นะโมตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
======================================================
สวัสดีครับเพื่อน ๆ ทุกท่าน วันนี้ก็จะได้แสดงต่อเรื่อง อเหตุกกิริยาจิต ๓ นะครับ
____________________________________________
(ความจากคู่มือ อภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉทที่ ๑...)
อเหตุกกิริยาจิต
อเหตุกกิริยาจิต เป็นจิตที่สักแต่ว่ากระทำ ไม่ประกอบด้วยเหตุ ๖ เป็นจิตที่ไม่เป็นบุญไม่เป็นบาป
และไม่ใช่ผลของบุญหรือผลของบาปด้วย มีจำนวน ๓ ดวง ได้แก่
๑. อุเปกฺขาสหคตํ ปญฺจทฺวาราวชฺชนจิตฺตํ
จิตที่เกิดพร้อมด้วยความเฉยๆ พิจารณาอารมณ์ทางทวารทั้ง ๕
มีความหมายว่า เป็นจิตที่พิจารณาอารมณ์ที่มากระทบนั้นว่าเป็นอารมณ์ทางทวารไหน
จะได้เป็นปัจจัยให้สัญญาณแก่วิญญาณจิตทางทวารนั้นรับอารมณ์
อุปมาเหมือนนายทวารที่รักษาประตูพระราชวัง คอยเปิดให้เข้าตามฐานะของบุคคลนั้นๆ
_________________________________
๒. อุเปกฺขาสหคตํ มโนทฺวาราวชฺชนจิตฺตํ
จิตที่เกิดพร้อมด้วยความเฉยๆ พิจารณาอารมณ์ทางมโนทวาร
มีความหมายว่า จิตนี้ทำหน้าที่ตัดสินอารมณ์ทั้ง ๕ ทางทวาร ๕
และมีหน้าที่พิจารณาอารมณ์ทั้ง ๖ ที่เกิดทางมโนทวารคือทางใจนึกคิดโดยตรงด้วย
_________________________________
๓. โสมนสฺสสหคตํ หสิตุปฺปาทจิตฺตํ
จิตที่ยิ้มแย้มของพระอรหันต์ เกิดพร้อมด้วยความโสมนัส
มีความหมายว่า จิตดวงนี้เป็นจิตยิ้มแย้มของพระอรหันต์ทั้งหลายโดยเฉพาะ
บุคลลอื่นที่มิใช่พระอรหันต์ไม่ได้ยิ้มแย้มด้วยจิตดวงนี้ แต่ยิ้มและหัวเราะด้วยจิตดวงอื่น
ซึ่งจะขอกล่าวถึงต่อเมื่อได้แสดงกามจิตครบจำนวนหมดทั้ง ๕๔ ดวงแล้ว
หสิตุปปาทจิต นี้บางแห่งก็เรียกว่า หสนจิต
____________________________________________
วันนี้ก็จะจบเรื่อง อเหตุกกิริยาจิต ๓ ไว้เพียงเท่านี้ก่อนนะครับ
อภิธรรม3นาที - ตอนที่ 23 - อเหตุก กิริยาจิต ๓ - ปัญจทวาราวัชชนจิต ๑, มโนทวาราวัชชนจิต ๑, หสิตุปบาทจิต ๑
