิตและคตินิมิตนั้น  ได้แก่ความสุขทุกข์  ยินดียินร้าย  ความเขลา  ความฉลาด  ความเลื่อมใส  ความสงสารเป็นต้น  อย่างใดอย่างหนึ่งนั้นเอง  คือผู้ใกล้จะตายที่มี  นามกรรมนิมิตปรากฏนั้น  ในเวลานั้นจิตใจก็มีการพะวงฝักใฝ่อยู่ในเรื่องสุข ทุกข์  เป็นต้น  อย่างใดอย่างหนึ่งดังที่กล่าวนี้แล้วก็ตายไป  ส่วนนามคตินิมิตนั้นผู้ใกล้จะตายมีจิตใจนึกไปในเรื่อสุข  ทุกข์  เป็นต้น  ดังที่กล่าวแล้วที่เกี่ยวกับตน  และคนอื่นที่มีสภาพโดยความเป็นคตินิมิตที่มาปรากฏอยู่เฉพาะหน้าแล้วก็ตายไป  กามาวจรปฏิสนธิจิตของบุคคลประเภทนี้ก็มีนามกรรมนิมิตที่เป็นอดีตอย่างเดียวเป็นอารมณ์ อีกประการหนึ่ง  ในเวลาใกล้จะตายนั้น  อารมณ์ ๖  ที่เกี่ยวกับความเป็นอยู่ในภพก่อนๆๆยังมาปรากฏได้อีกเหมือนกัน  ฉะนั้นถ้าอารมณ์เหล่านี้มาปรากฏ  กามาวจรปฏิสนธิจิตก็มีกรรมนิมิตที่เป็นอารมณ์  สำหรับกรรมอารมณ์นั้นเป็นกุศล  อกุศลเจตนาที่เคยเกิดมาแล้วในสันดานของผู้ใกล้จะตายในภพนี้หรือในภพก่อน  ดังนั้นถ้ากุศล  อกุศลเจตนาเหล่านี้มาปรากฏในเวลาที่ใกล้จะตายแล้ว  ก็เป็นธรรมารมณ์ปรากฏทางใจและเป็นอดีตอย่างเดียว  ไม่มีประเภทต่างๆเหมือนกับกรรมนิมิต  คตินิมิตแต่ประการใด อนึ่ง  ที่อภิธัมมัตถสังคหะกล่าวว่า  “ตานิ  ปน  สพฺพานิปิ  ปริตฺตธมฺมภูตาเนวารมฺมณานิ”  นั้นหมายความว่าอารมณ์ของกามาวจรปฏิสนธิจิตดังที่กล่าวแล้วนี้ไม่ว่าจะเป็นนิมิตอย่างไหนต้องเป็นกามธรรมทั้งสิ้น  คือสี  เสียง  กลิ่น  รส  สัมผัส  และสภาพธรรมที่เป็นกามธรรม  ส่วนวิถีจิตที่เกิดก่อนเวลาใกล้จะตายที่มีชวนะ ๗  ครั้งนั้นมีได้ทั้งกามธรรมและบัญญัติธรรม  แต่กระนั้นก็ตามคงเป็นได้เฉพาะแต่กรรมนิมิตอารมณ์และคตินิมิตอารมณ์ทั้งสองนี้เท่านั้น  สำหรับความเป็นกามธรรมของกรรมอารมณ์นั้นปรากฏแจ้งอยู่แล้ว  โดยไม่มีข้อที่น่าสงสัยว่าเป็นบัญญัติธรรม  หรือมหัคคตธรรมแต่ประการใด โดยนัยดังที่กล่าวแล้วนี้เป็นอันชี้ให้ทราบได้ว่า  มรณาสันนวิถีจิตที่เกิดก่อนมรณาสันนวิถีเพียงเล็กน้อยที่มีชวนะ ๕  ครั้งของกาม  รูป  อรูป  บุคคลที่จะเกิดในกามภูมิเหล่านี้มีกามธรรมเป็นอารมณ์อย่างเดียว  เป็นบัญญัติไม่ได้  อนึ่งเนื้อความที่เกี่ยวกับอารมณ์  ของกามาวจรปฏิสนธิจิตก็ดี  อารมณ์ของมรณาสันนวิถีและวิถีจิตที่เกิดก่อนมรณาสันนวิถีเพียงเล็กน้อยก็ดี  ที่ว่าเป็นกามธรรมอย่างเดียวนั้น  ก็สำเร็จในบาลีข้อที่ว่า  “ตานิ  ปน  สพฺพานิปิ”  เป็นต้น  ข้อเดียวกันนั้นเองเป็นการอธิบายให้รู้ถึงอารมณ์โดยตรงและโดยอ้อม (หน้าที่  316) คืออารมณ์ของกามาวจรปฏิสนธิจิตเป็นกามธรรมอย่างเดียวให้รู้โดยตรง  อารมณ์ของมรณาสันนวิถีจิตที่เกิดก่อนมรณาสันนวิถีเพียงเล็กน้อยให้รู้โดยอ้อมที่เป็นดังนี้ก็เพราะว่าตามธรรมดากามาวจรปฏิสนธิจิตนั้น  ได้รับอารมณ์มาจากมรณาสันนชวนะในภพก่อนที่ใกล้จะตายนั้นเอง _____________________________________________ คือ ความที่ยกมาตรงนี้ ขอให้เป็นข้อสังเกตไว้ก่อนนะครับ ว่า ท่านแสดงไว้สองอย่างคือ อารมณ์หมดอายุในมรณาสันนชวนะพอดี กับอีกอย่างหนึ่ง เมื่อจุติจิตดับไปแล้ว อารมณ์ยังไม่ยังไม่หมดอายุ (ซึ่งจะนำไปสู่ความเข้าใจเพิ่มเติมในประเด็นที่ยังติดค้างบางส่วนอยู่) จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 21 เม.ย. 55 19:08:46

ความคิดเห็นที่ 131    ... -------------------------------------------------------------------------- ... --------------------------------------------------------------------------- ... --------------------------------------------------------------------------- คุณเอิงเอย....... ไม่ใช่ประเด็นเรื่อง การมีอารมณ์เดียวกันของ ปฏิสนธิจิต  ภวังคจิต และจุติจิต ... ประเด็นนี้จบไปนานแล้ว เคลียร์ไปแล้วเรียบร้อย... แต่ประเด็นอยู่ที่  การส่งผ่านอารมณ์จากชวนะดวงสุดท้ายในมรณสันนวิถีไปถึงปฏิสนธิจิต   โดยกระโดดข้ามจิตดวงอื่นๆที่คั่นอยู่ในระหว่างนั้น ... คือ หมายถึง จากชวนจิตดวงสุดท้าย(หรือดวงที่ ๕)ในมรณสันนวิถี  จิตดวงต่อมาจะไม่ใช่ปฏิสนธิจิตทันที  อย่างน้อยต้องมีจิตอื่นๆ ๑ ดวง(คือจุติจิต) หรือมากกว่านั้น(คือ ตทาลัมพนะ และภวังค์ ด้วย)  มาคั่นเป็นก้างขวางคอไว้ก่อน  ดังนั้น  ประเด็นปัญหาคือ ชวนจิตดวงสุดท้ายของมรณสันนวิถีนี้  ส่งผ่านอารมณ์ไปสู่ปฏิสนธิจิตได้ยังไงกัน ?  ซึ่งผมก็ย้ำๆๆ ประเด็นนี้มาตลอดเวลา... มากินยาขมกันต่อ... --------------------------------------------------------------------------- คุณชาวมหาวิหาร ....   ผมก็เห็นว่า อารมณ์ กับ จิต  เป็นคนละอย่าง  อันนี้ไม่เคยสงสัยอยู่แล้ว   ดูจากข้อมูลที่คุณยกมา บอกว่า การดับของอารมณ์  เป็นไปต่างหาก แยกจากการดับของจิต  ...หมายถึงจิตดับไปได้  แต่ถ้าอารมณ์ยังมีอายุอยู่ก็ยังไม่ดับ  แล้วอารมณ์ที่ยังไม่ดับนี้  จัดว่าเป็นเจตสิกได้หรือไม่   หรือไม่ใช่เจตสิก ... - ถ้าเป็นเจตสิก  ทำไมไม่เกิดดับพร้อมกับจิตละครับ ? ( ตามหลักที่ว่า ... เอกุปปาทะนิโรธาจะ  เอกาลัมพะนะวัตถุกา ...) - ถ้าไม่เป็นเจตสิกแล้วคืออะไรกัน ? แล้วทำไมมันยังคงอยู่ได้อีกหลายขณะ  ทำไมไม่ดับพร้อมกับจิต ? ----------------------------------------------------------------------------- ... ----------------------------------------------------------------------------- แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 20:43:43 แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 20:41:35 จากคุณ : โขตาน  เขียนเมื่อ : 21 เม.ย. 55 20:33:51

ความคิดเห็นที่ 133    ตอบ คุณโขตาน #131 นะครับ ___________________________________________ อารมณ์นี้ จะเป็นเจตสิก หรือไม่เป็นเจตสิกก็ได้ แต่จะเป็นคนละส่วนกับ เจตสิกที่เกิดร่วมในจิตุปบาทแต่ละขณะ อารมณ์ คือ ธรรมชาติอันเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวของจิตและเจตสิก แบ่งเป็น ๖ รูปารมณ์ องค์ธรรมได้แก่ วัณณะ สัทธารมณ์ องค์ธรรมได้แก่ สัททะ คันธารมณ์ องค์ธรรมได้แก่ คันธะ รสารมณ์ องค์ธรรมได้แก่ รสะ โผฏฐัพพารมณ์ องค์ธรรมได้แก่ ปฐวี เตโช วาโย ธัมมารมณ์ องค์ธรรมได้แก่     - ปสาทรูป ๕, สุขุมรูป ๑๖,  (รูปธรรม)     - จิต ๘๙, เจตสิก ๕๒, นิพพาน และ  (นามธรรม)    - บัญญัติ   (บัญญัติธรรม)  อันเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวของจิตและเจตสิก ทางใจ ___________________________________________ ตัวอย่าง เช่น  ในขณะที่ จิตมี รูปารมณ์เป็นอารมณ์   อารมณ์ขณะนั้นก็ไม่ใช่เจตสิก   แต่รูปารมณ์นี้เป็นสิ่งที่ถูกจิตเจตสิกไปรู้ ___________________________________________ ดังนั้น  จิต คือสิ่งที่ไปรู้ เจตสิก คือธรรมชาติที่ประกอบกับจิต อารมณ์ คือ สิ่งที่ถูกจิตรู้ (มีทั้งอดีต อนาคต ปัจจุบัน, มีทั้ง รูปธรรม นามธรรม บัญญัติธรรม) ทวาร คือ คือ ทางรับรู้อารมณ์ของจิต  วัตถุ คือ ที่ตั้งที่อาศัยเกิดรับรู้อารมณ์ของจิต  _______________________________________________ ประเด็นเรื่อง ปฏิสนธิ ภวังค์จิต และจุติจิต  สรุปว่า คุณโขตานก็เคลีย จุดนี้ คือเห็นตรงกันไปแล้วนะครับว่ามีอารมณ์เดียว แต่ประเด็นตอนนี้ก็เป็นเรื่อง อารมณ์ของมรณสันนวิถี และอารมณ์ของปฏิสนธิ ซึ่งมี จุติจิตเกิดขึ้นในระหว่างนั้น ___________________________________________ ... _______________________________________________ ... _______________________________________________ แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 21:07:39 แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 21:05:25 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 21 เม.ย. 55 21:00:49

ความคิดเห็นที่ 135    ... ----------------------------------------------------------- คุณชาวมหาวิหาร ...   แสดงว่า อารมณ์พวกนั้น(ที่ไม่ใช่เจตสิก) มันสามารถดำรงอยู่ด้วยตัวมันเอง  ใช่ไหม ?  โดยไม่ต้องอาศัยจิตเป็นที่เกาะ  คือแม้จิตดับไปแต่อารมณ์พวกนั้นก็ยังดำรงอยู่ด้วยตัวมันเองต่อไปได้ระยะหนึ่ง  เพื่อให้จิตดวงต่อไปมาเหนี่ยวเอาไปเป็นอารมณ์ของตนอีก ... ถ้าเป็นยังงี้ มีคำอธิบายอะไรเพิ่มเติมถึงเหตุผลของปรากฏการณ์นี้บ้างไหม   จากหลักฐานในปัจจัย ๒๔ นั่น หรือจากที่อื่นๆก็ตาม  ?? จากคุณ : โขตาน  เขียนเมื่อ : 21 เม.ย. 55 21:50:43

ความคิดเห็นที่ 136    #135 ตอบคุณโขตาน ขอตอบโดยยก รูปารมณ์ เป็นตัวอย่างนะครับ   เมื่อรูปารมณ์เกิดขึ้น ในขณะจิตที่ ๑ ของปัญจทวารวิถีจิตนั้น เมื่อจิตดวงที่ ๑ ดับไป รูปารมณ์นั้นก็ยังตั้งอยู่ และจะตั้งต่อไปถึง ๑๗ ขณะจิต และก็เป็นปัจจัยให้แก่จิตต่อๆไปมาเหนียวเป็นอารมณ์ได้ ปัจจัยนี้ ก็ได้แก่      - อารัมมณปุเรชาตปัจจัย      - อารัมมณปุเรชาตัตถิปัจจัย      - อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย ปุเรชาต(เกิดขึ้นก่อนและยังไม่ทันดับไป) ตัตถิ หรืออัตถิ(ธรรมที่ยังมีอยู่) อวิคต(ธรรมที่ยังไม่ปราศไป)  ดู อารัมมณปุเรชาตปัจจัย ที่หน้า ๑๐๓ นะครับ http://www.reocities.com/SouthBeach/terrace/4587/8page101-110.htm ( ดู อารัมมณปุเรชาตัตถิปัจจัย ที่หน้า ๑๒๙ ) http://www.reocities.com/SouthBeach/terrace/4587/8page121-130.htm ___________________________________________ หมายเหตุ : คำว่า อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย เป็นต้นนี้ เป็นหนึ่งใน ปัจจัย ๔๗  คือ ปัจจัย ๒๔ นั้นที่จริงจะมีเพียง อารัมมณปัจจัย ปุเรชาตปัจจัจ อัตถิปัจจัย อวิคตปัจจัย เป็นต้น เมื่อแสดงปัจจัย ๒๔ โดยพิศดาร จึงจะแตกออกเป็น ปัจจัย  ๔๗  อย่างเช่นคำว่า อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย  ก็มาจาก  อวิคติปัจจัย ที่เป็น ปุเรชาต และอารัมมณปัจจัยด้วย แก้ไขเมื่อ 21 เม.ย. 55 22:28:29 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 21 เม.ย. 55 22:17:23

ความคิดเห็นที่ 151    สำหรับประเด็นหลัก ที่คุยกันเรื่อง อารมณ์ของมรณาสันนวิถี และอารมณ์ของปฏิสนธิจิต ที่มีจุติคั่น ผมขอรวมความสองแห่ง ที่แสดงไว้ชัดเจนในรายละเอียดของเรื่องนี้ มาสรุปรวมกันไว้นะครับ ______________________________________________________ (จาก #63) ๑. (อรรถกถาวิภังค์ปกรณ์) ................... นิมิตในทุคติภูมิมีภาพเปลวเพลิงเป็น ต้นในนรกเป็นต้น   มาสู่คลองมโนทวาร  ด้วยอำนาจแห่งกรรมตามที่กล่าวแล้ว เมื่อภวังค์ของบุคคลนั้นเกิดดับสิ้นสองครั้งแล้วเกิดวิถีจิตทั้ง ๓    คือ อาวัชชนะ ซึ่งปรารภอารมณ์นั้น  ๑  ชวนะ ๕ ดวง  เพราะมีกำลังอ่อนโดยใกล้ต่อมรณะ ๑ และตทารัมมณะ  ๒  ดวง  ๑.  ต่อจากนั้น    จุติจิต   ๑  ดวง   กระทำภวังควิสัย ให้เป็นอารมณ์    ด้วยลำดับแห่งคำเพียงเท่านี้    ขณะจิตย่อมล่วงไป ๑๑  ดวง ในลำดับนั้น   ปฏิสนธิจิต  จึงเกิดขึ้นในอารมณ์ที่มีอายุแห่งขณะจิตที่ยังเหลืออยู่ ๕  ขณะนั้นนั่นแล. ................... http://www.thepalicanon.com/91book/book77/451_500.htm _____________________________________________________________ (จาก #118) ๒. (ปรมัตถโชติกะ ปริเฉทที่ ๕) (หน้าที่  304) .......มรณาสันนชวนะเป็นปัจจัย  ช่วยหนุนปฏสนธิวิญญาณของผู้ที่จะไปเกิดในอบายภูมิ  อธิบายว่า   อวิชชนุสัยเป็นผู้ปกปิดโทษของนิมิตอารมณ์มีกรรมเป็นต้นนี้  เมื่อว่าโดยเหตุและปัจจัยแล้ว   อวิชชาเป็นปกตูปนิสสยปัจจัย  ปฏิสนธิวิญญาณเป็นปัจจยุปบัน  สำหรับตัณหานุสัยนั้นเป็นสภาพที่น้อมไป ในอารมณ์อยู่แล้วเป็นธรรมดา  ฉะนั้น  จึงเป็นผู้ทำให้ปฏิสนธิวิญญาณที่เกี่ยวเนื่องกันกับตน   น้อมไปในนิมิตอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่ง  ที่มาปรากฏตามตนไปด้วย  เมื่อว่าโดยเหตุและปัจจัยแล้ว   ตัณหาเป็นปกตูปนิสสยปัจจัย  ปฏิสนธิวิญญาณเป็นปัจจยุปบัน  อกุศลสังขารเป็นผู้โยนปฏิสนธิวิญญาณทิ้งไป ในอารมณ์นั้น  คือให้รับนิมิตอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่งที่มาปรากฏนั้นเอง  เมื่อว่าโดยเหตุและปัจจัยแล้ว อกุศลสังขารเป็นปกตูปนัสสยปัจจัย  ปฏิสนธิวิญญาณเป็นปัจจยุปบัน   ข้อนี้ถ้าจะอุปมาแล้วก็เสมือนหนึ่งกับบุรุษที่ถูกศัตรู ๓  คนกระทำการกลุ้มรุมทำร้ายอยู่   โดยคนที่หนึ่งทำการผูกตา  คนที่สองทำการบังคับให้ยกมือแล้วบอกว่าจะยึดเอาสิ่งของที่มีอยู่ตรงหน้านั้น   คนที่สาม:-)ไสผลักไป  ข้อนี้ฉันใด  การช่วยอุปการะระหว่างอวิชชา  ตัณหา  อกุศลสังขาร   กับปฏิสนธิวิญญาณก็ฉันนั้น   https://docs.google.com/document/d/13B7Aq59mVuVz5r67PpM-Et9tWo-XaitzhvIoHTkOx8k/edit?pli=1 _____________________________________________________________ สรุปความเข้าใจของผมตอนนี้  คำอธิบายในส่วนที่ ๑. นี้ เป็นตัวอย่างที่ทำให้เห็นชัดถึงความเป็นไปของวิถีจิตที่ต่อเนื่องกันไป คือเขียนตัวอย่างได้ดังนี้ | อายุอารมณ์| ------------------------  เปลวเพลิงในนรก ----------------------- | --------------------------------------------------------------- | อารมณ์ |   วิมาน    | เปลวเพลิงในนรก    | วิมาน  | เปลวเพลิงในนรก | วิถีจิต   | ตี น. ท.    ม.  ช. ช. ช. ช. ช. ต ต |  จุติ | ปฏิสนธิ. ภ. ภ. ภ. ภ. --------------------------------------------------------------- | ภพภูมิ |        อดีตชาติ (เป็นเทวดา)             |       ปัจจุบันชาติ (นรกภูมิ) ส่วนคำอธิบายในส่วนที่ ๒. นี้ ก็ได้อธิบายถึงเหตุปัจจัยที่เกิดขึ้น คือ  อวิชชานั้นเอง เป็นปกตูปนิสสยปัจจัยให้ ปฏิสนธิจิต เกิด ตัณหาและสังขารนั้นเอง เป็นปกตูปนิสสยปัจจัย ให้ ปฏิสนธิจิต น้อมและรับอารมณ์นั้นมาเป็นอารมณ์ (ซึ่งในกรณีที่อารมณ์ยังไม่หมดอายุเมื่อจุติจิตดับลง ท่านจัดว่าเป็นปฏิสนธิจิตที่มีอารมณ์ปัจจุบัน ตามใน #63 และ #129) _________________________ แก้ไขเมื่อ 22 เม.ย. 55 18:09:37 แก้ไขเมื่อ 22 เม.ย. 55 18:05:31 แก้ไขเมื่อ 22 เม.ย. 55 18:00:56 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 22 เม.ย. 55 17:58:04

ความคิดเห็นที่ 154    ... เรื่องภวังค์หลังปฏิสนธิไปนี้ ผมเข้าใจตามนั้นนะครับ  ว่าไม่ได้รับอารมณ์ปัจจุบัน(ที่ยังไม่หมดอายุข้ามจุติจิตมา)แน่นอนอยู่แล้ว แต่ในส่วนปฏิสนธิจิตนี้ ก็รับฟังที่คุณระนาดเอกอธิบายมาไว้ตั้งแต่ความเห็นก่อนๆ แต่ก็ยังพิจารณาอยู่ว่าเป็นอย่างไรกันแน่ ระหว่าง - รับอารมณ์ปัจจุบันที่ยังไม่หมดอายุโดยตรง หรือว่า - หน่วงรับอตีตอารมณ์จากมรณาสันวิถี (แม้อายุอารมณ์ยังไม่หมด) (ใน #151 ผมก็เขียนไว้เพียงกว้าง ๆ ไม่ได้เขียนระบุไว้ว่าจะต้องเป็นแบบไหน) _____________________________________________ ที่คุณระนาดเอกบอกว่า "เรื่องอย่างนี้ต้องใช้ปริเฉทที่ ๔ ไม่ใช่ปริเฉทที่ ๓ " ผมนำเรื่องการแสดงปัจจัย มาจาก ปริเฉทที่ ๕ น่ะครับ ไม่ใช่ปริเฉทที่ ๓  ซึ่งในส่วนนี้เป็นการอธิบาย อารมณ์ของปฏิสนธิจิต โดยตรงน่ะครับ _____________________________________________ ... --------------------------------------------------- เรื่องปัจจัย นั้นที่ได้ยกมาแสดงนั้น จริงๆแล้ว ก็เพราะ ผมไม่ค่อยเห็นด้วยกับการอธิบายในทำนองว่า  อารมณ์ต่างๆนั้นเก็บลงไปในจิต แล้วส่งต่อไปได้  ดังที่ผมเขียนไว้ในความเห็นก่อนๆ (เพราะจะเป็นการปฏิเสธอนัตตลักษณะ) จึงได้ยกความจากปริเฉทที่ ๕ มาประกอบไว้ ซึ่ง ไม่ว่าจะเป็นกรณีไหนก็ตามระหว่าง  - ปฏิสนธิ จะรับอารมณ์ปัจจุบันที่เลยข้ามจุติจิตมาได้ - หรือปฏิสนธิ น้อมอารมณ์มาจากมรณาสันวิถี (แม้อายุอารมณ์ยังไม่หมด) ได้อย่างเดียว การน้อมอารมณ์มานี้ ก็ควรอธิบายด้วย คำว่า "ปกตูปนิสสยปัจจัย" น่ะครับ  ไม่ค่อยชอบคำอธิบายว่า อารมณ์เก็บลงไปจุติจิต แบบ Harddisk ทำนองนั้น  (นี่เป็นความเห็นผมนะครับ ถือว่าแลกเปลี่ยนความเห็นกัน) ปกตูปนิสสยปัจจัย จัดเป็น มหาปเทสปัจจัย เพราะมีความกว้างขวางมากที่สุดในบรรดาปัจจัยทั้งหมด และสามารถเป็นปัจจัย ส่งต่อไปในกาลหรือขณะที่ไกลออกไปได้ (ซึ่งนอกจากปกตู นี้ ก็ยังมี นานักขณิกกัมมปัจจัยอีก) การหน่วงอารมณ์ ของปฏิสนธิจิต จึงจำเป็นต้องใช้การอธิบาย ด้วยปกตูปนิสสยปัจจัย ตามที่พระอาจารย์โชฯ ท่านได้แสดงไว้ในปริเฉทที่ ๕ นี้ด้วย _________________________________________ ๒. (ปรมัตถโชติกะ ปริเฉทที่ ๕) (หน้าที่ 304) ....... เมื่อว่าโดยเหตุและปัจจัยแล้ว  ตัณหาเป็นปกตูปนิสสยปัจจัย ปฏิสนธิวิญญาณเป็นปัจจยุปบัน อกุศลสังขารเป็นผู้โยนปฏิสนธิวิญญาณทิ้งไป ในอารมณ์นั้น คือให้รับนิมิตอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่งที่มาปรากฏนั้นเอง เมื่อว่าโดยเหตุและปัจจัยแล้ว อกุศลสังขารเป็นปกตูปนัสสยปัจจัย ปฏิสนธิวิญญาณเป็นปัจจยุปบัน  https://docs.google.com/document/d/13B7Aq59mVuVz5r67PpM-Et9tWo-XaitzhvIoHTkOx8k/edit?pli=1 _________________________________________ ส่วนเรื่อง ชวนะจิต ทีเกิดขึ้นและเหนี่ยวอารมณ์ ที่กระทบจักขุทวาร ในปัญจทวารวิถีทั่วไปได้นั้น  ขอร่วมแสดงความเห็นด้วยดังนี้นะครับ ตามที่ได้ยกมาไว้แล้วใน #136  รูปารมณ์ที่เกิดขึ้นก่อนและยังตั้งอยู่ และจะตั้งต่อไปถึง ๑๗ ขณะจิต และก็เป็นปัจจัยให้แก่จิตต่อๆไปมาเหนียวเป็นอารมณ์ได้ คือ มีปัจจัยที่เกี่ยวข้องอันได้แก่ - อารัมมณปุเรชาตปัจจัย - อารัมมณปุเรชาตัตถิปัจจัย - อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย คือ รูปารมณ์ที่เกิดขึ้นก่อน(ปุเรชาต)แล้วตั้งอยู่(อัตถิ) ยังไม่ปราศไป(อวิคต) นั้นเป็นปัจจัยธรรม ชวนะจิตต่างๆ เป็นปัจจยุปบันธรรม หน่วงรูปารมณ์เป็นต้น มาด้วยอำนาจของ อารัมมณปุเรชาตปัจจัย เป็นต้นได้ _________________________________________ ... (ปล. ส่วนไหนที่เห็นว่าผมน่าจะอธิบายผิดอย่างไรก็กล่าวอธิบายได้ตามสบายเลยนะครับ แต่ว่าถ้าเหนื่อยแล้วหรือยังไม่ว่าง ก็พักไว้ก่อนก็ได้ เดี๋ยวไว้มีโอกาสก็สนทนากันอีกทีก็ได้ครับ) จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 23 เม.ย. 55 04:13:14

ความคิดเห็นที่ 163    ที่ได้ยกเรื่องปัจจัย มาเพราะได้บอกไปแล้วว่า ไม่เห็นด้วยกับการที่จะกล่าวว่า อารมณ์เก็บบันทึกลงในจิตได้ เช่นเก็บลงในจุติจิต แล้วส่งต่อไปยัง ปฏิสนธิจิตต่อไป เป็นต้น น่ะครับ จึงได้เห็นว่า ควรจะนำเรื่อง ปัจจัย ๒๔ มาอธิบายด้วย ซึ่งจริงๆแล้ว ในปริเฉทที่ ๔ นั้นที่นักศึกษาเรียนกันนั้น ก็เพื่อเป็นพื้น หรือเป็นประตูไปสู่การศึกษาเรื่องปัฏฐานในลำดับต่อๆไป การแสดงเรื่องความสัมพันธ์ของรูปนามต่างๆจึงควรอธิบายด้วยปัจจัย ๒๔ ด้วยน่ะครับ ____________________________________________________ อันที่จริง ผมมีมิตรทางธรรมอีกหลายท่านที่มีความรู้กว่าผมมาก ๆ ทั้งบาลี ทั้งพระอภิธรรม บางท่านก็เป็นอาจารย์สอนบรรยายพระอภิธรรมด้วย เวลาสนทนากัน เค้าจะคุยเรื่องปัจจัย ๒๔ กันเสมอ และจะทำให้ผมได้ความรู้ไปด้วย (เวลาคุยกับเพื่อนหลายๆท่านเหล่านั้น เค้าจะไม่เคยใช้อารมณ์กันเลย) เรื่อง ชวนะรับอารมณ์ ผมก็อุตส่าห์ยกปัจจัยมาแสดงแล้ว คือ        - อารัมมณปุเรชาตปัจจัย        - อารัมมณปุเรชาตัตถิปัจจัย        - อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย (นี้คือคำอธิบายที่พระพุทธองค์ทรงแสดงในปัฏฐาน) เรื่องปฏิสนธิจิตน้อมอารมณ์มา ก็ด้วยปกตูปนิสสยปัจจัย ตามในปริเฉทที่ ๕ ที่มีอยู่ไม่กี่หน้านั้น (อ้นเป็นส่วนสำคัญที่สุด ที่กว่าจะหาเจอตั้งนาน) (ผมเห็นว่า ไม่น่าจะไปบอกว่าอารมณ์จะส่งทอดบันทึกผ่านลงไปในจุติจิตแบบ Harddisk ทำนองนั้นน่ะครับ) ถ้ามีความต้องการแลกเปลี่ยนความรู้จริง ก็ต้องไปช่วยกันศึกษาค้นคว้า เรื่องปัจจัยด้วยครับ ... ___________________________________________________ ... ในความเป็นจริง รูปารมณ์เมื่อกระทบแล้วก็ตั้ง อยู่ยังไม่ดับไป จริงอยู่ชวนะจิตในขณะต่างๆ รับอารมณ์ต่อจากจิตก่อนนั้น  เพราะจิตเกิดและดับไปทีละขณะ จิตนั้นเป็นสิ่งที่เข้าไปรู้อารมณ์  และเป็นการรู้ถัดไปเป็นลำดับๆ จิตดวงก่อนดับลงก็เป็นอนันตรปัจจัยให้จิตใหม่เกิด แต่ตัวรูปารมณ์นั้นก็ยังไม่ดับด้วย  อารมณ์ที่เกิดขึ้นก่อนและยังไม่ดับลงนี้ เป็นปัจจัยธรรมได้ เช่น     - อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย   (ส่วน ทวาร วัตถุ อารมณ์ สามอย่างนี้ ก็เป็นธรรมคนละส่วนกัน) ___________________________________________________   (จากคู่มือ ปริเฉทที่ ๘ ได้แสดงเรื่อง อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย ไว้ดังนี้คือ...) อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย คำอธิบายตลอดจนองค์ธรรมต่าง ๆ ทั้งหมด เหมือนกับ  อารัมมณปุเรชาตัตถิปัจจัย ดังนั้นก็เหมือนกับอารัมมณปุเรชาตปัจจัยทุก ประการ ๑. อารัมมณปุเรชาต หมายความว่า อารมณ์เฉพาะที่เป็นรูปธรรมเท่านั้น และเกิดก่อน ปัจจยุบบันนธรรมด้วย ๒. ประเภท รูปเป็นปัจจัย นามเป็นปัจจยุบบันน ๓. ชาติ เป็นอารัมมณชาติ .หmายความว่า ปัจจัยนี้ได้แก่ อารมณ์ และในที่นี้ หมายเฉพาะอารมณ์ที่ เป็นนิปผันนรูปเท่านั้น ๔. กาล เป็นปัจจุบันกาล หมายความว่า แม้อารมณ์นั้นจะเกิดก่อน แต่ก็ยัง คงมีอยู่ ยังไม่ทันดับไป คือ  ยังอยู่ใน ฐีติขณะ จึงจะเป็นปัจจัยได้ ๕. สัตติ มีทั้ง ชนกสัตติ และอุปถัมภกสัตติ ๖. องค์ธรรมของปัจจัย ได้แก่ อารมณ์ ๖ ที่เป็น นิปผันนรูป ๑๘ และยัง อยู่ในระหว่างฐีติขณะ องค์ธรรมของปัจจยุบบันนได้แก่ กามจิต ๕๔ อภิญญาจิต ๒ เจตสิก ๕๐ (เว้นอัปปมัญญา) ที่เกิดจาก  ปัจจุบันนิปผันนรูป ๑๘ องค์ธรรมของปัจจนิก ได้แก่ จิต ๗๖(เว้นทวิปัญจวิญญาณ ๑๐ มโนธาตุ ๓) ที่ไม่ได้เกิดจากอารมณ์ ๖ ที่เป็นปัจจุบันนิปผันนรูป ๑๘ และรูปทั้งหมด ๗. ความหมายโดยย่อ อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัยนี้มี ๓ วาระ (๑) อพยากตะเป็นปัจจัยแก่อพยากตะ อารมณ์ ๖ คือปัจจุบันนิปผันนรูป ๑๘ เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย  กามวิบาก ๒๓ กามกิริยาจิต ๑๑ กิริยาอภิญญา จิต ๑ เจตสิก ๓๕ (เว้นวิรตี) เป็น อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจยุบบันน เช่น รูปารมณ์ สัททารมณ์ คันธารมณ์ รสารมณ์ โผฏฐัพพารมณ์ ที่เป็นปัจจุบัน เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย ทวิปัญจวิญญาณ ๑๐ มโนธาตุ ๓ เป็นอารัมมณ ปุเรชาตอวิคตปัจจยุบบันน ปัจจุบันนิปผันนรูป ๑๘ เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย มโนทวาราวัชชน จิต ๑, กามกิริยาชวนะ ๙,  ตทาลัมพนะ ๑๑ เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจยุบบันน พระอรหันต์พิจารณา จักขุ โสต ฆาน ชิวหา กาย รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ และหทยวัตถุ โดยความ เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา รูปเหล่านี้ที่เป็น ปัจจุบัน เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย มหากิริยาจิต ๘ ที่ พิจารณารูปเหล่านี้ เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจยุบบันน พระอรหันต์เห็นรูปด้วยทิพพจักขุ ได้ยินเสียงด้วยทิพพโสต รูปและเสียงนั้น เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย กิริยาอภิญญาจิตของพระอรหันต์ ที่เห็นรูปนั้น ที่ได้ยินเสียงนั้น เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจยุบบันน (๒) อพยากตะเป็นปัจจัยแก่กุสล อารมณ์ ๖ คือ ปัจจุบันนิปผันนรูป ๑๘ เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย  มหากุสล ๘, กุสลอภิญญา ๑ เจตสิก ๓๖ (เว้น อัปปมัญญา) เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจยุบบันน เช่น พระเสกขบุคคลและปุถุชนทั้งหลายพิจารณา จักขุ โสต ฆาน ชิวหา กาย รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ  และหทยวัตถุ โดยความเป็น อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา รูปเหล่านี้ที่เป็นปัจจุบันเป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย  มหากุสลจิต ๘ ที่พิจารณา รูปเหล่านี้ เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจยุบบันน พระเสกขบุคคลและปุถุชนทั้งหลาย เห็นรูปด้วยทิพพจักขุ ได้ยินเสียงด้วย ทิพพโสต รูปและเสียงนั้นเป็น อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย กุสลอภิญญาจิตที่เห็น รูปนั้น ที่ได้ยินเสียงนั้น เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจยุบบันน (๓) อพยากตะเป็นปัจจัยแก่อกุสล อารมณ์ ๖ คือ ปัจจุบันนิปผันนรูป ๑๘ เป็นอารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย  อกุสลจิต ๑๒ เจตสิก ๒๗ เป็นอารัมมณปุเรชาต อวิคตปัจจยุบบันน เช่น ยินดีเพลิดเพลินต่อ จักขุ โสต ฆาน ชิวหา กาย รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ และหทยวัตถุ เมื่อนึกถึง รูปเหล่านี้แล้ว มีราคะ ทิฏฐิ วิจิกิจฉา อุทธัจจะ และโทมนัสเกิดขึ้น รูปเหล่านี้ที่เป็นปัจจยุบบันน เป็น อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย ราคะ ทิฏฐิ เป็นต้น ที่เกิดขึ้นอันได้แก่ อกุสลจิต ๑๒ นั้น เป็น อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจยุบบันน ___________________________________________________ ... กราบขออภัยในทุกๆข้อความ หากส่วนนั้นจะทำให้ใครไม่สบายใจด้วยนะครับ   ___________________________________________________________   กราบขอขมา คุณพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ หากแสดงสิ่งที่ไม่เหมาะไม่ควร ไม่ว่าจะเป็นส่วนใดก็ตาม หรือด้วยความความรู้เท่าไม่ถึงก็ดี ด้วยความประมาทก็ดี ด้วยกิเลสก็ดี  จะด้วยเจตนาก็ดีหรือไม่เจตนาก็ดี ในทุกข้อความๆด้วยครับ แก้ไขเมื่อ 23 เม.ย. 55 20:02:02 แก้ไขเมื่อ 23 เม.ย. 55 19:22:07 แก้ไขเมื่อ 23 เม.ย. 55 19:12:24 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 23 เม.ย. 55 19:09:04

ความคิดเห็นที่ 27    #7  สำหรับคำถามของ คุณ ning JFK #7  ที่ถามไว้ว่า "ดิฉันไม่เข้าใจอเหตุกกิริยาจิต ดวงที่ 2 ขอรบกวนคุณชาวมหาวิหารช่วยอธิบายหน่อยจะได้ไหมคะ ถ้ามโนทวาราวัชชนจิต เกิดขึ้นทางมโนทวารวิถี จะทำหน้าที่อาวัชชนจิต ถ้าเกิดขึ้นทางปัญจทวารวิถี จะทำหน้าที่โวฏฐัพพนจิต" ผมขออนุญาตตอบไว้เลยดังนี้นะครับ _____________________________________________ กิจ หรือหน้าที่ของจิตนั้น มี ๑๔ ประเภท คือ     - ปฏิสนธิกิจ     - ภวังคกิจ     - อาวัชชนกิจ     - ทัสสนกิจ     - สวนกิจ     - ฆายนกิจ     - สายนกิจ     - ผุสนกิจ      - สัมปฏิจฉนกิจ     - สันตีรณกิจ     - โวฏฐัพพนกิจ     - ชวนกิจ     - ตทาลัมพณกิจ     - จุติกิจ (รายละเีอียดทั้งหมด ๑๔ กิจ จะได้สนทนาโดยละเอียดอีกทีใน ปริเฉทที่ ๓    ในที่นี้จะขออธิบายถึงเพียงสองกิจไว้ก่อนคือ อาวัชชนกิจ และโวฏฐัพพนกิจ) _________________________________________ อาวัชชนกิจ  คือ การทำหน้าที่พิจารณาอารมณ์ที่มาถึงตน จิตที่จะทำกิจนี้ ก็คือจิตดวงแรกที่ขึ้นวิถีใหม่ในทุกๆิวิถี ดังนั้น   - ใน มโนทวารวิถีจิต  จิตดวงแรกที่ทำกิจนี้ ก็ได้แก่ มโนทวาราวัชชนะจิต   - ใน ปัญจทวารวิถีจิต  จิตดวงแรกที่ทำกิจนี้ ก็ได้แก่ ปัญจทวาราวัชชนะจิต  ปัญจทวาราวัชชนจิตนี้ ได้อธิบายไว้ในตอนที่ ๒๓ ไว้แล้วว่า เป็นจิตที่พิจารณาอารมณ์ที่มากระทบนั้นว่าเป็นอารมณ์ทางทวารไหน  จะได้เป็นปัจจัยให้สัญญาณแก่วิญญาณจิตทางทวารนั้นรับอารมณ์  อุปมาเหมือนนายทวารที่รักษาประตูพระราชวัง คอยเปิดให้เข้าตามฐานะของบุคคลนั้นๆ ดังนั้น ใน ปัญจทวารวิถี นั้น มโนทวารวัชชนะจิต จึงไม่ได้ทำอาวัชชนกิจ  (เพราะ ปัญจทวาราวัชชนะจิตเป็นผู้ทำ อาวัชชนกิจ ไปแล้ว) และ ใน ปัญจทวารวิถี นี้ มโนทวารวัชชนะจิต จะมาทำโวฏฐัพพนกิจแทน โวฏฐัพพนกิจ นี้ก็คือ การทำหน้าที่ตัดสินอารมณ์ กำหนดให้เป็นกุสล อกุสล หรือ กิริยา _________________________________________ อนึ่ง มโนทวารวัชชนะจิต นี้ ในอัฏฐสาลินี้ได้แสดงไว้ว่า มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า  "คชจิต" (แปลว่า ช้างใหญ่) ซึ่งอธิบายว่า  มโนทวารวัชชนะจิต นี้มีความยิ่งใหญ่อุปมาดัง "พญาช้างสาร"  เพราะเหตุว่า จิตดวงนี้มีเกิดขึ้นทั่วไปได้แก่สัตว์ผู้มีจิตทุกจำพวกในภพทั้ง ๓   ซึ่งแม้แต่ แม้อสาธารณญาณ (คือ ญาณที่ไม่ทั่วไปแก่สัตว์อื่นเว้นแต่พระสัมมาสัมพุทธเจ้า) ทั้ง ๖  มีพระสัพพัญุตญาณ เป็นต้น ก็ยังรับอารมณ์ในขณะถัดต่อมา อันเป็นอารมณ์เดียวกันกับที่  มโนทวารวัชชนะจิตนี้รับแล้ว _________________________________________ (จากที่ได้อธิบายมานี้ ก็คงจะได้ตอบคำถามของคุณเอิงเอย #8 ไปในตัวแล้วนะครับ) _________________________________________ จะขอ ยกคำอธิบายที่สรุปไว้สั้นๆ จากเวป  http://www.buddhism-online.org/Section07B_11.htm มาเพิ่มเติมไว้เพื่ิอเป็นประโยชน์ โดยอุปมาวิถีจิต เปรียบเทียบกับบุรุษที่นอนหลับอยู่ใต้ต้นมะม่วง ตามที่โบราณจารย์ได้แสดงไว้ดังนี้คือ มีบุรษผู้หนึ่ง เอาผ้าคลุมศีรษะนอนหลับอยู่ใต้ต้นมะม่วงที่มีผลสุก ได้ยินเสียงมะม่วงผลหนึ่งหล่นอยู่ในที่ใกล้ ๆ ที่ตนนอนหลับอยู่นั้นจึงตื่นขึ้นแล้วเลิกผ้าคลุมศีรษะออก ลืมตาแลเห็นผลมะม่วง รู้ซึ่งภาวะแห่งผลมะม่วงนั้นว่า เป็นผลมะม่วงสุกแล้ว จึงหยิบมาลูบคลำดูและผ่าออก บริโภคมะม่วงนั้นด้วยความเอร็ดอร่อย เสร็จแล้วก็หลับต่อไป เปรียบเทียบกับวิถีจิตได้ดังนี้   ๑. อตีตภวังค์         เปรียบเหมือน การนอนหลับใต้ต้นมะม่วง ๒. ภวังคจลนะ                "     " ผลมะม่วงหล่นลงมา ๓. ภวังคุปัจเฉท        "     " รู้สึกตัว ๔. ปัญจทวาราวัชชนะ    "     " ตื่นขึ้นเมื่อได้ยินเสียง ๕. ทวิปัญจวิญญาณ        "     " เห็นผลมะม่วง ๖. สัมปฏิจฉันนะ        "     " หยิบผลมะม่วง ๗. สันตีรณะ                "     " ลูบคลำผลมะม่วง ๘. โวฎฐัพพนะ                "     " ปอกมะม่วง ๙. – ๑๕. ชวนะ        "     " บริโภคมะม่วง ๑๖. – ๑๗. ตทาลัมพนะ "     " ติดใจในรสของมะม่วง จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 3 เม.ย. 55 07:11:00

ความคิดเห็นที่ 28    ขอบคุณ คุณชาวมหาวิหารมากค่ะที่กรุณามาตอบให้  แต่ดิฉันว่าดิฉันยังไม่เข้าใจอยู่ดี  (กระโหลกหนามั้ง เลยเข้าใจยาก แหะ แหะ...อายนะเนี่ยะ) _________________________________________ อาวัชชนกิจ  คือ การทำหน้าที่พิจารณาอารมณ์ที่มาถึงตน จิตที่จะทำกิจนี้ ก็คือจิตดวงแรกที่ขึ้นวิถีใหม่ในทุกๆิวิถี ดังนั้น  - ใน มโนทวารวิถีจิต  จิตดวงแรกที่ทำกิจนี้ ก็ได้แก่ มโนทวาราวัชชนะจิต  - ใน ปัญจทวารวิถีจิต  จิตดวงแรกที่ทำกิจนี้ ก็ได้แก่ ปัญจทวาราวัชชนะจิต  ปัญจทวาราวัชชนจิตนี้ ได้อธิบายไว้ในตอนที่ ๒๓ ไว้แล้วว่า เป็นจิตที่พิจารณาอารมณ์ที่มากระทบนั้นว่าเป็นอารมณ์ทางทวารไหน  จะได้เป็นปัจจัยให้สัญญาณแก่วิญญาณจิตทางทวารนั้นรับอารมณ์  อุปมาเหมือนนายทวารที่รักษาประตูพระราชวัง คอยเปิดให้เข้าตามฐานะของบุคคลนั้นๆ ดังนั้น ใน ปัญจทวารวิถี นั้น มโนทวารวัชชนะจิต จึงไม่ได้ทำอาวัชชนกิจ  (เพราะ ปัญจทวาราวัชชนะจิตเป็นผู้ทำ อาวัชชนกิจ ไปแล้ว) และ ใน ปัญจทวารวิถี นี้ มโนทวารวัชชนะจิต จะมาทำโวฏฐัพพนกิจแทน โวฏฐัพพนกิจ นี้ก็คือ การทำหน้าที่ตัดสินอารมณ์ กำหนดให้เป็นกุสล อกุสล หรือ กิริยา _________________________________________ ข้อความที่ทำตัวหนาไว้ คุณชาวมหาวิหารอธิบายเรื่องจิตทำหน้าที่อาวัชชนกิจ ดิฉันอ่านแล้วอ่านอีกเหมือนเป็นการทำหน้าที่ของจิตในจิตดวงที่ 1 คือ ปัญจทวาราวัชชนกิจ มากกว่า   แต่ที่ดิฉันถามไปนั้นดิฉันถามถึงการทำหน้าที่อาวัชชนกิจในจิตดวงที่ 2 คือ มโนทวาราวัชชนจิต เป็นไปได้ไหมคะ ถ้าอยู่ในจิตดวงที่ 2 แล้ว การทำหน้าที่จะสลับกัน เพราะคุณมหาฯ บอกว่า “ใน ปัญจทวารวิถี นั้น มโนทวารวัชชนะจิต จึงไม่ได้ทำอาวัชชนกิจ”  แต่ดิฉันสงสัยว่า  “ถ้ามโนทวาราวัชชนจิต เกิดขึ้นทางมโนทวารวิถี จะทำหน้าที่อาวัชชนจิต” อนึ่ง...ถ้าคุณชาวมหาวิหารอธิบายได้ถูกต้องแล้ว ดิฉันต้องขออภัยไว้ ณ.ที่นี้ ด้วยค่ะ ************************************************ ได้อ่านเรื่องผลมะม่วงแล้วทำให้เห็นภาพขึ้นมากเลย แต่ขอถามอีกนิดว่า ในวิถีของสันตีรณจิต เมื่อพิจารณารับอารมณ์นั้นแล้วรู้สึกไม่ชอบใจนั้นมีไหม เพราะในกรณีมะม่วง เขาลูบคลำผลมะม่วงแล้วอยากรับประทานจนดำเนินการต่อเลยไม่มีอารมณ์ที่ไม่ดี แต่ถ้าไม่อยากรับประทาน แต่ต้องตื่นมาเพราะเหตุเสียงนั้นล่ะ หรือว่าสันตีรณจิตนั้นรับเฉพาะอารมณ์ที่เป็นกุศลเท่านั้น (เดาล้วนๆ) เพราะเท่าที่เคยผ่านตา ดิฉันเห็นแต่ อุเบกขาสันตีรณจิตกับโสมนัสสันตีรณจิต เท่านั้น หรือมีโทมนัสด้วย แต่ดิฉันยังก้าวไปไม่ถึง ขอขอบพระคุณล่วงหน้าเป็นอย่างสูงค่ะ จากคุณ : ning JFK.    เขียนเมื่อ : 3 เม.ย. 55 10:26:46

ความคิดเห็นที่ 29    คุณ ning JFK แยกสามคำนี้ให้ชัดเจนก่อนนะครับ คือ           - วิถี           - จิต           - กิจ    (เมื่อดูจากรูปในหัวข้อกระทู้จะเห็นว่า) ๑.  ใน มโนทวารวิถี จะมี มโนทวาราวัชชนะจิต เกิดขึ้นทำอาวัชชนะกิจ เท่านั้น (และตัดสินอารมณ์เป็นกุศล อกุศล ในลำดับนั้นทันทีด้วย) ๒.  ใน ปัญจทวารวิถี            - จะมี ปัญจทวาราวัชชนจิต เกิดขึ้นทำอาวัชชนะกิจ (คือพิจารณาอารมณ์ที่มากระทบ)            - และ มโนทวาราวัชชนจิต เกิดขึ้นทำ โวฏฐัพพนกิจ (เพื่อตัดสินอารมณ์อีกครั้ง) _________________________________________________ ปัญจทวารวิถี จะมีจิตถึง ๑๗ ขณะ ส่วนมโนทวารวิถี จะมีเพียง ๑๓ ขณะ (เหตุที่มีน้อยกว่านี้ จะขออธิบายอีกทีเมื่อถึงปริเฉทที่ ๔) _________________________________________________ ส่วนคำถามเรื่องข้ออุปมาและสันตีรณจิตนั้น  ข้ออุปมานั้น ยกมาเพื่อให้เข้าใจในวิถีจิตได้ง่ายขึ้น  แต่ในความเป้นจริงนั้น วิถีจิตที่เกิดขึ้นและดับไปนั้นเร็วมาก เป็นเพียงเสี้ยวของเสี้ยวขณะเวลาหนึ่ง สันตีรณจิตนั้น เป็นวิบากจิต เมื่อมี อารมณ์และมนสิการเป็นเหตุ จึงทำให้จิตเหล่านี้ เกิดขึ้นมาได้ สันตีรณ เป็นวิบากของกุศลหรืออกุศล รับอารมณ์ที่ดีหรือที่ไม่ดี แต่ตัวสันตีรณจิตยังไม่ได้มีสภาวะเป็น กุศลกรรม หรืออกุศลกรรมใหม่ เหมือนดังชวนะจิตทั้ง ๗ ขณะนั้น ที่อุปมาดังการบริโภคมะม่วง และเวทนาของสันตีรณจะมีเพียง อุเบกขาและโสมนัสเท่านั้นครับ ไม่มีโทมนัส(ดูรูปใน #3) ________________________________________________ ไม่แน่ใจว่าผมตอบได้ตรงกับ ทึ่คุณ ning ต้องการถามแล้วหรือยัง ถ้ายังไม่ตรงอีกก็ถามเพิ่มเติมมาอีกทีละกันนะครับ จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 3 เม.ย. 55 15:44:41

ความคิดเห็นที่ 38    อนุโมทนากับทุกท่านที่ได้เข้ามาร่วมสนทนาศึกษากันด้วยความเอื้อเฟื้อนะครับ ถึงแม้ว่าเรื่องที่สนทนากันอยู่นี้จะลงลึกเกินเนื้อหาของปริเฉทที่ ๑ ลงไปมาก แต่ก็เป็นโอกาสที่หาได้ยากที่จะมีการสนทนาพระอภิธรรมในส่วนลึกเช่นนี้ จึงจะได้ขออธิบายต่อถึงประเด็นต่างๆดังนี้นะครับ ___________________________________________________________ ๑. เหตุที่ มโนทวารวิถีจิต มีขณะจิตเกิดขึ้นน้อยกว่า ปัญจทวารวิถีจิต นั้น (ในคู่มือปริเฉทที่ ๔ ได้อธิบายไว้ว่า) ก็เพราะอารมณ์ที่ปรากฏทางมโนทวารวิถีนี้ ไม่ได้กระทบ ภวังคจิตก่อน เหมือนกับปัญจทวารวิถี หากแต่จิตเกิดขึ้นก่อนแล้วจึงรับอารมณ์นั้น  หรือกล่าวอีกนัยหนึ่ง  ทางปัญจทวารวิถีนั้น อารมณ์เป็นปัจจัยมากระทบมากระตุ้น เตือนจิต ให้จิตไหวตัวขึ้นรับอารมณ์  ส่วนทางมโนทวารวิถีนั้น จิตไหวตัวหน่วงเอา อารมณ์นั้น ๆ มาเอง เนื่องจากการที่จิตไหวตัว หน่วงเอาอารมณ์นั้น ๆ มาเองดังกล่าวนี้  มโนทวารวิถีจึงมีกิจการงานที่จะต้องกระทำน้อยอย่าง.... ส่วนทางปัญจทวารวิถี มีจิตอื่นทำกิจของเขามาก่อน คือ รับรู้อารมณ์มาก่อน  เป็นหลายทอดหลายหน้าที่ แล้วจึงเสนอถึงโวฏฐัพพนะ ก็คือ มโนทวาราวัชชนะนั่นเอง.... ___________________________________________________________ ๒. ในส่วนของปัญจทวารวิถี นั้นคือ ตี น ท ป วิ สํ สัน วุ ช ช ช ช ช ช ช ต ต ภ ภ  เพื่อให้เกิดความเข้าใจได้ละเอียดขึ้น มีสิ่งที่ควรพิจารณณาคือ        - อารมณ์      - ทวาร      - วัตถุ      - กิจ คำว่า ทวาร คือ ทางที่ทำให้เกิดวิถีจิต   ปัญจทวาร นั้น องค์ธรรมได้แก่ ปสาทรูป ๕ เช่น จักขุปสาท(ตา) เป็นต้น    มโนทวาร นั้น องค์ธรรมได้แก่ ภวังคจิต              (คือ ภวังคจิตนี้ เป็นทางให้เกิด วิถีจิตทางมโนทวาร)       จากภาพด้านบนจะเห็นได้ว่า ในปัญจทวารวิถี จะมีขณะจิตถึง ๑๗ ขณะ        ยกตัวอย่างเช่น เมื่อเกิดกระแสจิตที่เกิดทาง จักขุทวาร (จักขุทวารวิถี)         อารมณ์ คือ รูปารมณ์(แสง) ที่มากระทบ จักขุปสาทนั้น           มีอายุเท่ากับ จิตที่เกิดดับ ๑๗ ขณะ ที่เกิดขึ้นทางจักขุทวารวิถีนั้น คำว่า วัตถุ ได้แก่ ธรรมเป็นที่อาศัยให้จิตเจตสิกเกิด เช่น จักขุวัตถุ (องค์ธรรมได้แก่ จักขุปสาท) เป็นที่อาศัยให้ จักขุวิญญาณจิต ๒ เกิด ส่วน หทัยวัตถุ เป็นที่อาศัยให้ จิตที่เหลือ ๗๕ เกิดขึ้น (เว้นทวิปัญจวิญญาณจิต ๑๐ และอรูปวิบาก ๔) ความแตกต่างของ วัตถุ และ ทวาร ในเรื่องวิถีจิตนั้น ยกตัวอย่างเช่น จิตที่อาศัย จักขุวัตถุ เกิดมีเพียง ๒ ดวง  แต่จิตอาศัย จักขุทวารเกิด (จักขุทวาริกจิต) มีมากกว่าคือมี ถึง ๔๖ ดวง เช่นในปัญจทวารวิถี   ตี น ท ป วิ สํ สัน วุ ช ช ช ช ช ช ช ต ต ภ ภ  จิตที่เกิดขึ้นอาศัยทาง คือจักขุทวาร ทั้งหมดในวิถีนี้ จะมีเพียง วิ  คือ จักขุวิญญาณจิต นี้ จะเกิดขึ้นอาศัย จักขุวัตถุ ส่วน จิตที่เหลือในวิถี จะเกิดขึ้นโดยอาศัย หทัยวัตถุ คำว่า กิจ คือ การทำหน้าที่ของจิต ในปัญจทวารวิถีนั้น จิตต่างๆ ก็มีกิจที่ต่างกันไป เช่น  ปัญจทวาราวัชชนะ ทำภวังค์ให้เปลี่ยนไป  สัมปฏิจฉันนะ ทำหน้าที่รับอารมณ์ สันตีรณะ ทำหน้าที่พิจารณาอารมณ์   โวฎฐัพพนะ ทำหน้าที่ตัดสินกำหนดอารมณ์ ชวนะ ทำหน้าที่เสวยอารมณ์    ส่วน ปัญจวิญญาณ เช่น จักขุวิญญาณจิต ทำหน้าที่ ทัสสนกิจ คือการเห็น (ซึ่งจะเห็นได้ว่า ใน ปัญจทวารวิถี เช่น จักขุทวารวิถีนี้ มีจักขุวิญญาณจิตเท่านั้น ที่ทำหน้าที่เห็น   จิตอื่นๆนอกนี้ก็จะทำหน้าที่อื่นๆต่างกันไป เช่นพิจารณาอารมณ์ ตัดสินอารมณ์ เสวยอารมณ์ เป็นต้น) แก้ไขเมื่อ 06 เม.ย. 55 08:37:47 แก้ไขเมื่อ 06 เม.ย. 55 08:06:45 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 5 เม.ย. 55 21:03:24

ความคิดเห็นที่ 39    โอ้ !! ขอบคุณ คุณชาวมหาวิหารมากค่ะ เข้าใจแล้ว!! ลึกซึ้งจริงๆค่ะ จริงๆ ยังมีคำถามเกี่ยวกับวิถีจิตอีกนะคะ แต่ไว้ถึง ปริเฉทที่ 4 ก่อนก็ได้ค่ะ  บางทีเดี๋ยวรออ่านไปๆ ก็อาจได้คำตอบก็ได้ ส่วนเกี่ยวกับ ปริเฉท1  รบกวนถามว่า ทำไม สัมปฏิฉันนะจิต มีเพียงอุเบกขาเวทนา ทำไมไม่มีโสมนัสเวทนาเหมือนกับ สันตีรณะจิต คะ อารมณ์ที่ดีอย่างยิ่ง ก็ไม่สามารถทำให้โสมนัสเวทนามาเกิดพร้อมสัมปฏิฉันนะ ได้เหรอคะ (คำถามไหน ถ้า ต้องใช้ความรู้ปริเฉทหลังๆ ท่านจขกท ก็บอกได้เลยนะคะ ก็จะเก็บไว้ถามทีหลังก็ได้ค่ะ) จากคุณ : เอิงเอย   เขียนเมื่อ : 5 เม.ย. 55 22:02:52

ความคิดเห็นที่ 42    คุณระนาดให้ข้ิอคิดใน #41 ได้น่าสนใจนะครับ เรื่อง กรณีบิดามองไม่เห็น พระยสกุลบุตร   เข้าใจว่าเป็นเรื่องของ อิทธิวิทธะ  คือ พระพุทธองค์ทรงใช้ ฤทธิ์ ที่เรียกว่า ติโรภาพ  ทำให้เกิดสิ่งกำบังขึ้นด้วยฤทธิ์นั้น จึงเป็นเหตุให้บิดามองไม่เห็นพระยสกุลบุตร ในปฏิสัมภิทามรรค และวิสุทธิมรรคได้แสดงเรื่องนี้ไว้ดังนี้คือ ____________________________________________________ [๖๘๕] ฤทธิ์ที่อธิษฐานเป็นไฉน ฯ ภิกษุในศาสนานี้ ย่อมแสดงฤทธิ์ได้เป็นอันมาก คือ คนเดียวเป็น หลายคนก็ได้ หลายคนเป็นคนเดียวก็ได้ ทำให้ปรากฏก็ได้ ให้หายไปก็ได้.... คำว่า ทำให้หายไปก็ได้  คือ ที่อันอะไรๆ เปิดไว้ ทำให้เป็นที่ปิดบังมิดชิดก็ได้ ฯ........ (ปฏิสัมภิทามรรค ปัญญาวรรค อิทธิกถา) บทว่า ติโรภาวํ ทำให้หายไป คือทำให้อยู่ในระหว่าง  ชื่อว่า ปิหิตํ ปิดบังเพราะเครื่องกั้นนั้นปิด ชื่อว่า ปฏิกุชฺชิตํ มิดชิดเพราะปิดที่ที่ปิดบังไว้นั้นเอง.  (อรรถกถา อิทธิกถา) ____________________________________________________ ก็แหละ พระโยคีผู้ต้องการทำติโรภาพ ย่อมทำที่สว่างให้มืด หรือทำที่ไม่กำบังให้เป็นที่กำบัง ทำที่เป็นทางมิให้เป็นทาง ทำอย่างไร ?  คือพระโยคีนี้ต้องการทำตนหรือผู้อื่นแม้ไม่มีอะไรบังหรือยืนอยู่ใกล้ ๆ กัน ก็มองไม่เห็นได้ โดยออกจากฌาน ที่เป็นบาทแล้วรำพึงอยู่ว่า ที่สว่างนี้จงเป็นที่มืดเถิด หรือว่าที่ไม่กำบังนี้จงกลายเป็นที่กำบัง หรือว่าที่เป็นช่องทางนี้ จงเป็นที่ที่คนมองไม่เห็นเถิด แล้วทำบริกรรมอธิฐานตามเนื้อความที่ได้กล่าวแล้วนั้นแหละพร้อมกับจิตที่อธิษฐานนั้น ก็จะกลายเป็นเหมือนอย่างที่อธิษฐานทุกประการโดยฉับพลัน ชนเหล่าอื่นแม้ยืนอยู่ใกล้ก็แลไม่เห็น  ถึงตัวเองไม่ต้องการจะเห็นก็ไม่เห็นแล ถามว่า – ก็ปาฏิหาริย์นี้ใครเคยทำมา ?  ตอบว่า – พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์ทรงเคยทำมา จริงอยู่ พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ทรงทำยสกุลบุตรผู้ซึ่งนั่งในที่ใกล้แท้ ๆ มิให้บิดาพบเห็นได้  วิสุทธิมรรค เล่ม ๒ ภาคสมาธิ ปริเฉทที่ ๑๒ อิทธิวิธนิเทศ หน้าที่ ๒๖๑ - ๒๖๕ ____________________________________________________ ส่วนเรื่อง เทพสังหรณ์ ในคู่มือ ปริเฉทที่ ๔ ท่านก็ได้มีกล่าวถึงไว้ดังนี้ คือ (ดูข้อ ๑๒) ____________________________________________________ .....อารมณ์ต่าง ๆ ที่มาสู่มโนทวารวิถีนั้น มีมาได้เป็น ๒ ทางด้วยกัน คือ  รับ อารมณ์ต่อจากปัญจทวารวิถีนั้นทางหนึ่ง  อารมณ์มาปรากฏทางใจโดยตรงโดยเฉพาะ อีกทางหนึ่ง  อารมณ์ที่มาปรากฏทางใจโดยตรงโดยเฉพาะนั้น ตาม ปรมัตถทีปนีฎีกา แสดง ไว้ว่า มีเหตุ ๑๔ ประการ.... ๑. ด้วยอำนาจที่เคยเห็น เคยพบ อารมณ์ทั้ง ๖ มาแล้ว (ทิฏฺฐโต) ๒. อารมณ์ทั้ง ๖ ที่กำลังปรากฏอยู่นั้น เหมือน ๆ กันกับที่เคยได้พบเคยเห็น มาแล้ว (ทิฏฺฐสมฺพนฺธโต) ๓. ด้วยอำนาจที่ได้เคยฟัง เคยเรียนมาแล้ว หรือขณะที่กำลังฟัง กำลังเรียน กำลังอ่านข้อความอยู่ (สุตโต) ๔. อารมณ์ทั้ง ๖ ที่กำลังปรากฏอยู่นั้นเหมือน ๆ กับที่เคยได้ฟัง เคยเรียน เคยอ่านมาแล้ว (สุตสมฺพนฺธโต) ๕. ด้วยอำนาจแห่งความ เชื่อในคำพูดของผู้อื่น (สทฺธาย) ๖. ด้วยอำนาจแห่งความ พอใจของตน (รุจิยา) ๗. ด้วยอำนาจแห่งความ นึกคิด โดยอาศัย เรื่องราว คำพูด เหตุผล (อาการปริวิตกฺเกน) ๘. ด้วยอำนาจแห่งการพิจารณาอารมณ์ต่าง ๆ ด้วยปัญญา และด้วยลัทธิของ ตน แล้วตัดสินลงไป (ทิฏฺฐินิชฺฌานขนฺติยา) ๙. ด้วยอำนาจแห่ง กรรมต่าง ๆ (นานากมฺมพเลน) ๑๐. ด้วยอำนาจแห่ง อิทธิฤทธิต่าง ๆ (นานาอิทฺธิพเลน) ๑๑. ด้วยอำนาจแห่ง ธาตุในร่างกาย มีน้ำดี เสมหะ น้ำเหลือง โลหิต ลม เหล่านี้ วิปริตไป (ธาตุกฺโขภวเสน) ๑๒. ด้วยอำนาจแห่ง เทวดามาดลใจ (เทวโตปสํหารวเสน) ๑๓. ด้วยอำนาจแห่ง การรู้ไปตามสมควรแก่ มัคคญาณ ผลญาณ (อนุโพธว เสน) ๑๔. ด้วยอำนาจแห่ง การรู้แจ้งในอริยสัจจ ๔ (ปฏิเวธวเสน)  ____________________________________________________ จากข้อที่ ๑๒ นี้ก็ได้แสดงถึงเรื่อง เทพสังหรณ์ คือเทวดามาดลใจ ให้นึกคิด ให้ฝัน ถึงเรื่องนั้นๆ ซึ่ง ในแง่ที่กล่าวว่า มีผู้อื่นมาดลใจ ให้เิกิดอารมณ์คิดนึกในเรื่องนั้นๆ ก็ถูก แต่ในแง่ ความเป็นไปของวิถีจิตนั้น ในคู่มือ ที่ท่านแสดงไว้ว่า จิตไหวตัวหน่วงเอา อารมณ์นั้น ๆ มาเอง  ผมเห็นว่า ก็น่าจะกล่าวไว้ถูกดีแล้ว คือท่านแสดงให้เห็นว่า ในกรณีของมโนทวารวิถีนี้ จิตเกิดขึ้นก่อนแล้วหน่วงเอาอารมณ์นั้นมา (แม้จะมีเทวดาดลใจ) ไม่ต้องมีการกระทบของอารมณ์และภวังคจิตก่อน เหมือนอย่างในกรณีของปัญจทวารวิถี ดังความว่า .....มโนทวารวิถี (กล่าวตามนัยแห่งพระอภิธัมมัตถสังคหะของพระอนุรุทธาจารย์ โดยเฉพาะ) ไม่มีอตีตภวังค เพราะอารมณ์ที่ปรากฏทางมโนทวารวิถีนี้ ไม่ได้กระทบ ภวังคจิตก่อนเหมือนกับปัญจทวารวิถี หากแต่จิต เกิดขึ้นก่อนแล้วจึงรับอารมณ์นั้น หรือกล่าวอีกนัยหนึ่ง ทางปัญจทวารวิถีนั้น อารมณ์เป็นปัจจัยมากระทบ มากระตุ้น เตือนจิต ให้จิตไหวตัวขึ้นรับอารมณ์ ส่วนทางมโนทวารวิถีนั้น จิตไหวตัวหน่วงเอา อารมณ์นั้น ๆ มาเอง.... ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ส่วน คำถามของคุณเอิงเอย #39 จะขอตอบเพิ่มเติมดังนี้นะครับ จาก วิถีจิต คือ  [  ตี น ท ป วิ สัม สัน วุ ช ช ช ช ช ช ช ต ต ภ ภ ]     นั้น ในส่วนของ ป วิ สัม นั้น  ป และ สัม  นี้จัดเป็น มโนธาตุ เมื่อ วิ เช่น จักขุวิญญาณจิต ทำหน้าที่ ทัสสนกิจ คือ การเห็นแล้ว จิตที่เหลือในวิถี นอกจาก จักขุวิญญาณแล้ว จะไม่ได้ทำหน้าที่เห็นเลย แต่จะมีกิจการงานของตนต่างๆ คือ สัม คือ สัมปฏิจฉันนะจิต ก็ทำหน้าที่รับส่งต่ออารมณ์ สัน คือ สันตีรณจิต ก็ทำหน้าที่พิจารณาหรือไต่สวนอารมณ์ ในส่วนของ  สัม และ สัน นั้น สัมปฏิจฉันนะ เป็นเพียงการรับอารมณ์ต่อจากจักขุวิญญาณจิต แล้วส่งให้สันตีรณ จึงมีเพียง อุเบกขาเวทนา เกิดขึ้นเท่านั้น ส่วน สันตีรณ นั้นเป็นการพิจารณาหรือไต่สวนอารมณ์ ก่อนจะส่งต่อให้โวฏฐัพพนะทำการตัดสิน เมื่อมี อติอิฏฐารมณ์มาปรากฏ คือ อารมรณ์ที่ดียิ่ง สันตีรณ ก็ย่อมประกอบด้วย โสมนัสได้ ข้อนี้อุปมาเหมือน กรณีบุรุษ นอนหลับใต้ต้นมะม่วง ที่แสดงไว้ใน #27  สัมปฏิจฉันนะ อุปมาดุจ การหยิบผลมะม่วง  สันตีรณะ อุปมาดุจ การลูบคลำผลมะม่วง ___________________ เพื่อให้เข้าใจได้ชัดเจนขึ้น ก็จะขอนำ ข้ออุปมาเพิ่มเติมดังที่แสดงใน อัฏฐสาลินีอรรถกถา มาประกอบไว้ด้วยดังนี้นะครับ     จิตเปรียบด้วยเด็กชาวบ้าน  คำว่า  เด็กชาวบ้าน  คือ   พวกเด็กชาวบ้านเป็นอันมากย่อมเล่นฝุ่นที่ระหว่างทาง     บรรดาพวกเด็กเหล่านั้น   กหาปณะกระทบมือของเด็กคนหนึ่ง เด็กคนนั้นพูดว่า  นั่นอะไรกระทบมือของเรา   ดังนี้.  ลำดับนั้น  เด็กคนหนึ่งจึงพูดว่า  นั่นสีขาว  ดังนี้.  อีกคนหนึ่งก็ถือไว้มั่นคงพร้อมกับฝุ่น   คนอื่นพูดว่านั่นสี่เหลี่ยมหนา   คนอื่นอีกพูดว่า   นั่นกหาปณะ    ลำดับนั้น   พวกเขาจึงนำเหรียญกหาปณะนั้นมาให้มารดา  มารดาก็นำไปใช้ในการงาน. ในข้อนั้น  ความเป็นไปของภวังคจิต   พึงเห็นเหมือนเวลาที่พวกเด็กมากด้วยกันนั่งเล่นในระหว่างทาง.   เวลาที่ประสาทถูกอารมณ์กระทบแล้วเหมือนเวลาที่กหาปณะกระทบมือ.   เวลาที่กิริยามโนธาตุยังภวังค์ให้เปลี่ยนไปรับอารมณ์นั้นเหมือนเวลาที่เด็กคนหนึ่งพูดว่า  นั่นอะไร.         [ปัญจทวาราวัชชนจิต] เวลาที่จักขุวิญญาณทำทัสสนกิจเหมือนเวลาที่เด็กคนหนึ่งพูดว่า  นั่นสีขาว.     [จักขุวิญญาณจิต] เวลาที่วิบากมโนธาตุทำหน้าที่รับอารมณ์ เหมือนเวลาที่เด็กคนหนึ่งถือกหาปณะพร้อมกับฝุ่นไว้มั่น.    [สัมปฏิจฉนะ] เวลาที่วิบากมโนวิญญาณธาตุทำกิจพิจารณาอารมณ์   เหมือนเวลาที่เด็กคนหนึ่งพูดว่า  นั่นสี่เหลี่ยมหนา.   [สันตีรณะ]   เวลาที่กิริยามโนวิญญาณธาตุทำหน้าที่กำหนดอารมณ์    เหมือนเวลาที่เด็กคนหนึ่งพูดว่า  นั่นกหาปณะ  [โวฏฐัพพนจิต]  การที่ชวนจิตเสวยรสอารมณ์  พึงทราบเหมือนเวลาที่มารดานำกหาปณะไปใช้ในการงานฉะนั้น. ___________________ ซึ่งจากอุปมานี้  ท่านก็เปรียบ สัมปฏิจฉันนะ (วิบากมโนธาตุ) อุปมาดัง เด็กคนหนึ่งถือกหาปณะพร้อมกับฝุ่น และเปรียบ สันตีรณจิต (วิบากมโนวิญญาณธาตุ) อุปมาดัง เวลาที่เด็กคนหนึ่งพูดว่า นั่นสี่เหลี่ยมหนา  สรุปสั้นๆ ตามที่ผมเข้าใจก็คือว่า สันตีรณจิตเป็นการพิจารณาอารมณ์ ต่างกับสัมปฏิฉันนะ ที่เป็นแค่การรับอารมณ์จากปัญจวิญญาณ ดังนั้น สันตีรณจึงเกิดพร้อมกับ โสมนัส ก็ได้ เมื่อมีอารมณ์ที่ดียิ่งมาปรากฏ จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : วันจักรี 55 08:19:51

ความคิดเห็นที่ 44    #43 ประเด็นและคำถามของคุณระนาดเอกค่อนข้างยากและลึก ผมก็จะลองอธิบายตามที่เข้าใจดังนี้นะครับ ๑. อารมณ์ ในสุบินวิถี ที่เกิดขึ้นเนื่องจาก เทพดลใจนี้      เป็นอารมณ์ที่เกิดขึ้นด้วยอานุภาพของเทวดาที่น้อมมาใ้ห้ปรากฏแก่จิตของผู้ฝันนั้น      ดังความใน อรรถกถาพระวิภังค์ปกรณ์  ความว่า          " ว่าโดยเทวดาดลใจ    เทวดาย่อมน้อมอารมณ์มีอย่างต่าง ๆ   เข้าไป        เพราะความเป็นผู้ใคร่จะให้ประโยชน์   หรือเพราะความประสงค์จะให้เกิดความ        เสื่อม หรือเพื่อให้เกิดความเจริญ หรือเพื่อให้เกิดความพินาศแก่บุคคลผู้ฝันนั้น.        บุคคลนั้น    ย่อมฝันเห็นอารมณ์เหล่านั้น  ด้วยอานุภาพแห่งเทวดาเหล่านั้น....." ๒. ใน #42 นั้นได้ยกเหตุ ๑๔ ประการ ที่ทำให้เกิดอารมณ์ปรากฏแก่มโนทวารวิถี      ซึ่งกรณี เทวดามาดลใจ (เทวโตปสํหารวเสน) นี้ก็เป็นกรณีที่มีผู้อื่นใช้อานุภาพมาทำให้อารมณ์ปรากฏ       และแตกต่างไปจากกรณีอื่นๆ เช่น ในเหตุข้อหนึ่ง คือ ด้วยอำนาจที่เคยเห็น เคยพบ อารมณ์ทั้ง ๖ มาแล้ว  เป็นต้น       ดังนั้นกรณีเทพสังหรณ์นี้ จึงไม่ได้เป็นการ นึกคิดไปเอง ฝันไปเอง ของผู้นั้น       แต่เป็นการถูกน้อมอารมณ์ให้มาปรากฏตามที่คุณระนาดเอกได้อธิบายไว้ ซึ่งก็ถูกต้องดีแล้ว ๓. จากสองข้อแรกนี้ได้อธิบายถึงในแง่การปรากฏของอารมณ์        แต่เมื่อกล่าวถึงความเป็นไปของวิถีจิตนั้น ที่ในคู่มือท่านแสดงไว้ว่า         อารมณ์ทางมโนทวารวีถีนี้ จิตเกิดขึ้นก่อนจึงรับเอาอารมณ์นั้น       ผมก็เห็นว่าในส่วนนี้ท่านก็กล่าวไว้ถูกต้องดีแล้ว      ซึ่งแม้ในกรณีของเทพสังหรณ์ ในสุบินวิถีนี้ ก็อาจจะพิจารณาถึงกรณีของ พระอรหันต์      ที่ท่านแสดงไว้ว่า กรณีพระอเสขะ หรือพระอรหันต์จะไม่มี สุบินวิถีเกิดขึ้นได้เลย          (ดู อรรถกถา สุบินสูตร )     นั่นก็หมายถึงว่า ถึงแม้จะมีเทวดาสังหรณ์ มาน้อมอารมณ์ให้ปรากฏในความฝัน     แต่เพราะท่านไม่มีกระแสจิตสุบินวิถีที่เกิดขึ้นเพื่อรับอารมณ์ในการฝัน     เมื่อจิตไม่เกิดขึ้นทางมโนทวารก่อนแล้ว อารมณ์นั้นก็ไม่สามารถไปปรากฏแก่กระแสจิตของท่านได้เลย __________________________________________________________________     สรุปสั้น ๆ (ตามความเข้าใจส่วนตัว) ก็คือ        - ปัญจทวารวิถีนั้น ปัญจารมณ์ เป็นปัจจัยมากระทบ กระตุ้นเตือนให้ วิถีจิตเกิดขึ้นรับอารมณ์       - ส่วน มโนทวารวิถีนั้น จิตเกิดขึ้นก่อนจึง รับอารมณ์             อารมณ์ที่มาปรากฏแก่มโนทวารวิถีนั้น มีเหตุ ๑๔ ประการ            เหตุข้อหนึ่งคือ เทวดาน้อมอารมณ์มาให้ปรากฏแก่จิต ในสุบินวิถี               ซึ่งในกรณีนี้ ก็ถือว่ายังต่างจากปัญจทวารวิถีอยู่ดี                คือ จิตต้องเกิดขึ้นก่อนแล้วเทวดาจึงน้อมอารมณ์มาให้ปรากฏแก่จิตได้                  และน่าจะสอดคล้องกับว่า ถ้าเป็นกรณีพระอรหันต์เมื่อจิตท่านไม่เกิดขึ้นรับอารมณ์ในขณะหลับ                เทวดาจึงไม่สามารถน้อมอารมณ์ต่างๆมาทำให้เกิดสุบินวิถีขึ้นได้ __________________________________________________________________ เนื่องจากเป็นคำถามที่ยากและลึก หากอธิบายถูกผิดอย่างไร ก็ต้องขออภัยด้วยนะครับ และก็จะติดประเด็นนี้ไว้ในใจ เพื่อนำไปศึกษาเพิ่มเติม ถ้ามีความเข้าใจมากขึ้นกว่านี้แล้ว ก็จะมาสนทนาต่อในส่วนนี้อีกทีในอนาคตนะครับ จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : วันจักรี 55 20:02:34

ความคิดเห็นที่ 50    จะขอแสดงความเห็นเพิ่มเติมในส่วน ที่พูดถึงเรื่อง "จิตเกิดขึ้นก่อน" นะครับ ที่กล่าวว่า "จิตเกิดขึ้นก่อนแล้วจึงรับอารมณ์" นี้หมายถึง ว่า ______________________________________ ในมโนทวารวิถี นั้น        - ภวังคจลนะ (ภวังคจิตไหวตัว)        - ภวังคุปัจเฉทะ (ภวังคจิตปล่อยอารมณ์)           เกิดขึ้นมาก่อน ซึ่งยังไม่มีอารมณ์ใดๆมาปรากฏในทั้งสองขณะนี้       - ต่อจากนั้น มโนทวาราวัชชนะจิต จึงเกิดขึ้น            และอารมณ์ก็จะมาปรากฏในขณะจิตนี้  คำว่า  "จิตเกิดก่อนแล้วจึงรับอารมณ์" ตามที่ในคู่มือท่านแสดงไว้ใน #42 จึงมีความหมายดังนี้ ______________________________________  ส่วน ปัญจทวารวิถี นั้น       - อารมณ์มากระทบ ตั้งแต่ ในขณะของ อตีตภวังค์ - ภวังคจลนะ - ภวังคุปัจเฉทะ แล้ว             - ต่อจากนั้นปัญจทวาราวัชชนะจิตจึงเกิดขึ้น    ท่านจึงได้อธิบายไว้ว่า     "ทางปัญจทวารวิถีนั้น อารมณ์เป็นปัจจัยมากระทบมากระตุ้น เตือนจิต ให้จิตไหวตัวขึ้นรับอารมณ์" จากคุณ : ชาวมหาวิหาร   เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 00:15:59